අක්මාව
අක්මාව (යකෘතය) වනාහි බාහිර වූ ද අභ්‍යන්තර වූ ද ස්‍රාවණකාර්‍ය්‍ය රාශියක් ඉටු කරන්නා වූ, ශරීරයේ ඇති ඉතාමත් ම විශාල ග්‍රන්ථියයි. වැඩිහිටියකුගේ අක්මාව සාමාන්‍යයෙන් කිලෝ ග්රෑම් 1.5ක් පමණ බරය. එය ඔහුගේ ශරීරයේ බරෙන් සියයට දෙකක් පමණ වේ. ඒ හා සසඳා බලන කල බිළිඳකුගේ අක්මාව ප්‍රමාණයෙන් වඩා ලොකු බව පෙනේ. එය බිළිඳාගේ ශරීරයේ බරෙන් සියයට පහක් පමණය.
පටුන
තුලනාත්මක ව්‍යවච්ඡේදය
සත්ව විශේෂයන්ගේ පරිණාමයේ දී අක්මාවක් වශයෙන් අඳුනාගත හැක්කක් ප්‍රථමවරට දක්නට ලැබෙන්නේ සීලෝමාන්ත්‍රධරයන් (coelenterates) (බ.) කෙරෙහිය. ඔවුන්ගේ අක්මාව මුඛයත් ගුදයත් වශයෙන් තනි සිදුරක් ඇති කුරහයක් වන ජීරණකාර්ෂයේ පෘෂ්ඨීය බිත්තියේ ඝනවීමකි. පරිණාමයේ අනතුරු අවස්ථාවක දී මුඛය හා ගුදය වෙන්ව ඇති, පේශි සහිත ජීරණ නාලයක් ඇත්තාවූ සතුන්ගේ (නි. පණුවන්, බෙල්ලන් ආදීන්ගේ) අක්මාව ග්‍රසනිකාව පිටිපස දෙකට බෙදුණු අපවර්තකයක් (diverticulum) වශයෙන් පෙනේ. පළමුවැනි වරට අක්මාවට ධාරණී සම්බන්ධ වනු දක්නට ලැබෙන්නේ අපෘෂ්ඨවංශීන්ටත් (බ.) පෘෂ්ඨවංශීන්ටත් (බ.) අතර වූ මාළුවකු වැනි සතකු වැනි අම්පියොක්සුස්ගේ (බ.) අක්මාවෙහිය. ආදිකල්පික පෘෂ්ඨවංශීන්ගේ ඒ කුහර සහිත අපවර්තකයෝ අඳුනාගත හැක්කාවූ ප්‍රතිහාර (portal) හා යාකෘතික වාහිනීමය (vascular) සම්බනධකම් ඇති ඝන ග්‍රන්ථික ඉන්ද්‍රියයන් බවට විකසනය වෙත්. මේ අවස්ථාවේ දී ජීරණ එන්සයිම ස්‍රාවණය ද පටන් ගැනේ. අක්මාව ක්ෂීරපායින්ගේ අක්මාව බවට දියුණු වී යෑමේ දී, විශේෂයෙන් වාහිනීමය සම්බන්ධකම්වල හා ව්‍යාප්තියෙහි, බොහෝ විකරණ ඇති වෙයි.
විකසනය
මිනිස් කලලයෙහි, පූර්ව අතුණෙහි අන්තෝචර්මීය හෙවත් අභයන්තර ආස්තරයෙන් සෑදුණු ද්විශිඛිත අපවර්තකයන් උදරයෙන් පපුව වෙන් කරන සෛල ස්කන්ධයක් වූ තිරස් ආවාරය (septum transversum) තුළ යටි දෙසට තල්ලු වී වැඩෙයි. මේ අපවර්තකයන්ගේ මොට කෙළවරවලින් ඝන සෛලස්කන්ධ වැඩී කහමද කෝෂයේ සිට ආපසු ලේ යවන්නාවූ, අතු බෙදී ගිය ඩිම්බපීත ශිරාවලින් සෑදුණු විශාල ශිරා ප්‍රතානය (venous plexus) ආක්‍රමණය කරමින් ශීඝ්‍ර ලෙස විහිදෙයි. මුළු අක්මාව දළ වශයෙන් ගත් විට ද එහි එක එක අංශයක් සූක්ෂ්ම ලෙස ගත් විට ද දක්නා නිර්මාණය, අක්මා සෛල හා රුධිරය අතර ඇති මේ ඉතා කිට්ටු ආශ්‍රයේ මූලික ආකාරය පදනම් කොටගෙන සෑදී ඇත. කහමද කෝෂය නැති වෙත් ම ප්‍රතිහාරා ශිරාව වශයෙන් ඉතිරි වන දකුණු ඩිම්බපීත ශිරාවේ කොටස හැර අනෙක් ඩිම්බපීත ශිරා ක්ෂය වී යයි. ගර්භයේ සිටින කාලය තුළ දී වැදෑමහෙන් ආපසු එන ඔක්සිජනීකෘත රුධිරය වම් පෙකනි ශිරාවෙන් මේ ප්‍රතිහාර ශිරාවේ වම් ශාඛාවට ගෙන යනු ලැබේ. එහෙත් මේ රුධිරය අක්මාවට ඇතුළුවනු වෙනුවට ශිරානායකය මගින් අධරමහා ශිරාවට යයි. උත්පත්තියෙන් පසු ඇති වන රුධිර සංසරණයේ විපර්යාස හේතුකොටගෙන පෙකනි ශිාවත් ශිරානායකයත් තුළ රක්තස්ම්භනය වී ජීවිතයේ පසුකාලවල දී ඒ දෙක තන්තුමය රජ්ජු (ලිගමෙන්ටුම් ටිරීස් හා ලිගමෙන්ටුම් විනෝසුම්) වශයෙන් දක්නට ලැබේ.
දළ ව්‍යවචඡේදය
මිනිස් අක්මාව වූකලී පාදය දකුණට නතු වී ඇති, කොන් සියල්ල ද එකක් හැර අනික් සියලු දාර ද වටකුරු වූ කූඤ්ඤයක හැඩය දළ වශයෙන් ගන්නා වස්තුවකි. එහි එක ම තියුණු දාරය ඉදිරියටත් පහළටත් නැඹුරුය. අක්මාවේ හරස් අතට ඇති වැඩි ම දිග සෙ. මී. 15 සිට 20 දක්වා ද පූර්වපාර්ශ්වයෙහි සිට අපර පාර්ශ්වයට ඇති වැඩි ම දුර සෙ. මී. 12 සිට 15 දක්වා ද සිරස් අතට ඇති වැඩි ම දිග සෙ. මී. 15 සිට 17 දක්වා ද වේ. සාමාන්‍ය අක්මාව තද රතට හුරු දුඹුරු පාටින් යුක්තය. ස්පර්ශ කළ විට තදට දැනේ. එහෙත් එය පහසුවෙන් කැඩී කුඩු වී යනසුලුය. අක්මාවෙන් වැඩි පංගුව පිහිටා තිබෙන්නේ ප්‍රාචීරයේ දකුණු ගෝලාර්ධ බෙනයේ තිබෙන උදර කුහරයේ ඉහළ දකුණු වෘත්තපාදයෙහි, ඉළඇටවලින් ආරක්ෂිතවය. කූඤ්ඤයේ සිහින් දාරය ඉහළින් පිහිටි ප්‍රාචීරයත් පහළින් පිහිටි ආමාශයත් අතරින් උදරයේ මැද රේඛාව හරහා වම්පැත්තට විහිද ගොස් තිබේ. ඉහළින් පිහිටි උත්තල කුෂ්ටලයේ ඉතා උස් තැන, දකුණු පැත්තේ පස්වැනි ඉළ ඇටයේ ඉහළ ගැටියටත් වම්පැත්තේ සවැනි ඉළ ඇටයටත් ළඟා වේ. අක්මාවේ පහළම කොටස වන තියුණු පූර්වදාරය දකුණු ඉළඇට කොන් යට පිහිටා තිබේ. තවද එය වම් පැත්තේ සවැනි ඉළඇටයට ළඟා වන තෙක් අධෝපර්ශුක කෝණය හරහා ඉහළට ඇලව සිටී.
අපර කුෂ්ටලයේ ත්‍රිකෝණාකාර ප්‍රදේශයක් හැරුණු විට අක්මාව සම්පූර්ණයෙන් ම වාගේ උදරච්ඡදයෙන් වැසී තිබේ. උදරච්ඡදය ඉතා පැහැදිලි වූ රැළි පහකින්, ඉහළින් ප්‍රාචීරයට සහ පූර්ව උදර බිත්තියටත්, පහළින් ආමාශයටත් පරාවෘත්තව සිටී. අක්මාවට කුෂ්ටල පහක් තිබේය යනු සාමාන්‍ය පිළිගැනීමයි. එහෙත් අක්මාවේ පූර්ව කුෂ්ටලය, උත්තර කුෂ්ටලය හා දකුණු කුෂ්ටලය යන මේවා ප්ලූරාකුහරය, පෙණහැලි හා හෘදය යන මේ තුනෙන් අක්මාව වෙන් කරන ප්‍රාචීරයේ නිම්නයෙහි අඛණ්ඩ උත්තලතාවක් ඇති කරයි. අපර කුෂ්ටලය දළ වශයෙන් ත්‍රිකෝණාකාරය. අක්මාවේ පරිතාන වැස්මකින් තොර වූ ප්‍රදේශයෙන් වැඩි කොටස කෙළින් ම ප්‍රාචීරය උඩ පිහිටා පහළින් තිබෙන දකුණු අධිවෘක්ක ග්‍රන්ථියෙහි වැදෙමින් සිටී. වම් අතට යන විට අධර මහාශිරාව සඳහා ද ලිගමෙන්ටුම් විනෝසුම් නම් රජ්ජුව සඳහා ද අන්නස්‍රෝතය සඳහා ද ඇළි බේරී ඇත. මේ කුෂ්ටලය ක්‍රමයෙන් හීන්ව ගොස් අවසානයේ දී වම් කෙළවරෙහි උල් වූ තුඩක් බවට පැමිණේ. අධරකුෂ්ටලය පහළටත් පිටිපස්සටත් වමටත් නතුව, පිත්තාශයත් සම්බන්ධ කොටගෙන, දකුණු වකුගඩුවත් මහාන්ත්‍රකයත් ග්‍රහණියත් ආමාශයත් ස්පර්ශ කරමින් සිටී. ආමාශයේ පටන් අක්මාව දක්වා දිවෙන පරිතාන රැල්ලක් වම් හා දකුණු පිත්තනායක ද යාකෘතික ධමනිය ද ප්‍රතිහාරශිරාව ද පිහිටා තිබේ. මේවා ප්‍රතිහාරක විදරය හෙවත් අක්මාවේ මුඛය (hilum of the liver) නම් වූ ගැඹුරු හරස් විදරයකට ඇතුළු වෙයි.
අක්මාව මාර්ග දෙකකින් රුධිරය ලබා ගනී. ප්‍රතිහාර ශිරාව උදර ඉන්ද්‍රියවල සිට රුධිරය ගෙන එයි. යාකෘතික ධමනිය රුධිරය ලබා දෙයි. අක්මාවේ සිට එන වසාවාහිනී ප්‍රතිහාර විදරයේ ඇති ග්‍රන්ථි තුන හතරකට බැස, එතැන් සිට යාකෘතික ධමනිය දිගේ අපර ආමාශයාන්ත ග්‍රන්ථිවලට හා සීලියැක් (සුෂිරික) ග්‍රන්ථිවලට බසී. අනුවේගි සහ සංචාර ස්නායුවලින් සීලියැක් ප්‍රතානය ඔස්සේ එන ස්නායු රුධිරවාහිනීන් හා එක්ව යයි.
අණ්වීක්ෂක ව්‍යවච්ඡේදය
අක්මාව සෑදී තිබෙන්නේ ස්‍රාවී සෛලවලින් හෙවත් මෘදුස්තර සෛලවලින් හා ඇතැම් භක්ෂසෛලීය විතංසික අන්තශ්ඡද සෛලවලින් ද වේ. මේ සෛල දරා තිබෙන්නේ සම්බන්ධක පටක, රුධිරවාහිනී පිත්තනායක, වසාවාහිනී හා ස්නායු යන මේවායින් සෑදුණු සැකිල්ලකය.
සත්ව අක්මාවල ඡේද හැදෑරීම ප්‍රධාන වශයෙන් පදනම් කොටගෙන, අක්මාව මිමී.1 සිට 2 දක්වා විෂ්කම්භයක් ඇති පිණ්ඩිකාවලින් සෑදී ඇති ලෙසත්, ඒ එකක් එකක් මධ්‍යයෙහි යාකෘතික ශිරා ද පරිධියෙහි වසාවාහිනී සහ ස්නායු සමඟ තිබෙන ප්‍රතිහාරශිරාව, යාකෘතිකධමනිය හා පිත්ත නායකය (කිර්ණාන්ත්‍රිකය) ද අඩංගු ප්‍රතිහාර ප්‍රදේශයකින් යුක්ත ලෙසත්, මේ සියල්ල තන්තුමය පටක කොපුවකින් (ග්ලිසන් ප්‍රාවරයෙන්) වට වී ඇති ලෙසත් විස්තර කිරීම සිරිතකි. පරාසික්තමය (parenchematous) අක්මා සෛල අරීය ප්‍රාභිමුඛිත (anastomosing) පට වශයෙන් පිහිටා තිබේ. ප්‍රතිහාර හා යාකෘතික ශිරා සම්බන්ධ කරන කෝටරාහ (sinusoids) දිවෙන්නේ මේ පට අතරය.
සෛල පිළිබඳ නවීන වාභරසායනීය (histochemical) අධ්‍යයන, අක්මා පෙති ත්‍රිමාන ලෙස පුනර්සංඝටනය කිරීම, සතුන් පණ පිටින් සිටිය දී ම ප්‍රදීපන හා ප්‍රතිදීප්ත අණ්වීක්ෂයන්ගේ ආධාරයෙන් උන්ගේ අක්මා පිළිබදව කරනු ලබන අධ්‍යයනය යන මේවා හේතුකොටගෙන අක්මාව පිළිබඳ විස්තර තවදුරටත් එක්රැස් වීමෙන්, ගතානුගතිකව කරුණු පූර්වෝක්ත ස්ථිතික විස්තරය තරමක් වෙනස් කොට තිබේ.
අක්මා සෛලයක් සාමාන්‍ය වශයෙන් 30ක් දික් වූත් 20ක් පළල් වූත් දිගටි බහුඅස්‍රයකි. සාමාන්‍යයෙන් සෛලයක තිබෙන්නේ එක් න්‍යස්ටියකි. එහෙත් සමහරවිට න්‍යෂ්ටි දෙකක් හෝ ඊට වැඩි ගණනක් නැත්තේ ද නොවේ. ඔක්සිකාර එන්සයිමවලින් වැඩි ගණනක් අන්තර්ගත යයි සලකනු ලබන මයිටොකොන්ඩ්රියා ද පිතට නොයෙක් ද්‍රව්‍ය ස්‍රාවය කිරීමට සම්බන්ධ වී ඇත්තාක් මෙන් පෙනෙන ගොලජි ඉන්ද්‍රියෝපකරණය (Golgi apparatus) ද සෛලප්ලාස්මයෙහි වෙයි. මීට අතිරේක ව පිත්ත වර්ණක, පිත්ත ලවණ. ග්ලයිකජන්, මේද, පොස්පොලිපිඩ, පොස්පටේස වැනි ගබඩා කරන ලද (සංචිත) ද්‍රව්‍ය ද අක්මා සෛලයෙහි තිබේ. සාමාන්‍ය සායම්වලින් සායම් කළ විට සෑම අක්මා සෛලයක් ම ඒකාකාරව පෙනුණත් ව්‍යූහය, අඩංගු දේ හා කෙරෙන කෘත්‍ය අතින් ප්‍රාදේශික වෙනස්කම් අක්මාවේ තිබෙන බව නූතන අධ්‍යයනවලින් හෙළි වී තිබේ.
අක්මාව වූකලී කෝටරාහ අඩංගු ළං ළංව පිහිටි නාලිකාවලින් සෑදුණු උමංවලින් යුත් මෙබඳු සෛලයන්ගේ තනි පිණ්ඩයකැයි දැන් සිතනු ලැබේ. ප්‍රතිහරකාර්ෂ ද යාකෘතිකශිරා ද ඉහත කී සෛලපිණ්ඩයෙහි පැතිර පවතී. ඒවා සාමන්‍යයෙන් තිබෙන්නේ සමාන්තර තලවල එකිනෙකට ඍජුකෝණිකව, කිසි විටකත් මුණ නොගැසී, අපවාහී හෝ අභිවාහී ශාඛා වශයෙන් කෝටරාහ සම්බන්ධ කරගනිමිනි.
ප්‍රතිහාරශිරශාඛා ප්‍රතිහාරකාර්ෂ ඔස්සේ අක්මාවේ සියලු කොටස් කරා පැමිණ ඒ ප්‍රදේශවල දී කෙටි පාර්ශ්වික ශාඛා ඇති කරයි. මේ ශාඛා, කෝටරාහ වශයෙන්, කෙළවර වන කුඩා වාහිනී පොකුරු බවට බෙදේ.
කෝටරාහ යනු නියමිත සෛල සීමා නැති තුනී අන්තශ්ඡන නාලයි. මෙහි බිත්තියෙහි අතින් පතර භක්ෂසෛල (කුප්fපර් සෛල) පිහිටා තිබේ. කෝටරාහ තනි තනිව හෝ තුනහතර බැගින් අභිවාහී ශාඛා වශයෙන් එකතු වූවාට පසුව හෝ යාකෘතික ශිරාවලට විවෘත වේ.
යාකෘතිකශිරා සන්ධි වී උපපිණ්ඩික ශිරා සෑදේ. ඊට පසු උපපිණ්ඩික ශිරා කෙළින් ම අධර මහා ශිරාවලට විවෘත වන වඩා ලොකු වාහිනීන් සෑදීමට එක් වේ. ප්‍රතිහාරකාර්ෂවල දී යාකෘතිකධමනි, ගසක වැඩුණු වැලක් මේන, වඩා පළල් වූ ප්‍රතිහාරශිරාව වටේ එතෙයි. මේ යාකෘතික-ධමනි පහත සඳහන් වන විධි තුනෙන් එක විදියකට කෙළවර වන ශාඛා ඇති කරයි.
(1) ශිරා බිත්තිය මත කේශනාලිකා දැලක් බවට බෙදී යෑම.
(2) ප්‍රතිහාර ශිරාවේ ශාඛා සමඟ ප්‍රාභිමුඛිත වීම. (3) කෝටරාහ සමඟ ප්‍රාභිමුඛිත වීම.
අක්මාවේ මුළු ධාරාණිපද්ධිය අක්‍රමික වූ ද වරින් වර පවත්නාසුලු වූ ද රිද්මයක් පෙන්වයි. අක්මාවෙහි යම් යම් ප්‍රදේශවල ලේ ගැලීම මැනැවින් සිදුවන අතර ඒවාට යාබදව තිබෙන ප්‍රදේශ විශාල හරියක ලේ ගැලීම සුප්ත (නිදිගත්) තත්ත්වයකට පත්වෙයි. නැතහොත් සහමුලින් ම නවතී. මෙම අක්‍රිය සහ සක්‍රිය ප්‍රදේශ එසේ පවත්නා කාලය හා ස්ථානය අතින් නිතර නිතර වෙනස් වේ.
අනෙක් මූලික නිරීක්ෂණයක් නම් අක්මාවේ රුධිරවාහිනීවල ඇති උග්‍ර ප්‍රතික්‍රියතාවයි. ඒවා ස්නායු පාලනයත්, රසායනික පාලනයත්, හෝර්මෝන් පාලනයත් යටතේ තිබෙනු පමණක් නොව, ශරීරය මතුපිටට යොදන රස්නය හා ශීතලය, රක්තපාතය, ක්ෂතිය, ප්‍රහාරය (shock), ආස්‍රැති ආතතියේ වෙනස්වීම්, ධූලක යනාදි උත්තේජනවලට විස්තෘත වීමෙන් හෝ සංකුවිත වීමෙන් පහසුවෙන් ප්‍රතික්‍රියා කරත්.
අක්මා සෛලවලින් ස්‍රාවණය කරනු ලබන පිත අන්තඃසෛලීය නාලිකාවලට ඇතුළු වී, ඒ නාලිකා මගින් යාබද අක්මාසෛල අතර තිබෙන අවකාශවල ඇත්තාවූ පිත්තකේශනාලිකා කරා ගෙනයනු ලැබේ. කේශනාලිකාවලින් ප්‍රතිහාර කාර්ෂවල පිත්තප්‍රණාල කරා පිත ගලා යයි.
ප්‍රතිහාරකාර්ෂවල වසාවාහිනී පෙනෙන්නට තිබේ. එහෙත් අක්මාපිණ්ඩිකාව තුළ වසාවහනය සිදුවන පිළිවෙල තවමත් අභිරහසකි. කෝටරාහ බිත්තිය හා අක්මා සෛල පිණ්ඩය අතර වසාවෙන් පිරි පෙදෙසක් (ඩිසේ අවකාශය) ඇතැයි යන මතය තවමත් නිශ්චිත ලෙස ඔප්පු කර නැත.
අනුවේගී හා ප්‍රත්‍යනුවේගී කොටස් අඩංගු ස්නායු රුධිරවාහිනීන් අනුව යයි. මයලින්වලින් ආවරණය වූ ස්නායු රුධිරවාහිනී බිත්තියට පැමිණ කෙළවර වන අතර මයලින්වලින් ආවරණය නොවූ ස්නායු තන්තු අක්මා සෛල අතර නොයෙක් අතට පැතිරී ඇතැයි කියති.
අක්මාවෙන් ඉටු වන කාර්‍ය්‍ය
1. පිත සෑදීම: හීමොග්ලොබින් බිඳ හෙළීම කරණකොටගෙන උපදින දේවලින් විතංසික අන්තශ්ඡදසෛල විසින් සාදනු ලබන පිත්ත වර්ණක, අක්මාසෛල මාර්ගයෙන් පහ කරනු ලැබේ. ඒ සමඟ ම පිත සෑදීම සඳහා අක්මා සෛලවලින් පිත්තලවණ, කොලෙස්ටෙරෝල්, ලෙසිතින් ආදි ද්‍රව්‍ය එකතු කරනු ලැබේ.
සියලු ම ආහාර වර්ග දිරවීමටත් මේද හා මේදවල ද්‍රවණය වන විටමින් Aසහ K වැනි ද්‍රව්‍ය අවශෝෂණය කිරීමටත් පිත ආධාර වේ.
2. පරිවෘත්තිය (ආරාබිත්තිය): කාබොහයිඩ්රේට දිරවීමේ අවසාන අවස්ථාවෙහි දී නිපැදවෙන ද්‍රව්‍ය ග්ලූකෝස් වශයෙන් ශරීරයට මුදා හරිනු ලැබේ. වැඩිපුර තිබෙන ග්ලූකෝස්, අවශ්‍ය වූ විට යළිත් ග්ලූකෝස් බවට පරිවර්තනය කරනු සඳහා, ග්ලයිකජන් වශයෙන් ගබඩා කර තබනු ලැබේ.
දිරවන ලද මේද ද ශරීරයේ ගබඩා කළ තැන්වලින් ලැබෙන මේද ද අක්මාවට ගෙනවුත්, ග්ලිසරොල් හා මේදම්ල වැනි ප්‍රයෝජනයට ගතහැකි ද්‍රව්‍ය බවට එහි දී බිඳලනු ලැබේ.
ප්‍රෝටීන් දිරවිෆම් අවසාන අවස්ථාවෙහි දී නිපැදවෙන ද්‍රව්‍යය වන ඇමයිනෝ අම්ල අක්මාවෙහි දී ඇමයිනෝ විරහිත වෙයි. ඇමයිනෝ නයිට්‍රජන්, යුරියාවලට පරිවර්තනය කිරීමෙන් පහ කෙරේ. එහි ප්‍රතිඵල වශයෙන් ලැබෙන මේදාම්ල, ශක්තිය නිෂ්පාදනය පිණිසත් සංවෘත්තික (උක්ඛිත්තික) කාර්‍ය්‍ය පිණිසත් උපයෝගී කර ගනු ලැබේ.
3. ලේ සෑදීම: කලල අවස්ථාවේ දී අක්මාව රුධිර සෛල නිෂ්පාදනයෙහි නියුක්ත වෙයි. මේරූ අක්මාව ප්‍රතිනීරක්තිය මූලධාතු (antianaemic principles) හෙවත් රොහිතසයිට පරිපක්වතා සාධකය (erythrocyte maturetion factor) ගබඩා කරයි.
ප්ලැස්ම ඇල්බියුමින් ද fපයිබ්‍රිනජන් ද සංශ්ලේෂණය කරනු ලබන්නේ ප්‍රධාන වශයෙන් අක්මාවෙහිය. ප්‍රොත්‍රොම්බින් නිෂ්පාදනය කරනු ලබන ප්‍රධාන ස්ථානය ද අක්මාවය. ඇල්fපා හා බීටා ග්ලොබියුලින්වලින් අඩු ගණනේ කොටසක් වත් සංශ්ලේෂණය කැරෙනුයේ අක්මාවෙහි බවට සාක්ෂි තිබේ.
4. සංසරණය වන රුධිර පරිමාවේ ද ශාරීරික තරලයන්ගේ ද පාලනය: අක්මාවේ රුධිරවාහිනීවල ඇති ප්‍රබල ප්‍රතික්‍රියතාව නිසා සංසරණය වන රුධිරයේ පරිමාව අඩුවැඩි කිරීම් වශයෙන් පාලනය කිරීමට අක්මාවට පිළිවන. අක්මාව මෙසේ කරන්නේ විස්තෘත වීමෙන් අතිවිශාල කේශනාලිකා තට්ටුව වැඩි කිරීමෙනුත් සංකුවිත වීමෙන් උදර කුහරයෙන් රුධිරය ශිරා මගින් ආපසු ඒම ප්‍රමාද කිරීමෙනුත්ය.
වැඩිපුර තිබෙන ප්‍රතිමූත්‍රවර්ධක හෝර්මෝන හා කෝටිකොට්‍රොපික් හෝර්මෝන අක්‍රිය කිරිමෙන් ජල ප්‍රමාණයේ ද ලවණ ප්‍රමාණයේ ද සමතුලිතතාව රැකගැනීමෙහි ලා අක්මාව උපකාරී වෙයි.
5. ධූලකහරණය හා ආරක්ෂාව: ඕනෑ නොකරන ද්‍රව්‍ය හෝ ධූලක ද්‍රව්‍ය හෝ අක්මාව විසින් අහිතකර නොවන තත්වයට පරිවර්තනය කරනු ලබන්නේ-
(1) අනෙක් ද්‍රව්‍ය සමඟ සංයෝජනය කොට ඉන් හටගන්නා වූ සංයෝග මූත්‍ර සමඟ පහකිරීමෙන් (නි. පරිවෘත්තික විෂ ද්‍රව්‍ය, ඖෂධ, හෝර්මෝන ආදිය) හෝ
(2) (ස්ට්‍රික්නින්, නිකටින් ආදි ද්‍රව්‍ය) ඔක්සිකරණයෙන් විනාශ කිරීමෙන්ය.
6. සංචයනය (ගබඩා කිරීම): ග්ලයිකජන්, මේද සමහරවිට ප්‍රෝටීන්, විටමින් A, ප්‍රතිනීරක්තීය සාධකය, යකඩ, තඹ හා ලේ සෑදීමට අදාළ වන වෙනත් ද්‍රව්‍ය ද අක්මාව ගබඩා කරයි.
කර්තෘ:ආර්.ඩී. ද ඒ. සෙනෙවිරත්න
(සංස්කරණය:1963)
