බියුට්‍රික් අම්ලය
(Butyric Acid). බියුටනොයික් අම්ලය නමින් ද හැඳින්වෙන මෙය මේද අම්ලයකි. මෙහි අණුක සුත්‍රය C4 H8 O2 හා අණුක සාරය 88.80 වේ. ව්‍යුහ සමාවයමික ආකාර දෙකකින් පවතින බියුට්‍රික් අම්ලය මේද අම්ල කාණ්ඩයේ සමාවයමිකතාවය පෙන්නුම් කරන පළමු අම්ලයයි. සමාවියමික ආකාර නෝමල් බියුට්‍රික් අම්ලය හා අයිසෝ බියුට්‍රික් අම්ලය නම් වේ.
නෝමල් බියුට්‍රික් අම්ලය
CH3 CH2 CH2 CO2H යන ව්‍යුහ සුත්‍රයෙන් දැක්වෙන මෙය ඊතයිල් ඇසිටික් අම්ලය යන නමින් ද හැඳින්වේ. සත්වමේද හා ශාකතෙල්වල එස්ටර ස්වරූපයකින් පවතින නෝමල් බියුට්‍රික් අම්ලය ග්ලිසරයිඩ් ස්වරූපයෙන් 3-4% දක්වා ප්‍රමාණයක් බටර්වල ද අන්තර්ගත ය. ග්ලසරයිඩ් ජලවිච්ජේදනය වීම නිසා මුඩු වූ බටර්වල අප්‍රසන්න ගන්ධයකින් යුත් වර්ණ රහිත ද්‍රව්‍යක් ලෙස බියුට්‍රික් අම්ලය සෑදෙයි. නෝමල් බියට්‍රික් අම්ලය නිෂ්පාදනය කරනුයේ බියුට්‍රල්ඩ්හයිඩ් (Butyraldehyde) හෝ නෝමල් බියුටයිල් මධ්‍යසාර ඔක්සීකරණයට හෝ පැසවීමට භාජනය කීරීමෙනි. මෙය ජලයේ ද්‍රාව්‍ය සමඟ මිශ්‍ර වේ. හිමාංකය සෙ. -4.260 ද තාපාංකය සෙ.163.530 ද වේ.
නෝමල් බියුට්‍රික් අම්ලයට සැළකිය යුතු වාණිජමය වටිනාකමක් ඇත. මෙය ආහාර වර්ග නිෂ්පාදනයේ දී රසකාරකයක් (Flavor) ලෙස ද පළතුරුවලට ආවේණික සුවඳ වර්ග තැනීමට අවශ්‍ය එස්ටර් වර්ග පිළියෙල කිරීම සඳහා ද බැක්ටීරියා විද්‍යාත්මක (Bacteriological) හා කායික විද්‍යාත්මක (Physiological) කටයුතුවල දී ප්‍රතිකාරකයක් ලෙස ද භාවිත වේ. අම්ලයේ ඇන්හයිඩ්‍රයිඩය සෙලියුලෝස් ඇසිටේට්බියුට්‍රේට් (Cellulose acetate butyrate) නම් ප්‍රයෝජනවත් ප්ලාස්ටික් වර්ගය සෑදීම සදහා ගනියි.
අයිසෝ බියුට්‍රික් අම්ලය
නෝමල් බියුට්‍රික් අම්ලයට සමාකාරක වන (CH3 )2 CHCOOH යන ව්‍යුහ සුත්‍රයෙන් දැක්වෙන මෙය 2 මීතයිල් ප්‍රොපනොයික් අම්ලය (2 Methyl Propanoic Acid ) නමින් ද හැඳින්වේ. අයිසො බියුට්‍රික් අම්ලය නිදහස් අම්ලය ලෙස හා ඊතයිල් එස්ටර් ආකාරයට ශාක ස්වල්පයක පවති. මෙහි හිමාංකය සෙ.46.10 ද තාපාංකය සෙ.153.20 ද වේ. අයිසො බියුට්‍රික් අම්ලය වාණිජමය ලෙස එතරම් වැදගත් නොවේ.
(කර්තෘ: ඩබ්.එම්.ඩබ්. වලිසිංහ: 1996)
(සංස්කරණය නොකළ)
