අර්පණා
එකඟ වූ සිත පඨවිකසිණාදි අරමුණෙහි පිහිටුවාලීම අර්පණා නමී. පඨවිකසිණාදි යම්කිසි නිමිත්තක් අරමුණු කොටගෙන භාවනා කරන යෝගාවචරයාහට පරිකර්ම භාවනා සමෘද්ධ වූ පසු ඒ පරිකර්ම නිමිත්ත පියවි ඇසින් බලන්නාක් මෙන් මනෝද්වාරික සිතට හමු වෙයි; හෙවත් ඇස පියාලා හෝ අන් තැනකට ගොසින් හෝ මෙනෙහි කරන්නා හට මනෝද්වාරයෙහි උපදනා ජවනයන්ට විෂය වෙයි. එකල්හි ඒ අරමුණ උග්ගහනිමිත්ත නම් වෙයි. යළි ඒ උද්ග්‍රහනිමිත්ත අරමුණු කොට භාවනා කරන්නහුට අනුක්‍රමයෙන් නීවරණ යටපත් වෙයි, ක්ලේශයෝ සන්හිඳෙති, උපචාර සමාධියෙන් සිත එකඟ වෙයි, පටිභාග නිමිත්ත උපදී. ඒ පටිභාග නිමිත්ත උපන් තැන් සිට කාමාවචර සමාධි යයි කියන ලද උපචාර භාවනාව උපන්නා නම් වෙයි. ඊට පසු ඒ පටිභාග නිමිත්ත උපචාර සමාධියෙන් නැවත නැවත ආසේවනය කරන්නාහට රූපාවචර ප්‍රථම ධ්‍යානය පිහිටන්නේය.
මෙහි කියන ලද පටිභාගනිමිත්ත අරමුණු කොට සිත පිහිටුවා සිටියහුට දැන් අර්පණාසමාධිය උපදනේ යයි කියන අවස්ථායෙහි භවාංගචිත්තය සිඳ ගෙන එම පඨවිකසිණාදිය අරමුණු කොට මනෝද්වාරාවර්ජන සිත උපදී. ඊට අනතුරුව එම අරමුණ විෂය කොට ජවනයෝ සතර දෙනෙක් හෝ පස් දෙනෙක් උපදනාහුය. එහි ජවනයන් සතර දෙනකු උපදනාකල්හි පළමුවැන්න අර්පණාවට 'පරිකර්ම' වූයේත් සමීපව සිටි හෙයින් 'උපවාර' නම් වූයේත් වෙයි. දෙවැන්න මුලින් සිටි පරිකර්මයටත් මත්තෙහි සිටුනා අර්පණාවටත් අනුලොම්ව පවත්නා හෙයින් 'අනුලෝම' නම් වෙයි. තුන්වැනි ජවන්සිත පරිත්ත හෙවත් කාමාවචර ගෝත්‍රය අභිභවනය කරන හෙයින් ද මහද්ගත ගෝත්‍රය වඩන හෙයින් ද 'ගෝත්‍රභූ' නම් වෙයි. සතරවැනි ජවන්සිත අර්පණා නම් වේ. ජවනයන් පස්දෙනකු උපදනා වාරයෙහි පළමුවැන්න 'පරිකම්ම' යැ දෙවැන්න 'උපචාර' යැ, තෙවැන්න 'අනුලෝම' යැ, සතරවැන්න 'ගෝත්‍රභූ' යැ, පස්වැන්න 'අර්පණා' නම් වේ. මෙහි චිත්තවාර දෙකක් දක්වන ලදුයේ බිප්පාභිඤ්ඤ දන්ධාභිඤ්ඤයන්ගේ වශයෙනි. අර්පණා යයි කියන ලදුයේ මේ දක්වන ලද චිත්ත වීථියෙහි සතරවැනි හෝ පස්වැනි ජවන චිත්ත යයි. ඊට අර්පණාචිත්ත, අර්පණා සමාධි, අර්පණාභාවනා යයි ද කියනු ලැබේ. උපචාර අර්පණා යන දෙවැදෑරුම් සමාධි අතුරෙන් උපචාර සමාධිය දුර්වල වෙයි; නීවරණාදි උපද්‍රවයනුදු යටපත් කෙරෙයි. අර්පණාසමාධිය වූ කලි ශක්තිමත් වූයේ විතක්ක-විචාරාදි ධ්‍යානාංගයන් ද උපදවයි.
තවද උපචාර සමාධිය සමඟ උපදනා ප්‍රතිභාග නිමිත්ත වඩා අපර්ණාවට පැමිණීම පහසු නොවේ. එවිට යෝගාවචරයා විසින් දුර්ලභ වූ රත්නයක් මෙන් ප්‍රතිභාග නිමිත්ත ආරක්ෂා කටයුතුය. එය රැක ගැනීම සඳහා නොසැප වූ ආවාසය ය, ගොදුරුගම ය, වැරදි කථාව ය, අයෝග්‍ය පුද්ගලයාය, නොසැප වූ භෝජනය ය, ඍතුව ය, ඉරියව්ව ය යන කරුණු සත හළ යුතුය. යළි සුව එළවන ආවාසාදිය ඇසුරු කරන්නහුට අර්පණා සමාධිය ලැබිය හැකි වෙයි. කිසිවකුට එයිනුදු අර්පණාව නූපදී. එකල්හි ඔහු විසින් දස වැදෑරුම් අර්පණකෞශල්‍යය සම්පාදනය කළ යුතුය. අර්පණාකෞශල්‍යය නම් වත්ථුවිසදකිරියා හෙවත් තමාගේ සිරුර හා සිවුරු සෙනසුන් ආදි අභ්‍යන්තර බාහිර වස්තූන් පිරිසුදුව තබාගැනීම, ශ්‍රද්ධාදි ඉන්ද්‍රියයන් සමව තබාගැනීම,පඨවිකසිණාදි සමාධිනිමිත්ත රැකීමෙහි දක්ෂබව, ධර්මවිචයසම්බෝධ්‍යංගාදිය වැඩීමෙන් සිත නගා ගැනීම, කලෙක පස්සද්ධිසම්බොජ්ඣංගාදිය වැඩීමෙන් සිත පහත් කොට තැබීම, කලෙක බුද්ධාදි ගුණ මෙනෙහි කිරීමෙන් සිත පැහැදවීම, කලෙක පග්ගහ - නිග්ගහ - සම්පහංසන නැතිව මැදහත්වීම, සමාධි රහිත විසුරුණු සිත් ඇති පුද්ගලයන් දුරැලීම සමාධිලාභී පුද්ගලයන් ඇසුරු කිරීම, සමාධියෙහි සිත අලවා ඊට නතුව ඊට නැඹුරුව විසීම යන මේ දස ආකාරයෙන් අර්පණා කෞශල්‍යය සම්පාදනය කරන්නාවූ යෝගාවචරයා හට ප්‍රතිභාග නිමිත්ත විෂය කොට අර්පණාව පවත්නේය. කිසිවකුට එසේත් අර්පණාවට පැමිණෙන්නට නොහැකි වෙයි. එකල්හි ඔහු විසින් වීර්යය සම බවට පමුණුවාගත යුතුය. ඉතා නොදැඩි වූ ද ඉතා නො ලිහිල් වූ ද වීර්යය පවත්නා කල්හි යට කී ලෙස අපර්ණාසමාධිය උපදනේය. හෙ ද චිත්ත වීථියෙහි සතරවැනි හෝ පස්වැනි ජවන්සිත වන්නේය. එසේ ම ඒකචිත්තක්ෂණික වූයේ ද වෙයි. ඊට පසු භවාංග සිත වෙයි. ඉක්බිති භවාංගය සිඳ ධ්‍යානය ප්‍රත්‍යවේක්ෂාව කිරීම සඳහා ආවර්ජනය වෙයි. ආවර්ජනයෙන් පසු ධ්‍යානප්‍රත්‍යවේක්ෂාව වන්නේය. මෙතෙකින් යෝගාචචර තෙම පඤ්ච නීවරණ සංඛ්‍යාත අංග පසකින් තොර වූ විතක්ක- විචාර-පීති-සුඛ-ඒකග්ගතා සංඛ්‍යාත අංගපසකින් සමන්විත වූ උපචාර - අප්පණා - පච්චවෙක්ඛනා යන තුන් අයුරින් කල්‍යාණ වූ දශ ලක්ෂණයකින් සමන්විත වූ ප්‍රථම ධ්‍යානයට පැමිණියේ වේ. (සමාධි බ.)
(සංස්කරණය: 1965)
