ස්ට’නර් මැක්ස්
(Stirner, Max) (1806.10.25-1856.06.26). ජොහාන් කැස්පාර් ෂ්මිඩ්ගේ (Johann Kaspar Schmidt) ව්‍යාජ නමයි. ජර්මනියේ බේරියුත් (Bayreuth) නම් ගමෙහි උපත ලද මොහු ජර්මන් පශ්චාත්-හෙගගියානු දාර්ශනිකයකු (A German post-Hegelian philosopher) ලෙස ප්‍රකට ය. කුඩා කාලයේ දී උපන් ගමෙහි ම අධ්‍යාපනය ලබා පසුව බර්ලින් නගරයට ගියේ ය. බර්ලින් විශ්වවිද්‍යාලය (University of Berlin) හා අර්ලන්ගන් විශ්වවිද්‍යාලය (University of Erlangen) යන දෙකෙහි ම මොහු අධ්‍යාපනය ලබා තිබුණ ද උපාධි සම්පූර්ණ කළ බව සඳහන් නොවේ. මුලදී ඔහු අදහස් කෙළේ ගුරුවරයකු වීමටයි. 1839 සිට 1844 දක්වා බර්ලින්හි පාඨශාලාවක ඉගැන්වූයේ ය.
වර්ෂ 1845 දී 'Der Einzige und sein Eigentum' නමැති ග්‍රන්ථය පළ කළ ඔහු විශාල කීර්තියක් ලැබුවේ ය. එහෙත් නොබෝ කාලයක් ගත වන්නට පෙර එම ග්‍රන්ථය අප්‍රසිද්ධියට පත්විය. වසර පනහක කාලයකට පසු 1890 දී, ඇමෙරිකාවේ බෙන්ජමින් ටකර් යන අරාජිකවාදියා 'නිදහස' යන සඟරාවේ මැක්ස් ස්ට'නර්ගේ එම කෘතියේ පළමු අදහස් ප්‍රසිද්ධ කෙළේ ය. ස්ට'නර්ගේ අනුගාමිකයන් වූ ජේ.එල්. වෝකර්, ජෝනි බී. රොබින්සන්, ස්ටීවන් ටී. බයිටෙන් යන අය මැක්ස් ස්ට'නර්ගේ කෘති සියල්ල ජර්මන් භාෂාවෙන් ඉංග්‍රීසියට පරිවර්තනය කළහ. ඔහුගේ ජීවිතයේ අග කාලය පිළිබඳ පැහැදිලි කරුණු කිසිවක් සොයා ගැනීමට නොහැක. ඇඩම් ස්මිත්ගේ 'ජාතීන්ගේ ධනය' නමැති ග්‍රන්ථය ද ජීන් බැප්ටිස්ට් සේ නමැති සුප්‍රසිද්ධ ප්‍රංශ අර්ථ ශාස්ත්‍රඥයාගේ 'ප්‍රායෝගික අර්ථ ශාස්ත්‍රයේ අත්පොත' (Handbook of Practical Political Economy) යන ග්‍රන්ථය ද මැක්ස් ස්ට'නර් ජර්මන් භාෂාවට පරිවර්නය කළේ ය. 1858 දී ප්‍රංශ විප්ලවයට පසු කාලය පිළිබඳව ද 1848 ඇතිවූ ජර්මන් විප්ලවයට අනතුරු කාලය සම්බන්ධව ද ඓතිහාසික පොතක් ද ඔහු ලිව්වේ ය.
මැක්ස් ස්ට'නර් අරාජිකවාදයේ ඉතා වැදගත් වියතකු ලෙස පිළිගෙන ඇත. නීතිය, රාජ්‍යය සහ දේපල පිළිබඳ ඔහුගේ අරාජික මත පළවන්නේ Der Einzige und sein Eigentum (1845) නමැති ග්‍රන්ථයෙහි ය.
ස්ට'නර් තම අදහස් අරාජික යයි කීමට මැලි විය. ඔහු එම පද ව්‍යවහාර කරන්නේ ඔහු විරුද්ධත්වය පළ කළ දේශපාලන නිදහස (Political Liberation) විස්තර කිරීමටයි. අප සියලු දෙනාම අනුගමනය කළ යුතු එකම ප්‍රධාන නීතිය නම් තම තමන්ගේ ශුභසිද්ධිය වගබලා ගැනීමයි. තමන්ගේ ශුභසිද්ධිය යනුවෙන් අදහස් කරනුයේ කුමක්දැයි ඔහු දෙවනු තෝරා දෙයි.
සියලු දෙනාම තමතමන්ගේ ශුභසිද්ධිය උදෙසා ජීවිතය ගෙන යන කල්හි නීතිය කිසිසේත් ම අවශ්‍ය නොවන බව මැක්ස් ස්ට'නර් පවසයි. නිදහස අයිතිවාසිකම් යනාදිය, ආගම් නිසා ඇතිවන ආගමික මතයන් ය. කතෝලික සමාජයක වෙසෙන්නකු ආගමික නීතිවලටත්, සමූහාණ්ඩුවක වෙසෙන්නකු ජනතාවගේ නීතිවලටත් හිස නැමිය යුතු ය. එම නීති සියල්ලක් ම ඔවුන්ට නොකැඩිය හැකි පූජ්‍ය නීතීන් ය. එහෙයින් නීති සියල්ලක් ම නොකැඩිය යුතු අන්දමට පිළිගනු ලැබේ. නීති විරෝධී යම් කෙනකු අපරාධ කරුවෙකු වැනි ය. සැබැවින් ම නීතිය පුද්ගලයකුගේ ශුභසිද්ධියට පටහැනි ය. මේ මැකිස් ස්ට'නර්ගේ අදහසයි. මිනිසාට කොතරම් අයිතිවාසිකම් තිබුණත් ඒවා ව්‍යවහාර කළ හැක්කේ එසේ කිරීමට බලය තිබෙන තාක්කල් පමණි. බලහත්කාරකම පවත්නා කල අයිතිවාසිකම් ශුන්‍ය වී යෑම නියතයි. තමතමන්ගේ ශුභ සිද්ධිය උදෙසා කටයුතු කිරීම නීතිය වෙනුවට සෑම දෙනකු විසින් ම අනුගමනය කළ යුතු ය. නීතිය පිළිනොගත් විට ම මැක්ස් ස්ට'නර් රාජ්‍යය ද අනවශ්‍ය බව පවසයි. නීතිය නොපිළිගන්නා විට රාජ්‍යය තිබීමට නොහැක. රාජ්‍යය පූජනීය වස්තුවක් ලෙස සැලකෙන නිසා ය, රාජ්‍යය නමැති ආයතනය පවතින්නේ. සැබැවින් ම රාජ්‍යය පූජනීය හෝ පවිත්‍ර වස්තුවක් නොවේ. රජය ක්‍රියා කරන්නේ බලයහත්කාර ක්‍රියාවලට රාජ්‍යය මගින් ව්‍යවහාර කරනු ලබන්නේ 'නීතිය' යන්නයි. රාජ්‍යය මිනිසාගේ ශුභසිද්ධියට බෙහෙවින් ම පටහැනි වේ. සියලු දෙනාගේ ම ශුභසිද්ධිය උදෙසා ක්‍රියා කිරීමෙන් මිනිසාගේ පෞද්ගලික ශුභසිද්ධිය කිසිසේත් නොවැඩෙයි. සැමදෙනාගේ ම ශුභසිද්ධිය උදෙසා කටයුතු කිරීමේ නියෝගයන් පදනම් කොට සමාජයක් රජය වෙනුවට පිහිටුවීම අවශ්‍ය වේ. රජය නැති විට සමාජයේ පුද්ගලයින් සමගිව සිටීමට උපකාර වනුයේ කුමක්දැයි මැක්ස් ස්ට'නර් පැහැදිලි කරයි. සෙසු අයගෙන් තම ජීවිතයට එනම් ශුභසිද්ධියට ප්‍රයෝජනයක් ගත හැකි නිසා, සමාජයේ පුද්ගලයින් එකිනෙකා සමග සාමකාමී ව ජීවත් වෙයි. මෙසේ මිනිසුන් එකිනෙකාට ප්‍රයෝජනවන්ත වීමෙන් පුද්ගලික මිනිසා සෙසු අය සමග හොඳින් විසීමෙන් ඔහුගේ ශක්තිය බෙහෙවින් වැඩී ඔහුගේ ශුභසිද්ධිය දියුණුවේ. සෙසු අය සමග මෙසේ විසීම මිනිසාගේ ශුභසිද්ධිය දියුණු කරගැනීමේ මාර්ගයයි.
නීතිය නෙරපා දැමීමේ දී ම මැක්ස් ස්ට'නර්ට අවශ්‍යයෙන් ම දේපළ ද අහක්කර දැකීමට සිදුවෙයි. දේපළ නමැති නීත්‍යනුකූල වස්තුව ඇතිවනුයේත් රැකෙනුයේත් නීතිය හේතු කොට ගෙන ය. දේපොළ නීත්‍යනුකූල වශයෙන් ඇතිවනුයේ එය සමාජයේ වෙසෙන්නන් විසින් පූජනීය වස්තුවක් ලෙස පිළිගන්නා ලද හෙයිනි. එහෙත් සැබැවින් ම දේපළ පූජනීය වස්තුවක් නොවෙයි. දේපළ ද නීතිය හා රාජ්‍යය මෙන් ම පුද්ගලික මිනිසාගේ ශුභසිද්ධියට විරෝධී වෙයි. කිසිවෙකුට දේපළක් නොමැති. මිනිසිගේ ශුභසිද්ධිය ඇතිවීමට නම් තනි පුද්ගලයාගේ ශුභසිද්ධිය තකා ක්‍රියා කිරීමේ නීතිය අනුව සමාජයේ භාණ්ඩ බෙදීමේ ක්‍රමය සලසා ගත යුතුවෙයි. මෙකී නීතිය අනුව සෑම මිනිසෙකුට ම ලැබෙන භාණ්ඩ ප්‍රමාණයට යල, මැක්ස් ස්ට'නර් 'දේපළ' යන පදය යොදන්නේ. තමාගේ ශුභසිද්ධිය අනුගමනය කරමින් ක්‍රියා කරන පුද්ගලයාගේ දේපළ නියම වනුයේ ඔහුගේ ශක්තිය හා බලය අනුවයි.
සිය ශුභසිද්ධිය තකා ක්‍රියා කිරීම ශ්‍රේෂ්ඨතම නීතිය සැටියට මිනිසුන් ප්‍රමාණවත් සංඛ්‍යාවකට අවබෝධ වූ විටත්, ඒ අනුව සමාජය බලාත්කාරයෙන් වෙනස් කරන්නේ නම්, අලුත් සමාජයක් බිහිවෙයි.
ස්ට'නර්ගේ ජීවිත කාලය තුළදී ඔහු ප්‍රසිද්ධිය ලැබුවේ තම සුප්‍රසිද්ධ ග්‍රන්ථය පළවීමෙන් පසු සුළු කාලයකට පමණි. 1848 දී ඇතිවුණ විප්ලය මැඩලීමෙන් පසුව ඇති වූ විප්ලවයට විරෝධී සමයේ දී ඔහුගේ කෘතිය අමතක විය. ඔහුගේ මරණයෙන් පසුව වසර 40ක් ගෙවුණු පසු ජෝන් හෙක්රි මැකේ නමැති පුද්ගලික අරාජිකවාදියෙක් (Individual Anarchist), මැක්ස් ස්ට'නර් පුද්ගලික අරාජිකවාදයේ පුරෝගියකු බව ප්‍රකාශ කළේ ය. පුද්ගලයකු අනුගමනය කරන දේශපාලය සහ වෙනත් චිරාගත වස්තූන් අසත්‍ය බවට ස්ට'නර් විසින් පිළිගැනීම කරණ කොට ගෙන ය, ස්ට'නර් අරාජිකතාවාදියකු ලෙස සලකනු ලබන්නේ. අඩසිය වසක කෙටි දිවිසමය නිම කොට බර්ලින්හි දී ස්ට'නර් මිය ගියේ ය.
(කර්තෘ: එල්.එස්. ගුණසේකර: 1962)
(සංස්කරණය: උස්ගොඩ ධම්මගරු හිමි: 2023)
