ජැෆා (Jaffa)

ජැෆා (Jaffa) ජෙරුසලමට වයඹ දෙසින් මධ්‍යධරණී මුහුදේ පිහිටි වර්තමාන ඊශ‍්‍රායලයට අයත් නැව් තොටකි. එය ජොපා යනුවෙන් ද හැඳින්වේ. ක‍්‍රි.පූ. දෙදෙහසේ දී පමණ බිහි වූ මේ නගරය 1950 දී වර්තමාන ටෙල් අවිව් නගරය සමග සම්බන්ධ කරන ලදි. ටෙල් අවිව් සහ ජැෆාවලට ඇත්තේ ඒකාබද්ධ නැව්තොටකි. එය යාකුන් ගංගාවේ මුවදොර සිට පැරණි ජැෆා නගරයේ උස් වූ දේහ තුඩුව තෙක් විහිදේ. පුරාණ ජැෆා නැව්තොට භාවිත කළේ ගමනාගමනය සඳහා නොව භාණ්ඩ පරිවහනය සඳහා ය. එහි වැදගත්කම අඩුවීමට හේතු වූයේ මධ්‍යධරණී වෙරළේ හයිෆා, ටෙල් අවිව් යන නැව්තොටවල් සංවර්ධනය වීමත් 1984 දී අරාබීන් පලා යෑමත් නිසා ය.

(පින්තූරය)

මධ්‍යධරණී වෙරළබඩ පිහිටි නිසා මේ නගරයේ උෂ්ණත්වය ගිම්හානයේ දී සෙ. 210 පමණ ඉහළ නැග ශිශිරයේ දී සෙ. 70ට වඩා අඩු නොවේ. ශිශිර ඍතුවේ උපරිම වර්ෂාපතනය ලබන මේ නගරයට මධ්‍ය වාර්ෂික වර්ෂාපතනය මිමී. 725ක් පමණ වේ.

ජැෆා නගරබඩ ප‍්‍රදේශයේ පවතින දේශගුණික තත්ත්වය පලතුරු වගාවට යෝග්‍ය ය. ඊට දකුණු ප‍්‍රදේශවල වවන දෙහි පවුලට අයත් පලතුරු මේ නගරයෙන් අපනයනය කෙරේ.

බැර කරමාන්ත සඳහා අවශ්‍ය අමුද්‍රව්‍ය හෝ ඉන්ධන මෙහි නොමැත. එබැවින් ගොඩනැගිිලි නිර්මාණය, ලූහු කර්මාන්ත, රෙදිපිලි, ගෘහභාණ්ඩ, ආහාර හා ඖෂධ නිෂ්පාදනය ප‍්‍රධාන කර්මාන්තයන් ව තිබේ. මෙය බැංකු ව්‍යාපාර හා රක්ෂණ කටයුතු පිළිබඳ මධ්‍යස්ථානයක් ද වේ.

ඉතිහාසය : පුරාවිද්‍යාත්මක සොයාගැනීම් අනුව ජැෆා ජනාවාසයේ ඉතිහාසය කි‍්‍ර.පූ. 7,500 තරම් ඈතට විහිදෙන හෙයින් එය ලොව ඇති පැරණිතම ජනාවාසයක් ලෙස සැලකේ. ඒ ගැන ඊජිප්තු ගී‍්‍රක හා රෝම මූලාශ‍්‍රයවල සඳහන් ව ඇත. ජොපා (ජැෆා) පැරණි ඊජිප්තු නව රාජධානියේ පළාත් අගනුවරක් විය. 1956 දී ජේ. කැප්ලාන් විසින් කරන ලද කැණීම්වල දී එම යුගයේ ඉදි කළ ඊජිප්තු බලකොටුවේ නටබුන් පාදාගෙන තිබේ. 13 වන සියවසේ විසූ 1 වන ඇන්ටාසි නම් වෙළෙන්දා සටහන් කර ඇති පරිදි, එහි ලී, ලෝහ සහ හසම් භාණ්ඩ තැනීමෙහි යෙදී සිටි ශ‍්‍රමිකයන් ඔහුට හමු වී තිබේ. එම නාමය බයිබලයේ සඳහන් නෝආගේ (Noah) පුත් යාෆෙත් (Japeth) හා සම්බන්ධ යැයි මතයක් පවතින අතර ගී‍්‍රක පුරා කථාවල පැරණි චරිත හා සම්බන්ධ කර දැක්වී ඇත.

පැරණි බයිබලයේ ජැෆා නගරය හීබෲ ජාතික ගෝත‍්‍රයක් වූ ඩැන්වරුන්ට වෙන්කර තිබූ බව සඳහන් වුව ද පලස්තීනයේ නිරිත දිග වෙරළේ විසූ ෆීලිස්ටිනවරු එම නුවර පාලනය කළහ. ක‍්‍රි.පූ. 10 වන සියවසේ ඊශ‍්‍රාලෙයේ රජකළ ඬේවිඞ්ගේ පුත‍්‍රයා වූ සොලමන් එම නගරය අල්ලා ගත්තේ ය. ටයර් (Tyre) සිට ලෙබනන් වෙරළ දක්වා පා කර යැවූ දැව ගොඩබෑමට සොලමන් ජැෆා නගරය නැව්තොටක් ලෙස භාවිත කර ඇත.

ක‍්‍රි.පූ. 701 දී ඇස්කලොන්ට අයත් ව තිබූ එම නගරය සෙනන්වෙරිබ් කොල්ලකා ගත්තේ ය. ක‍්‍රි.පූ. 400ට අයත් එප්මුනසාර්ගේ ශිලාලිපිවල පර්සියානු අධිරාජයා විසින් ජැෆා නගරය සිඩෝනියවරුනට (පැරණි ෆිනීෂියන්වරු) පවරන ලද බව වාර්තා වේ. ඊට අඩසියවසකට පමණ පසුව එම නගරය යළිත් නිදහස් වූ බව ද වාර්තාගත ව ඇත. මහා ඇලෙක්සැන්ඩර් රජ එය කොල්ලකා ගත් පසු ටොලමි ක‍්‍රි.පූ. 318 දී එහි බලකොටුවක් ඉදි කෙළේ ය. ඊට වසර 3කට පසු ඇන්ටිගෝනුස් විසින් එම නගරය වටලා යටත් කර ගන්නා ලදි.

මැකබියානු කාලයේ දී සිරියන්වරු ජැෆා නැවතත් අල්ලා ගත්හ. ඔව්හු එහි බලකොටුවක් ඉදිකර වරාය සම්පූර්ණ කළහ. සාන්ත පීතරතුමා ජැෆා නගරයේ සයිමන්ගේ නිවසේ නැවතී සිටි බව බයිබලයෙන් වාර්තා වේ. ක‍්‍රිස්තු වර්ෂ 68 දී පමණ ජෙරුසලමට එන ගමනේ දී වෙස්පාසියන් එම නගරය අල්ලා ගත්තේ ය. ඒ වන විට සිසාරියා (Caesarea) යන කෘත‍්‍රිම නැව්තොටු නගරය ඉදිවෙමින් පැවති අතර ජැෆා නගරය පිරිහෙමින් පැවතුණි.

ක‍්‍රිස්තියානි යුගයේ දී ජැෆා නගරය පූජාප‍්‍රසාදිතැනගේ බලයට යටත් ප‍්‍රදේශයක් විය. 1126 දී කුරුස යුද්ධවල යෙදුණවුන් මෙම නගරය අල්ලා ගත් නමුදු 1187 දී සැලඩින්ට නතුවිණි. I වන රිචඞ් විසින් 1191 දී එය යටපත් කර ගත් නමුත් 1196 දී එය නැවත අහිමි විය. තවත් කුරුස යුද්ධයක තර්ජනයක් මතුවෙමින් පැවති පසුබිමක, ඊජිප්තුවේ සුල්තාන්වරයා වූ සීර් අල් දීන් මොහමඞ් විසින් 1345 දී ජැෆා නගරය විනාශ කෙරිණි. 17 වන සියවසේ අවසානය වන විට එය නැව්තොටක් ලෙස නැවත වර්ධනය වීමට පටන් ගත්තේ ය. 1917 දී බි‍්‍රතාන්‍ය හමුදාව සටනකින් තොර ව නැව්තොට අල්ලා ගත්තේ ය. 1950 දී ජැෆා නුවර ටෙල් අවිව් නගරයට ඒකාබද්ධ කරන ලදි.

ජැෆා කොටසේ (2011) ජනගහනය 46,000ක් පමණ වන අතර ඉන් 30,000ක් යුදෙව්වෝ ද 16,000ක් අරාබිවරු ද වෙති.

එස්මි ජී. ද සිල්වා