අරාජකතාවාදය
"මනුෂ්‍යයා ප්‍රකෘතියෙන් යහපත්ය. ඔහු ක්‍රෑර වුයේ, කුහක වුයේ, රාජ්‍යය සහ පෞද්ගලික දේපළ ක්‍රමය ඇති වීමෙන් පසුවය. ප්‍රාග්රාජ්‍ය සමයේ මිනිසා විනීත විය, ශිෂ්ට විය; අන්‍යෝන්‍ය යහපත සඳහා නිරන්තරයෙන් වෙහෙසුණේය. මිනිසා තුළ ප්‍රකෘතියෙන් ඇතිවන යහපත් ධර්මතාවන් නැවතත් ඇති කිරීමට නම් රාජ්‍ය සංස්ථාව විනාශ කළ යුතුය; පෞද්ගලික දේපළ ක්‍රමය නැති කළ යුතුය. රාජ්‍ය සංස්ථාව නිසා බල ලෝභය ද, පෞද්ගලික ධනය නිසා වස්තු කාමය ද මිනිසා තුළ ඇති වේ. සමාජයේ ඇතිවන නොයෙක් විෂමතා සහ තාඩන පීඩන මෙහි අනිවාර්ය ප්‍රතිඵලයෝයි. සමාජ ප්‍රශ්න විස දීමට රාජ්‍යය අසමත් වන්නේ එය බලාත්කාරකම හා ආත්මාර්ථය පෙරටුකොට ගත් සංස්ථාවක් බැවිනි. හුදෙක් ප්‍රතිසංස්කරණ මඟින් ම සමාජ තත්වය වෙනස් කළ නොහැකිය. ප්‍රතිසංස්කරණවලින් සමාජයේ දුක්ගැහැට වඩාත් උග්‍ර වනු විනා සුභසිද්ධියක් නොවේ. සුඛිත නව සමාජයක් බිහිකිරීමට නම් රාජ්‍යය ද ඊට අවනතව පවත්නා සමාජය ද වැනසී යන අයුරින් විප්ලවයක් ඇති කළ යුතුය. මේ විප්ලවයෙන් පසු යළිත් ආණ්ඩු ක්‍රමයක් නැතහොත් බලාත්කාරකම මත පිහිටි සංස්ථාවක් ඇති වුවහොත් ඒ විප්ලවයෙන් වන වැඩක් නැත. රාජ්‍යයෙන් විනිර්මුක්ත සමාජයේ නිරායාසයෙන් ඇතිවන සංස්ථා මාර්ගයෙන් මිනිසාට ස්වකීය ප්‍රශ්න විසඳාගැනීමට හැකි වනු ඇත. සමානාත්මතාව සහ යුක්තිධර්මය අරාජික සමාජයේ පදනම වේ." මෙ නයින් ප්‍රකාශ වන දේශපාලන දර්ශනය අරාජකතාවාදයේ මූලික සිද්ධාන්තයයි.
අරාජකතාවාදය අපරදිග රටවල බිහි වී වැඩුණු සමාජ දර්ශනයකි; දේශපාලන න්‍යාය ධර්මයකි. ඒ ඒ වකවානුවේ දී, ඒ ඒ දාර්ශනිකයා විසින් අරාජකතාවාදයට වෙනස් වෙනස් අර්ථ විග්‍රහ දක්වා ඇති නමුත්, මූලික සිද්ධාන්තය වශයෙන් ගැනෙන විට ඒ සියල්ලෙන් ම ප්‍රකාශ වන්නේ එක ම අදහසයි.
අරාජකතාවාදයේ පිතෘවරයා වශයෙන් සලකනු ලබන්නේ ස්ටොයික් (උපේක්ෂා) දර්ශනයේ ආදී කර්තෘ වූ සිෂියම්හි සීනෝ (බ.) නම් ග්‍රීක දාර්ශනිකයායි. මිනිසා තුළ ප්‍රකෘතියෙන් ම පිහිටි යහපත් ගතිගුණ අතුරුදන් වූයේ රාජ්‍යය නිසා යයි ද රාජ්‍යයක් නැති රටක වෙසෙන මිනිසාට යළිත් ඒ ගුණධර්ම වඩා ගත හැකි යයි ද ඔහු තර්ක කෙළේය. කාපොක්‍රටිස් නම් තවත් ග්‍රීක දාර්ශනිකයෙක් රාජ්‍යය පමණක් නොව පෞද්ගලික දේපොළ බුත්තිය ද නැති කොට දැමිය යුතු යයි ප්‍රකාශ කෙළේය. ස්වෛරී බලය අත්පත් කොට ගත් රජවරුන්ගේ ක්‍රියා කලාපය කෙරෙහි අප්‍රසාදය හා විරෝධය පළ කළ චින්තකයන්ගෙන් බොහෝ දෙනකු අරාජකතාවාදී ගණයෙහි ලා ගිණිය හැකිය. 17 වන සියවසේ මුල හරියේ දී රාජත්වය කෙරෙහි විරෝධය පළ කළ චින්තකයන් නියම වශයෙන් ම අරාජකතාවාදීන් නුවුවත් ඔවුන්ගේ අදහස් අරාජකතාවාදය ලියලා වැඩීමට රුකුලක් වූ බව සිතිය හැකිය. ලිබරල්වාදීන්ගේ නිදහස් අදහස් ද අරාජකතාවාදය පැතිරී යෑමට අනුබලයක් වූ බවට සැකයක් නැත.
දහඅටවැනි හා දහනව වැනි ශත වර්ෂයන්හි දී අරාජකතාවාදය විධිමත් දේශපාලන දර්ශනයක් වශයෙන් ඉදිරිපත් කිරීමේ ගෞරවය අයත් වනුයේ විලියම් ගොඩ්වින්, ප්රූදොං, මැක්ස් ස්ටර්නර්, මිකායිල් බකූනින්, ක්‍රොපොට්කින් ආදි චින්තකයන්ටය. මිනිසා විසින් අත්පත් කොට ගතයුතු පරම ලාභය පුද්ගල ව්‍යක්තිත්වය යයි ද එය ලබාගැනීමට පැවතිය යුතු පෞද්ගලික නිදහසට බාධා කරන යම් සංස්ථාවක් වේ නම් එය විනාශ කළ යුතු යයි ද මානව සමාජය අරාජික විය යයි ද යනුවෙන් මේ දර්ශනය පිඬු කොට දැක්විය හැකිය.
අරාජකතාවාදීහු දාර්ශනික අරාජකතාවාදීහුය විප්ලවකාරී අරාජකතාවාදීහු යයි වර්ග දෙකකට බෙදනු ලැබෙත්.
