අරාබි සංයුක්ත රාජ්‍යය
ඉරාකය සහ ජෝර්දානය යන මැද පෙරදිග රාජ්‍යයන් ඒකාබද්ධ වීමෙන් අරාබි සංයුක්ත රාජ්‍යය ගොඩ නැගිණ. මෙකී රාජ්‍යයන් ඒකාබද්ධ කිරීමට ඉරාකයේ පයිසාල් රජු සහ ජෝර්දානයේ හුසේන් රජු විසින් ගන්නා ලද තීරණය ක්‍රි.ව. 1958 පෙබරවාරි 14 දින අම්මාන්හි දී නීත්‍යනුකූලව ප්‍රකාශයට පමුණුවනලදි.
දෙරටට ම පොදු වූ විදේශ ප්‍රතිපත්තියක්, විදේශ තානාපති සේවයක්, ඒකාබද්ධ යුද්ධ හමුදාවක්, තීරුබදු ක්‍රමයක්, නීතික්‍රමයක් හා අධ්‍යාපන ක්‍රමයක් ඇතිකිරීම අරාබි සංයුක්ත රාජ්‍යයේ පරමාර්ථය විය. මෙකී රාජ්‍යද්වය ඒකාබද්ධ කිරීමේ ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් ෆෙඩරල් ව්‍යවස්ථාදායක මන්ත්‍රණ සභාවට සභිකයන් පත්කරනු ලැබූයේ ඉරාකයේ සහ ජෝර්දානයේ පැවැති මන්ත්‍රී මණ්ඩල වලිනි. එක් එක් මන්ත්‍රී මණ්ඩලයෙන්‍ ෆෙඩරල් මන්ත්‍රණ සභාවට පත් වූ සභිකයන්ගේ සංඛ්‍යාව සමාන විය. විධායක මණ්ඩලය පත් කරනු ලැබූයේ ෆෙඩරල් ආණ්ඩුක්‍රම ව්‍යවස්ථාව අනුවය. ව්‍යවස්ථාදායක සහ විධායක බලතල පැවරී තිබුණේ එම ෆෙඩරල් ආණ්ඩුවටය. තවද ෆෙඩරල් පනතට අත්සන් තැබීමට පෙර ඉරාකය හෝ ජෝර්දානය හෝ යම් අන්තර්ජාතික ගිවිසුමකට බැඳී සිටියේ නම්, එම ගිවිසුම බලපානුයේ එයට අත්සන් තැබූ රාජ්‍ය කෙරෙහි පමණක් බව පැහැදිලි වශයෙන් දක්වන ලදි. නමුත් මතුවට කරනු ලබන සියලු ම අන්තර්ජාතික ගිවිසුම් මෙම අරාබි සංයුක්ත රාජ්‍යයේ නාමයෙන් කිරීමට තීරණය විය.
ඉරාකයේ ෆයිසාල් රජ අරාබි සංයුක්ත රාජ්‍යයේ නායකයා විය. එහි අනුනායකයා වූයේ ජෝර්දානයේ හුසේන් රජුය. ඉරාකයේ අගනුවර වන බැග්ඩෑඩ් නගරයත් ජෝර්දානයේ අගනුවර වන අම්මාන් නගරයත් හමස බැගින් මාරුවෙන් මාරුවට අරාබි සංයුක්ත රාජ්‍යයේ අගනුවර වශයෙන් යොදාගැනීමට ද තීරණය කරගන්නා ලදි.
ඉරාකය සහ ජෝර්දානය සංයුක්ත රාජ්‍යයක් වුවද එක්සත් අරාබි සමූහාණ්ඩුව මෙන් දැඩිව බැඳුණු විධිමත් සංවිධානයක් නොවිය. ඉරාකයේ සහ ජෝර්දානයේ රජුන් එක් පෙළපතකින් පැවත ඊම මෙම සංයුක්ත රාජ්‍යයෙහි පදනම විය. ඔවුන්ගේ බලාපොරොත්තුව වූයේ ද පෙළපත් සබඳකම පිහිට කොට ගෙන රාජාණ්ඩුව පවත්වා ගෙන යෑමය. ඉරාකය සහ ජෝර්දානය තමතමන්ගේ ආධිපත්‍යය රැකගත් අතර ම, ඉහත කී පරිදි දෙරටට ම පොදු වූ විදේශ ප්‍රතිපත්ති, තීරුබදු ක්‍රම ආදිය ඇතිකර ලීමට ද තැත් කළේය.
ගමාල් අබ්දුල් නසාර් මහ සෙනෙවියාගේ ජනාධිපතිත්වයෙන් බිහිවූ එක්සත් අරාබි සමූහාණ්ඩුව අරාබි සංයුක්ත රාජ්‍යය ඇතිවීමට හේතු වූ ප්‍රධාන කාරණය වශයෙන් දැක්වේ. බටහිර බලවතුන්ගේ නායකත්වයෙන් ඇතිවුණු බැග්ඩෑඩ් ගිවිසුමට අත්සන් තැබූ ඉරාකයට සහ ජෝර්දානයට, එම ගිවිසුමට විරුද්ධ වූ අරාබි රාජ්‍යයන්ගෙන් සමන්විත එක්සත් අරාබි සමූහාණ්ඩුව මහත් තර්ජනයක් විය. එපමණක් ද නොව, නසාර් සෙනෙවියා අරාබි ජාතිවාත්සල්‍යයේ ප්‍රතිමූර්තිය වශයෙන් කැපී පෙනෙන්නට ද විය. දිනෙන් දින ම බලයෙන් වැඩි දියුණු වීගෙන එන නසාර් මහසෙනෙවියාට එරෙහිව නැගී සිටිය හැක්කේ එක්සත් වීමෙන්පමණක් යයි ඉරාකයේ සහ ජෝර්දානයේ රජවරු විශ්වාස කළහ. එක්සත් නොවුවහොත්, නසාර් ගේ නායකත්වය යටතේ හැදී වැඩී එන අරාබි ජාතිවාදී රළවේගයට ඉරාකය සහ ජෝර්දානය යටවේය යනු ඔවුන්ගේ අදහස විය. ඉහත කී කරුණු සලකා පිහිටුවන ලද මෙම අරාබි සංයුක්ත රාජ්‍යය විරුද්ධවාදීන්ගේ විවේචනයට ලක්විය. ඊට පහරදීමේ ප්‍රචාරක වැඩපිළිවෙළක් ඔවුහු වහාම ආරම්භ කළෝය. එක්සත් අරාබි සමූහාණ්ඩුව විසින් අරාබි සංයුක්ත රාජ්‍යයේ නායකයන් හඳුන්වනු ලැබූයේ අරාබි ජාතීන්ගේ සිතුම් පැතුම් නොදත් අධිරාජ්‍යවාදීන්ගේ ගැත්තන් වශයෙනි. සංයුක්ත රාජ්‍යය වැඩිකල් නොගොස් ම බිඳ වැටෙන බවට ද ඔවුහු අනාවැකි පළ කළෝය.
1958 පෙබරවාරි14 වෙනි දින පිහිටුවන ලද මෙකී සංයුක්ත රාජ්‍යය හමසක් පමණවත් ගෙවෙන්නට ප්‍රථමයෙන් අභාවයට පත්විය. 1958 ජූලි මාසයේ ඉරාකයේ පැනනැඟුණු කැරැල්ලෙහි දී දෙවැනි පයිසාල් රජු මරුමුවට පත්වූයෙන් කැරලි නායකයා වූ අබ්දුල් කිරීම් කසිම් සෙනෙවියාගේ ප්‍රධානත්වයෙන් ඉරාකය සමූහාණ්ඩුවක් බවට පත්විය. ඉරාකය සහ ජෝර්දානය රාජ්‍යද්වය අතර වූ සමගිසන්ධානය ද අවලංගු කරන ලද බව 1958 අගෝස්තු 2 වෙනි දින නීත්‍යනුකූලව ප්‍රකාශයට පමුණුවනු ලැබීය.
(සංස්කරණය:1965)
