අමොනයිටයෝ

(Ammonites). පේලියොසොයික යුගයයේ (බ.) අවසාන භාගයේ දීත් විශේෂයෙන් ම මිසෝසික යුගයයේ (බ.) දීත් බොහෝ සෙයින් පැතිරී ගොස් පසුව වඳ වී ගිය කෙෆලොපොඩා(බ.) වර්ගයට අයත් සමුද්‍රවාසී මෘද්වංශීන් (මොලුස්කා බ.) රැසක් මේ නමින් හඳුන්වනු ලැබේ. කාමර බෙදුණාවූ ද ඉතා සංකීර්ණ වූ ද ඔවුන්ගේ කවචය සලකා බැලීමේ දී උන් අද ජීවත්වන නෝටිලුස්ට (බ.) නෑකම් ඇත්තන් සේ පෙනේ. අමොනයිට විශේෂ දහස් ගණනක් හඳුනාගෙන ඇත. මොවුන්ගෙන් සමහරු ඉතා කුඩාය. එහෙත් සමහරුන්ගේ විෂ්කම්භය අඩි 6කට වැඩිය. පාෂාණිභූත වූ ඒ ඒ අමොනයිට විශේෂ දක්නට ලැබීම භූවිද්‍යාඥයන් විසින් ඒ ඒ භූකලාප හඳුනා ගැනීම පිණිස උපයෝගී කොට ගනු ලැබේ.

ජුරාසික අවධියේ ඇතැම් කාලපරිච්ඡේදවලට අයත් පාෂාණිභූත ස්තර අමොනයිටයන්ගේ කවචවලින් ගහනය. වරක් ඒසා බහුල වූ සත්ව සමූහයක් නෂ්ට වී යෑමට හේතු සලකා ගත හැක්කේ අනුමාන වශයෙනි.

අමොනයිට කවචයන්ගේ පරිණාමයේ දී ඒවා වඩ වඩා දරණු ගැසිණි. කවචයේ ඇතුළු පැත්ත බෙදී යාමෙන් ඇති වූ ආවාරවල නොයෙක් විසිතුරු රැලි වැටුණි. කවචයේ මතුපිට ද ගැටවලිනුත් වැටිවලිනුත් වැසුණි. මේ අවස්ථාවේ පටන් මේ සතුන්ගේ පිරිහීමක් ඇති වූයේ යයි සමහර විද්‍යාඥයෝ සිතති. ඊට පසුව ඇති වූ පරිණාමයේ දී මේ සතුන්ගේ ව්‍යුහය සරල විය. දරණු ගැසීම ක්‍රමයෙන් අඩු වී අවසානයේ දී යළිත් මට වූ කවට සහිත අමොනයිටයෝ පහළ වූහ. යම්කිසි කාලයක දී පරිසරයේ ඇති වුණු ඇතැම් විශාල වෙනස් වීම්වලට අනුරූප වන්නට නොහැකි වූ හෙයින් මේ සතුන් නෂ්ට වී ගොස් ඇතැයි සිතිය හැකි ය.

(සංස්කරණය:1963)