තෙරෙෂ්කෝවා, වලෙන්තීනා ව්ලදිමීරොව්නා
(1937.06.03-). ලොව පළමු අජටාකාශාමිනියයි. තනිව යානාවක් පදවමින් අභ්‍යවකාශය තරණය කළ ලොව එකම කාන්තාවයි. රුසියාවේ අභ්‍යාවකාශ යුද්ධ සේනාවේ විශ‍්‍රාමික මේජර් ජනරාල්වරියකි (1995), තාක්ණවේද පිළිබඳ දර්ශනසූරී උපාධිධාරිනියකි (1977), මහාචාර්යවරියකි, සමාජ-දේශපාලන ක‍්‍රියාකාරිනියකි, 1963 ජූනි මාසයේ දී 'වොස්ටෝක්-6' යානයෙන් අභ්‍යාවකාශය තරණය කළ නියමු අභ්‍යාවකාශගාමිනියයි. සෝවියට් කාන්තා කමිටුවේ සභාපතිනියයි (1968-1987), 1969 සිට ජාත්‍යන්තර ප‍්‍රජාතන්ත‍්‍රවාදී කාන්තා සම්මේලනයේ නියෝජ්‍ය සභපතිනියයි. විදේශ සමඟ මිත‍්‍රත්ත්වය සහ සංස්කෘතික සම්බන්ධතා පවත්වා ගැනීම පිළිබඳ සෝවියට් සමාජ සංගමයේ උත්තරීතර මණ්ඩලයේ සභාපතිනියයි (1987-1992), 1994-2004 දී ජාත්‍යන්තර විද්‍යා සහ සංස්කෘතික සහයෝගීතාව පිළිබඳ රුසියානු මධ්‍යස්ථානයේ ප‍්‍රධානී, යුද්ධ සහ ආක‍්‍රමණවලට විරුද්ධවත් නිරායුධකරණයට පක්ෂවත් ක‍්‍රියා කළ ලෝක සාම මණ්ඩලයේ සාමාජිකාවකි. 3 වන පන්තියේ අභ්‍යාවකාශගාමියෙකි. විවිධ යානාවන්හි වෙන් වශයෙන් ගමන් කරමින් ලොව පළමු කණ්ඩායම් අභ්‍යවකාශ ගමනෙහි යෙදුණු සාමාජිකාවයි. පර්යේෂණ කෘති 50කට අධික සංඛ්‍යාවක කතුවරියයි.
යරොස්ලාෆ් පළාතේ සමූහ ගොවිපල් සේවකයකුගේ පවුලක උපත ලද්දී ය. පියා සෝවියට්-ෆින්ලන්ත යුද්ධයේ දී 1939 දී මිය ගියේ ය. එහි දී මධ්‍යම ප‍්‍රමාණයේ පාසලේ 7 වන පන්තිය නිමා කළ ඇය කම්කරු තරුණයින් උදෙසා පැවැත්වූ සන්ධ්‍යා පාඨශාලාවට ඇතුළත් වූවා ය. 1962 සිට සෝවියට් කොමියුනිස්ට් පක්ෂයේ සාමාජිකාවක් විය. 1954 සිට උපන් පළාතේ ටයර් කම්හලේ සේවය කළා ය. 1955-60 දී 'ක‍්‍රාස්නි පෙරිකෝෆ්' නමැති තාක්ෂණික පටක නිෂ්පාදන කම්හලේ සේවය කළා ය. යරොස්ලාෆ් ලූහු කර්මාන්ත තාක්ෂණික විද්‍යාලයයේ බාහිර ශිෂ්‍යාවක ලෙස කපුකැටීම පිළිබඳ තාක්ෂණඥයකු ලෙස පුහුණුව ලබා 1960 දී එය අවසන් කළා ය. යරොස්ලාෆ් ගගන සමාජයට බැඳී පැරිෂුට් ක‍්‍රීඩාව ප‍්‍රගුණ කළ ඈ 163 වරක් පැරෂුට්වලින් බිමට පැන තිබේ. ඇය එකී ක‍්‍රීඩාවේ පළමු පෙළ ක‍්‍රීඩිකාවක ලෙස සුදුසුකම් ලැබුවා ය. 1962 දී ඈ අභ්‍යාවකාශගාමීන්ගේ සංචිතයට ඇතුළත් කර ගනු ලැබිණ. ඇය එයට ඇතුළත් කර ගන්නා ලද පළමු යෞවනියන් 58 දෙනාට ඇතුළත් වූවා ය. 1962 මාර්තු 12 දා ඇය සෝවියට් ගුවන් හමුදාවේ අභ්‍යාවකාශගාමී පුහුණු මධ්‍යස්ථානයේ දේශනවලට තෝරාගනු ලැබිණ. 1962 මාර්තු සිට නොවැම්බර් දක්වා අභ්‍යාවකාශ ගමන් පුහුණුව ලැබුවා ය. දෙසැම්බර් මසයේ දී පළමු අභ්‍යවකාශගාමී සංචිතයට ඇතුළත් කර ගනු ලැබිණ. එම වසරේදී ඇය ගුවන් හමුදාවේ උපලුතිනන් නිලයෙහි පිහිටුවනු ලැබිණි. 1963 ජූනි 16-19 දී අභ්‍යාවකාශයට පිවිසි ලොව පළමු කාන්තාව වෙමින් අභ්‍යාවකාශය තරණය කළා ය. මැය විසින් පදවන ලද 'වස්තෝක්-6' යානය පෘථිවිය වටා 48 වරක් ගමන් කෙළේ පැය 70, මිනිත්තු 41 තුළ කිමී. මිලි.2කට ආසන්න දුරක් අභ්‍යාවකාශයේ ගමන් කරමිනි. ඇය තම යානයෙන් අභ්‍යවකාශය තරණය කරන විට වී.එෆ්. බිකොව්ස්කි 'වස්තෝක්-5' යානය පදවමින් අභ්‍යකාශයේ රැඳී සිටියේ ය. එම ගමනේ දී ලොග් සටහන් පොතක් නඩත්තු කළ ඇය පෘථිවි ක්ෂිතිජයෙහි ඡායාරූප ගැනීමෙහි නියැළුනී ය. එකී ඡායාරූප වායුගෝලයේ එරොසෝල් ස්ථර සොයා ගනු පිණිස උපයෝගී කර ගනු ලැබිණි. 1969 දී කාන්තා කණ්ඩායම විසුරුවා හරින තෙක් අභ්‍යකාශගාමිනියන් පුහුණු කිරීමෙහි නියැළුණා ය. 1969 දී මහාචාර්ය එන්.ඊ. ෂුකෝව්ස්කි අනුස්මරණ යුද-ගගන ඉංජිනේරු ඇකඩමියේ 'නියමු අභ්‍යවකාශගාමී ඉංජිනේරු' විෂය ධාරාව යටතේ අධ්‍යාපන කටයුතු නිමා කළාය. 1969-1997 දී අභ්‍යවකාශගාමී පුහුණු මධ්‍යස්ථානයේ අභ්‍යවකාශගාමීන් කණ්ඩායමේ උපදේශක අභ්‍යවකාශගාමිනියක් ලෙසත් උපදේශක අභ්‍යවකාශගාමිනියක සහ අත්හදා බලන්නියක ලෙසත් සේවය කළා ය.
සෝවියට් සංගමයේ උත්තරීතර සෝවියට් සභාවේ 7-9 සැසිවාරයන්හි මන්ත‍්‍රිනියක ලෙස කටයුතු කළා ය. 1971 දී සෝවියට් කොමියුනිස්ට් පක්ෂයේ 24 වන සම්මේලනයේ දී එහි මධ්‍යම කාරක සභාවේ සාමාජිකයකු ලෙස තෝරා පත් කර ගනු ලැබී ය. 'සෝවියට් දේශයේ වීරයා' (1963) 'ලෙනින්' (1963, 1981) සහ 'ඔක්තෝබර් විප්ලවය' (1971), 'ශ‍්‍රම රතු ධජ' (1987), 'ගෞරව' (2003), තෙවන (1997), දෙවන (2007) සහ පළමු (2017) පන්තියේ 'මව්බිම වෙනුවෙන් ඉටු කරන ලද මෙහෙයන් වෙනුවෙන්', 'මිත‍්‍රත්ත්ව' (2011), 'අලෙක්සාන්දර් නේව්ස්කි' (2013) යන සම්මානයන්ගෙන් පිදුම් ලැබූ මැය, යුනෙස්කෝ පදක්කම (2017) ද දෙවන පන්තියේ පී.ඒ. ස්තලීපින් (2019) පදක්කම ද සෝවියට් විද්‍යා ඇකඩමියේ කේ.ඒ. ට්සියොල්කොව්ස්කි රන් පදක්කම ද ඇතුළත් පදක්කම් සහ විදේශ සම්මාන රාශියකින් පිදුම් ලබා තිබේ. චෙකොස්ලෝවැකියාවේ සහ බල්ගේරියාවේ සමාජවාදී ශ‍්‍රමයේ වීරයා නාමය ද වියට්නාමයේ ශ‍්‍රමයේ වීරයා නාමය ද මොංගෝලියාවේ වීරයා නාමය ද මැයට පිරිනමනු ලැබිණි. ලෝකයේ නගර 20කට ආසන්න සංඛ්‍යාවක ගෞරව පුරවැසිකම මෙතුමියට පිරිනමා තිබේ. සඳේ පෘථිවියට නොපෙනෙන පැත්තේ ආවාටයක් මෙතුමියගේ නමින් නම් කර තිබෙන අතර මැයට උපහාර පිණිස 1671 නමැති කුඩා ග‍්‍රහලෝකය, අභ්‍යවකාශ සංචාරයේ යෙදී සිටියදී මැයගේ ඇමතුම් නාමය වූ 'චායිකා' ('මුහුදු ලිහිණියා') යනුවෙන් නම් කර තිබේ. 1983 දී මඅයගේ රුව රැගත් සිහිවටන කාසියක් නිකුත් කරනු ලැබිණි. පාසල් සහ සංස්කෘතික නිකේතන කිහිපයක් ම මැයගේ නමින් නම් කර තිබේ.
2000 දී පමණ සිට දේශපාලන කටයුතුවල නියැලෙන මැය 2008 සිට යරොස්ලාෆ් පළාතෙන් රුසියාවේ රාජ්‍ය ඩූමා සභාවට 'එක්සත් රුසියාව' පක්ෂයෙන් (පාර්ලිමේන්තුවට) තේරී පත් මන්ත‍්‍රිවරිය වූවා ය. 2012 සිට ජාත්‍යන්තර කටයුතු පිළිබඳ රාජ්‍ය ඩූමා සභා කමිටුවේ නියෝජ්‍ය සභාපතිනිය ලෙස කටයුතු කළා ය. කිතුනු වස්තු සුරැකීමේ කමිටුවේ සාමාජිකත්වය දැරූ ඇය 2015 දී 'පරපුරු ස්මෘති' නමින් වාණිජ නොවන සුබදාධක අරමුදලක් ආරම්භ කිරීමට යෝජනා කළා ය. රුසියාව සම්බන්ධ වූ සියලූ සංග‍්‍රාමයන්ට සහභාගී වූ පැරණි යුද සෙබළුන්ට ආධාර කිරීමත් ශ්‍රේෂ්ඨ දේශප්‍රේමී යුද්ධයට සහභාගී වූවන් පිළිබඳ ස්මරණය කිරීමත් තරුණයින් උදෙසා දේශප්‍රේමිත්වය කුළුගන්වන වැඩසටහන් සම්පාදනය කිරීමත් එහි අරමුණු විය. ෆෙඩරල් රාජ්‍ය පාලන යාන්ත‍්‍රණය සහ පළාත් පාලන ගැටළු පිළිබඳ රාජ්‍ය ඩූමා කොමිටියේ නියෝජ්‍ය සභාපතිනියයි. 2020 මාර්තු 10 දින ජනාධිපති ව්ලදිමීර් පූටින්ට යළිත් ජනාධිපති ධුරය සඳහා තරග කළ හැකි වන පරිදි ආන්දෝලනාත්මක ව්‍යවස්ථා සංශෝධනයක් ඉදිරිපත් කළා ය.
1963 ශරත් සමයේ දී මැය සිය සැමියා වූ අජටාකාශගාමී ඒ. නිකොලායෙෆ් සහ වී. බිකෝව්ස්කි සමඟ ලංකාවේ නිල සංචාරයක නිරත වූවා ය. එහි දී මහරගම, අවිස්සාවේල්ල, රත්නපුර, පැල්මඩුල්ල, බෙලිහුල්ඔය, හපුතලේ, බණ්ඩාරවෙල, නුවරඑළිය, මහනුවර යන නගරයන්හි සංචාරය කරමින් ජනහමුවීම්වලට සහභාගී වූවා ය. එහිදී ආණ්ඩුකාරවරයා සහ අගමැතිනිය ද ඔවුහු හමුවූහ. තේවතු සහ කාර්මික මධ්‍යස්ථාන නැරඹීම, පුවත්පත් සාකච්ඡා ද සංවිධානය කර තිබිණ.
පළමු වර අභ්‍යාවකාශගාමී අන්ද්‍රියාන් නිකොලායෙෆ් සමඟත් දෙවන වර කැඩුම් බිඳුම් සහ අස්ථිවේදය පිළිබඳ විශේෂඥ වෛද්‍ය යූලි ශාපශ්නිකොෆ් සමඟත් විවාහ වී සිටි මැයගේ දියනිය ද අස්ථිවේද විශේෂඥ ශෛල්‍ය වෛද්‍යවරයෙකි.
කර්තෘ: රන්ජන දේවමිත‍්‍ර සේනාසිංහ
(සංස්කරණය නොකරන ලද-2022)
