ඩොලෝමෛට්ස්

(Dolomites) උතුරු ඉතාලියානු ඇල්ප්ස් කඳු පන්තියේ නැගෙනහිර කොටසේ පිහිටි කඳු පෙළකි. වයඹ දිගින් ඉසාකෝ (Isarco) ද උතුරින් පුස්ටේරියා (Pusteria) ද නැගෙනහිර සහ ගිනිකොන දිගින් පියාවේ (Piave) ද නිරිත දිගින් බ්‍රෙන්ටා (Brenta) ද බටහිරින් ඇඬේජ් (Adige) ද යන නිම්නයන්ට මායිම් ව පිහිටියේ ය. මනස්කාන්ත කඳු පෙළකින් සමන්විත මෙම කඳු පන්තියේ කඳු 18ක් මී.3,050කට අධික උසින් යක්ත වේ. මෙහි උස ම කූඨය වන මාමාලාඩා (Marmolada) කන්ද මී.3,342ක් උස ය. එහි දකුණු බෑවුම මී.610ක ප‍්‍රපාතයකින් සැදුණේ වෙයි. 18 වන සියවසේ දී මෙම ප‍්‍රදේශය සහ එහි භූ ගර්භය පිළිබඳ පළමු විද්‍යාත්මක අධ්‍යයනය සිදු කළ ඩියොඩොනේ ඩොලමියේ (Dieudonné Dolomieu) නමැති ප‍්‍රංස ජාතික භූ විද්‍යාඥයාගේ නම අනුව මෙම කඳු පන්තියත් එහි ඇති ඊට අනන්‍ය ලක්ෂණ දරන කන්දත් නම් කර තිබේ. භූ ගර්භ විද්‍යාත්මක ව ගත් කල, පැහැපත් ඩොලමයිට් හුණුගලින් මෙම කඳු පන්තිය නිර්මාණය වී තිබේ. ඛාදනය වීම නිසා ඒවාට විපරීත හැඩ ලැබී තිබේ. තියුණු උල් මුදුන් ඇති කේතුකාකර කඳුවලින් ද හුණුගල් සුන්බුන්වලින් සැදුණු හැවකැට තැන්පතු ද දුර්ග ද සාපේක්ෂ වශයෙන් පහළ උසකින් පිහිටි බෑවුම් සහිත කඳු මුහුණත් ද මෙහි භූ හැඩතලයට අනන්‍ය ලක්ෂණ වෙයි. උසින් වැඩි ම තැන්හි නිර්මිත ග්ලැසියර පිහිටි තැන් 41ක් මෙම ප‍්‍රදේශයෙහි වේ. පහළ ඇති මෘදු හැවකැට බෑවුම් ඒවා නිර්මාණය වීමට පෙර වනයෙන් වැසී තිබිණ. අද එම කැලෑවලින් ඉතිරි වූ කොටස් සමහර තැනෙක නෂ්ටප‍්‍රාප්ත ය. ඒවා අතර වනුයේ තණබිම් ය.

මායිම් ව ඇති නිම්න නිසා මේ කරා අපහසුවෙන් තොරව ළඟාවිය හැකි ය. උතුරු-දකුණු දිශානුගත ව වැටී තිබෙන ප‍්‍රධාන මාර්ගය කැම්පොලොන්ගෝ (Campolongo) කපොල්ල (මී.1,875) ඔස්සේ ද නැගෙනහිර-බටහිර දිශානුගත මාර්ග පොර්දෝයි (Pordoi) (මී.2,239) ෆල්සරේගෝ (Falzarego) (මී.2,105) ටේ‍්‍ර ක්‍රොචි (Tre Croci) (මී.1,809) සෙල්ලා (Sella) (මී.2,257) සහ ගාර්ඞීනා (Gardena) (මී.2,121) යන කපොලූ ඔස්සේ ද වැටී තිබේ. කොර්ටීනා ඩම්පෙස්සෝ (Cortina d’Ampezzo) වනාහි මෙහි සංචාරකයින්ගේ සහ කඳුනඟින්නන්ගේ ප‍්‍රධාන කේන්ද්‍රස්ථානයයි. සෙසු ජනප‍්‍රිය සංචාරක නිකේතන වන්නේ පටු දුම්රිය මාර්ගයකින් සම්බන්ධිත ඕරොන්සෝ (Auronzo) සැන් මාර්ටිනෝ ඩයි කැස්ට්‍රෝසා (San Martino di Castrozza) සහ ඕටිසේයි (Ortisei) ය. මෙම කඳු පන්තියේ බටහිර සහ නිරිතදිග සීමාවන්හි බොල්සානෝ (Bolzano) සහ බෙල්ලූනෝ (Belluno) යන විශාල නගර අනුපිළිවෙළින් පිහිටියේ ය. මෙය කඳු නඟින්නන් අතර පමණක් නොව ශීත සමයේ හිම ක‍්‍රීඩාවලට ද ප‍්‍රසිද්ධියක් උසුලන ස්ථානයකි.

මෙහි බොහෝ කඳු 1860-70 සමයේ ඉංග‍්‍රීසි කඳුනඟින්නන් විසින් තරණය කරන්නට යෙදුණි. 1963 දී මෙම කඳු පන්තියේ දකුණු දෙසට වන්නට ඇද හැළුණු කුණාටු සහිත දැඩි වර්ෂාව නිසා ඇති වූ නාය යෑම්වලින් පියාවේ නදියේ ශාඛාවක් හරස්කොට ඉදිකර ඇති වයන්ට් (Vaiont) වේල්ල උතුරා පිටාර ගැලීම නිසා ලොන්ගරෝන් (Longarone) ගම්මානය යට ව ගියේ මනුෂ්‍ය ජීවිත 2500කට අධික සංඛ්‍යාවක් විනාශ කරමිනි. 1966 දී එලෙස ම නිවාස සහ මාර්ග විනාශයට පත් විය. 2009 දී මෙම කඳු පන්තිය යුනෙස්කෝ සංවිධානය විසින් ලෝක උරුම ලැයිස්තුවට ඇතුළත් කරන ලදි.

කර්තෘ: රන්ජන දේවමිත‍්‍ර සේනාසිංහ

(සංස්කරණය නොකරන ලද-2022)