සේනා සම්මත කඳුකර රජ පෙළපත්
මහාවංසයේ සහ රාජාවලියේ සඳහන් ප්‍රත්‍යන්ත පාලකයන් කොටසක් සේනා සම්මත රජුන් හැටියට පිළිගෙන සිටි බවට ඇතැම් ලේකම් ලිපිවල සහ ගල්සන්නස් කීපයක සඳහන් කරුණු අනුව පෙනී යයි. මේ ප්‍රදේශය රජවරු මහජන සම්මතයෙන් පත්වුවෝ වූහ. එහෙයින් ඔවුහු සේනා සම්මත යන උප පදයෙන් වෙසෙසෙනු ලබූ හ. මොවුන්ගේ සේවය වූයේ යම් පෙදෙසක ජනතාව විසින් ඔවුහු පත් කරනු ලැබුහු නම් විශේෂයෙන් එම ජනයාගේ යහපත සැලසීමයි. ඉහත කී ලේඛන අනුව මේ පාලන පරම්පරාවල ආරම්භය වී ඇත්තේ කුරුණැගල යුගයේ බව කිව හැකිය. 'රජ' නමින් හැඳින්වුණු මේ පාලක පිරිස අධිරාජයෙකු යටතේ පාලනය නොවූ බව ද පෙනී යයි.
දැනට මැදගම නමින් (බුත්තල පෙදෙසේ) ප්‍රසිද්ධ ග්‍රාමය කලෙක 'සූර්ය මහනුවර' යන අපර නාමයකින් හඳුන්වනු ලැබී ය. ක්‍රි.ව. 1382 දී එහි 'සූර්ය මහරජු' නමින් ප්‍රදේශීය පාලකයෙක් නොහොත් රජෙක් සිටියේ ය. ගම්පොල ජෝතිය සිටු හා සෙංකඩගල සිටි වික්‍රමබාහු නොහොත් වීර වික්‍රම (ක්‍රි.ව.1542) රජු, සේනා සම්මත ප්‍රදේශීය පාලකයෝ වූහ. ක්‍රි.ව. 1582 දී මැදගම නොහොත් සූර්ය මහනුවර සිටි යාපා රජුත් ඉන් කෙනෙකි.
සබරගමුවේ කොටසක් පාලනය කළ සූර්ය මහරජු (1382) බලන්ගොඩට නුදුරු පෙදෙසක දේවාලයක් තනවා ඇත. මේ සිද්ධස්ථානයේ නෂ්ටාවශේෂ තවමත් දක්නට ලැබේ. එය කරවූ රජු විසින් එහි ආවතේව සඳහා රංගනාථ සහ මංගලනාථ යන බමුණන් දෙදෙනා බණඩාරනායක තනතුරුවලට පත් කළේ ය. එය කඳ කුමරුට කැප වූ දේවාලයකි. මැදගම සහ ගැට්ටේපොළ යන ගම් දෙකෙන් වී අමුණු 17ක් ද නින්දගමක් ද එයට පුදන ලදී. දෙදාසයන් සතර දෙනෙක් ද පුදන ලදහ. ඔවුන්ගේ නම් කදිරමල් නාච්චිරා, පොන්නමල් නාච්චිරා, තටුකොළ කලු, පොල්බොක්කේ අරැමක්කාරයා යනුයි.
සීතාවක රාජසිංහ මේ සූර්ය මහරජුගේ තුන්වැනි මුනුබුරා ය. සීතාවක යුගයේ සූර්ය නුවර (මැදගම) රාජ්‍යය කළේ යාපා නම් ප්‍රදේශීය රජෙකි. මොහු රාජසිංහ සමඟ තුන්වරක් සටන් වැදුණේ ය. මුල් දෙවරේ ඔහු පැරදුණු නමුත් අවසාන වාරයේ සටනට යන්නට පෙර ඉහත කී දේවාලයට ගොස් භාරයක් වූයේ ය. ඒ වර යාපා රජු ජය ගත්තේ ය. ඒ කරණකොට ගෙන පැහැදීමට පත් හෙතෙම එම දේවාලයට බෙහෙවින් ගම්බිම් පඬුරු කොට පුද කළේ ය. දේවාල ගොඩනැගිල්ල තෙමහල් කොට සාදවන ලදී. අලංකාර කැටයමින් හෙබි දැව කර්මාන්ත රැසක් විය. පසු කාලයේ දේවාලය භාර ව සිටි අයගේ නොසැළකිළිමත්කමින් ගොඩනැගිලි වැනසී ගියේ ය. එහි දැනට ඉතිරි ව ඇත්තේ කැටයම් කළ මහඋළුවස්සක් හා සඳකඩපහනක් පමණි. එහි තිබී කොළඹ කෞතුකාගාරයට ගෙන යන ලද පේකඩ රැසක් සුරක්‍ෂිත ව තිබේ.
(කර්තෘ: හපුුගොඩ සුමනතිස්ස ස්ථවිර: 1958)
(සංස්කරණය නොකළ)
