ආහාර ශාක
ඵෙතිහාසික කාලයට අවුරුදු දස ලක්ෂයකට පමණ පෙර පැවැති භූ ඉතිහාසයේ අවධියක් වන ප්ලෙස්ටොසීන අවධියේ දී හෙවත් අයිස් අවධියේ දී මිනිසා ජීවත් වූයේ ආවෘතබීජක ගෙඩි, ඇට, අල, කොළ හෝ ආවෘත බීජකයන් කා ජිවත්වන සතුන්ගේ මස් හෝ කෑමෙන් බව පිළිගත් කරුණකි. මිනිසා ස්ථිර වාසස්ථානයක් ඇතිව ජීවත් වන්නට පුරුදු වීමට පෙරත් පසුත් ඔහුට සිය ජීවිතය රැකගැනීම සඳහා ශාක හෝ ඉන් උපදින දැ හෝ අත්‍යවශ්‍ය විය. මේ නිසා ශාක හා ශාකවලින් උපදින දෑ වර්තමාන ශිෂ්ටාචාරයේ මූලික පදනම වී යැයි කිව හැකිය.
අද අප ආහාරයට ගන්නා ප්‍රධාන ශාක විශේෂ ආදි කාලයෙහි අපේ මුතුන්මිත්තන් විසින් ආහාර පිණිස සකස් කරගනු ලැබූ ශාක විශේෂ ම වේ. මේ ආහාර ශාක බෝවීමට මුල් වූ වල් ශාක කවරේ ද ඒවා කවර රටවලින් කවර ප්‍රදේශවලින් ලබා ගන්නා ලද්දේ දැයි ඉඳුරා නොකිව හැකිය.
වවිලොප් යන රුසියන් විද්‍යාඥයා ආදීන් විසින් කරන ලද පර්යේෂණයන්ට අනුව ආහාර ශාක හා ඒවායේ මුල්බිම් පහත දැක්වෙන අයුරින් බෙදා ඇත:-
(1) නිරිත දිග ආසියාව (ඇෆ්ඝනිස්ථානයේ සිට සුළු ආසියාව දක්වා) - මෙය වනාහි පුරාණ ලෝකයේ ඇති වගා කරනු ලබන ශාකවල ඉතා වැදගත් මධ්‍යස්ථානයයි: ඉරිඟු, රයි, බෝංචි, මුං, කැරට්, ට'නිප්, ඇපල්, පෙයාර්, ප්ලම්, චෙරි හා දෙළුම්.
(2) ගිනිකොන ආසියාව (ටිබැට් රටේ හා චීනයේ කඳු, උතුරු හා නැගෙනහිර හිමාලය): ඕට්, බාර්ලි, මෙනේරි, දොඩම්, දෙහි හා එළවුළු වර්ග,
(3) ඊශාන ඉන්දියාව හා ඉන්දු චීනය (ගිනිකොන හිමාලය): වී, උක්, කෙසෙල්, දෙල්.
(4) උතුරු අප්‍රිකාව (විශේෂයෙන් ඇබිසීනියාව): ඉරිඟු, ඕට්, බාර්ලි ආදිය.
(5) මධ්‍යධරණී ප්‍රදේශය: ඔලිව් සහ අට්ටික්කා.
(6) ඇමෙරිකාව (පේරු සහ දකුණු මෙක්සිකෝ): මඤ්ඤොක්කා, අර්තාපල්, බතල, තක්කාලි, පැපොල්, අලිගැටපේර (ඇවො කාඩෝ), අන්නාසි, අනෝනා හා කජු.
ප්‍රධාන ආහාර ශාකවලින් එකක්වත් එසේ ම වූ සතුන්ගෙන් එකෙක් වත් අර්ධගෝල දෙකට ම සාධාරණ නොවීය. මධ්‍ය යුගයට පසුව අලුත් ජනපද ඉදි කරන කාලයේ දී මිනිසා විසින් ආහාර ශාක ලෝකයේ එක් කොනක සිට අනික් කොනට ගෙන යන ලදි. එහෙයිනි, ආහාර ශාකවල මුල් ස්ථාන සොයාගැනීම දුෂ්කර වන්නේ. මෙකල පුරාණ ලෝකයේ ආහාර ශාක අලුත් ලෝකයේත් අලුත් ලෝකයේ ආහාර ශාක පුරාණ ලෝකයේත් වවනු ලැබේ.
ප්‍රාකෘතික ජනයා විසින් පමණක් ආහාර කොට ගනු ලබන වල් පැළෑටි හා වවනු ලබන පැළෑටි විශේෂ සිය ගණනින් ඇත. එසේ ම ඇතැම් ප්‍රදේශවල වැසියන් පමණක් කෑමට ගන්නා ශාක ද වේ. ප්‍රධාන ආහාර ශාකයන්ගෙන් සමහරක් පහත දැක්වේ:-
ධාන්‍ය: ශාක කොට්ඨාස අතුරෙන් මිනිසාට ඉතා වැදගත් වනුයේ ධාන්‍යයි. නිවර්තන හා සෞම්‍ය දේශගුණය ඇති බොහෝ ප්‍රදේශවල ප්‍රධාන ආහාරය වනුයේත් ධාන්‍ය වර්ගයි. ධාන්‍ය නො මැතිව නූතන ශිෂ්ටාචාරය පවත්වා ගෙන යා නොහැකිය.
අපට සැබෑ ධාන්‍ය වර්ග ලැබෙන්නේ තෘණ (ග්රැමිනෙ) කුලයෙනි. ඉන් ලැබෙන ධාන්‍ය දීර්ඝ කාලයක් තබාගත හැකිය. ඒ ධාන්‍යයන්හි එක් රැස් වූ සංචිත ආහාර තිබේ. මේ ආහාර වල වැඩි කොට ඇත්තේ කාබොහයිඩ්රේට්ය; ප්‍රෝටීන්, මේද හා විටමින් ද එක්තරා ප්‍රමාණයක් අඩංගු වේ. වී, ඉරිඟු, තිරිඟු, ඕට්, බාර්ලි, රයි, සෝගම්, මෙනේරි හා කුරක්කන් ප්‍රධාන ධාන්‍ය වර්ගයෝයි. ඇමෙරිකාවේ ප්‍රධාන ධාන්‍ය වර්ගය ඉරිඟුය. යුරෝපයේ හා බටහිර ආසියාවේ බහුලව ඇත්තේ ද ඉරිඟුය. නිවර්තන ප්‍රදේශවල ප්‍රධාන ධාන්‍යය හාය. ලෝකයේ වැඩි කොටසක මූලික ආහාරය ඉන් පිළියෙල කරගනු ලැබේ.
රනිල ශාක: රනිල (ලෙගුමි නෝ සේ ) කුලයට අයත් ඇතැම් ශාක ආහාර සම්පාදනය අතින් වැදගත් වේ. බෝංචි, සෝයාබෝංචි, මුං, මෑ, රටකජු, පරිප්පු, අවර, දඹල ආදියයි. ආකන්ද: ආහාර වශයෙන් ගන්නා ආකන්ද (බ.) බොහෝයි. ධාන්‍ය වර්ග හිඟ සමහර නිවර්තන ප්‍රදේශවල මිනිසාගේ ප්‍රධාන ආහාරය ආකන්දය.
ඵල: කොස්, දෙල් හා පොල් නිවර්තන ප්‍රදේශවල තිබෙන ආර්ථික වැදගත්කමින් යුත් ඵල ජාතිය අඹ, කෙසෙල්, පැපොල්, දොඩම්, මිදි, ඇපල්, පෙයාර්, චෙරි, රටඉඳි, අලිගැටපේර, රඹුටන්, මැංගුස්ටින් ආදිය ආහාරයට ගන්නා පලතුරුයි. වට්ටක්කා, පුහුල්, ලබූ, පතෝල, කරිවිල, වම්බටු, බණ්ඩක්කා, තක්කාලි, මුරුංගා ආදිය එළවුළු වශයෙන් ගන්නා ඵල ජාතිය.
පලා වර්ග: ගෝවා, නිවිති, කංකුං, මුකුණුවැන්න, ගොටුකොළ යනාදියයි.
බීම වර්ග: තේ, කෝපි, කොකෝ ආදි මද්‍යසාරය නැති බීම වර්ග ද රා, වයින්, සයිඩර් ආදි මද්‍යසාරය සහිත බීම වර්ග ද ශාකවලින් සාදා ගනු ලැබේ.
උසස් ශාක වන ආවෘත බීජකයන් හැර පරිණාමය අතින් පහත් ලෙස සලකනු ලබන වෙනත් ශාක ද ආහාර වශයෙන් ගනු ලැබේ. හතු (බ.) හා අල්ගේ (බ.) පැළෑටි නිදසුන් වශයෙන් දැක්විය හැක.
(සංස්කරණය:1967)
