ස්‍යාමෝපසම්පදාවත
කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ මහාරජාණන් දවස සියම් රටින් භික්ෂූන් වහන්සේ ගෙන්වා ලංකා සම්බුද්ධ ශාසනය වර්ධනය කිරීම පිළිබඳ ප්‍රවෘත්ති සඳහන් කළ ඓතිහාසික ග්‍රන්ථයකි. සියම් රට දූත මෙහෙවර සඳහා ගිය ඇමතිවරුන් අතුරෙහි 'විල්බාගෙදර' නම් මන්ත්‍රීශ්වරයන් කළ අයදමේ ගරු තිබ්බටුවාවේ ශ්‍රී සිද්ධාර්ථ බුද්ධරක්ෂිත මහානායක ස්වාමීන්ද්‍රයන් වහන්සේ විසින් මෙය ලියන ලද්දේ ය. ආරාධක වූ මන්ත්‍රීශ්වරයා විදේශ ගමනෙහි දී ඇසු දුටු සියල්ල එවක ව්‍යවහාරයේ පැවැතී ශක වර්ෂයෙන් දින දාතම සහිත කොට ලියන ලද වාර්තා පොතක් ද පිළිගන්වා එහි වූ පුනරුක්ත්‍යාදි දෝෂ හැර මතු පවත්නා නියායෙන් පොතක් කළ මැනවැ'යි ආරාධනා කළ බව සඳහන් වේ.
ග්‍රන්ථය රචනා කළ තිබ්බටුවාවේ මහනායක මාහිමියන් වනාහී කුරුණෑගල සමයෙහි පටන් කීර්ති ශ්‍රී රාජසිංහ රජතුමාගේ කාලය තෙක් ගාථා අටසියයකින් පමණ පාලි මහාවංසය සපුරාලූ ලංකා ඉතිහාසයෙහි විශාරද වූ කෙනෙකි. උන්වහන්සේ මේ ස්‍යාමොපසමපදාවත ද නිකායසංග්‍රහය කුරුණෑගල සමය දක්වා පැවැති ශාසන ඉතිහාසය ද එතැන් සිට වෙනත් ඉතිහාසයන් ඇසුරු කිරීමෙන් විල්බාගෙදර මැතිදුගේ වාර්තා ද සකස් කොට ශාසන ඉතිහාසයක් ලෙස මේ ග්‍රන්ථය සකස් කළහ. මෙහි විශේෂයෙන් සියම් රටින් භික්ෂූන් වැඩමවා උපසම්පදාව පිහිටුවීමේන් ශාසන වර්ධනය කළ පුවත විස්තර වන හෙයින් ස්‍යාමොපසමපදාවත යන නාමය අනවර්ථ විය.
ග්‍රන්ථ රචනාවට ආරාධනා කළ දිනය, බුදුරජාණන් වහන්සේ පිරිනිවී දෙදෙහස් තුන්සය අටළොස් (2318) වන වර්ෂයෙහි මැදින් දින පෞර්ණමිය ලත් ගුරුදින යැයි සඳහන් කළ හෙයින් ඊට සමීප කාලයෙහි (ක්‍රි.ව. 1778) ලියන ලද බව පෙනේ. වේයන්ගොඩ සදානන්ද පිරිවෙවෙන්හි ආචාර්ය ව සිටි ගිරිදර රතනජෝති ස්වාමිපාදයන් වහන්සේ විසින් ක්‍රි.ව. 1892 දී මුද්‍රණය කරවූ මේ ග්‍රන්ථය ඩිමයි ප්‍රමාණයේ මුද්‍රිත පිටු 48ක් පමණ වේ.
(කර්තෘ: ලබුගම ලංකානන්ද හිමි: 1958)
(සංස්කරණය නොකළ)
