සාරාණීය ධර්ම
බුදුදහමෙහි සඳහන් වන කුසල් සිත් වැඩෙනු වස් නිතර සිහි කටයුතු ධර්ම ‘සාරාණීයධර්ම’ නම් වේ. සාරාණීය ධර්ම සයෙකි. ඒවා නම්;
1. සබ්‍රම්සරුන් කෙරෙහි ඇති තැනත් නැති තැනත් මෛත්‍රී සහගත කාය කර්මය එළඹ සිටීම
2. සබ්‍රම්සරුන් කෙරෙහි ඇති තැනත් නැති තැනත් මෛත්‍රී සහගත වාක් කර්මය එළඹ සිටීම
3. සබ්‍රම්සරුන් කෙරෙහි ඇති තැනත් නැති තැනත් මෛත්‍රී සහගත මනෝ කර්මය එළඹ සිටීම
4. ධාර්මික ලාභ ලද විට ඒවා සබ්‍රම්සරුන් හා සාධාරණ ව බෙදා වැළඳීම
5. සිල්වත් සබ්‍රම්සරුන් හා සමාන සිල් ඇති ව සිටීම
6. නෛර්‍ය්‍යාණවක දෘෂ්ටියෙන් යුත් සබ්‍රම්සරුන් හා සමාන දෘෂ්ටි ඇති ව සිටිම
යන මොහුයි. මේ දක්වන ලද්දේ භික්ෂූන් විසින් පිළිබඳ සාරාණීය ධර්මයෝයි.
ගිහියන් විසින් ද පූරණය කළ යුතු සාරාණීය ධර්මයෝ ද වෙති. එනම්;
1. මෙත් සිතින් යුතු ව අභිසාමාචාරික ධර්ම පූරණය (ආධාර, සමාචාර වත් පිළිවෙත් කිරීම). භික්ෂුන් පිළිබඳ මෙත්තා කාය කර්ම
2. චෛත්‍ය වන්දනාව, බෝධි වන්දනාව, සඬ්ගනිමන්ත්‍රණ ආදිය සඳහා මෙත් සිත් පෙරටුව පවත්නා කාය ප්‍රයෝග ගිහියන් පිළිබඳ මෙත්තා කාය කර්ම
3. මෙත් සිතින් යුතු ව ආධාර ශික්ෂා, ප්‍රඥසත ශික්ෂා, ඉගැන්වීම, කීම, දහම් දෙසීම ආදිය භික්ෂුන් පිළිබඳ මෙත්තා නසී කර්මයයි.
4. චෛත්‍ය වන්දනාදිය සඳහා යෑමට කථා කිරීම් ආදිය ගිහීන් පිළිබඳ මෙත්තා වචී කර්මයි. ගිහින් විසිනුදු පැවිද්දන් විසිනිදු ඒ ඒ දැය සඳහා මෛත්‍රී පුර්වාංගව ම සීතීම මෙත්තා මනෝ කර්ම වෙති.
ධාර්මික ලාභයන් සාධාරණ ව බෙදා වැළදීම යයි කියන ලද සාධාරණ භොගී සාරාණීය ධර්මය පිරීම අතිශයින් ම දුෂ්කර ය. මෙය දොළොස් වසක් පුරා පිරිය යුතු වතකි. මේ වත පුරන්නහු විසින් තමා ලද පිණ්ඩපාතය වුවද බෙදා වැළදිය යුතු ය. ඒ ද ගන්නට කැමති තාක් ගැනීමට ඉඩ හැරිය යුතු ය. ආසන ශාලායෙහි භික්ෂූන් බෙදා ගත් විට තමා හට ඉතිරි නොවී නම් නැවත පිඬු සිඟා යා යුතු වෙයි.මේ වත පුරන්නහුගේ පාත්‍රය ඔහුගේ අනුමැතියක් නැතිව වුව ද සෙසු භික්ෂූන් විසින් ගත හැකි ය. කිසිවක් ඉතිරි නොකොට ගත ද නොමනාප නොවිය යුතු ය. යම් හෙයකින් එබඳු අවස්ථාවක දී කිපුණේ නම් දොළොස් වස පුරා වත පුරා සිටියහු විසින් වුව ද යළිදු දොළොස් වසක් එය ම පිරිය යුතු වෙයි. එබැවින් එබඳු විටක දී මැනවැයි අනුමෝදන් වීමට ඔහුට පිලිවන්කම තිබිය යුතු ය.
මේ වත මැනවින් පිරුවහුගේ ඊර්ෂ්‍යා, මාත්සර්යයෝ දුරු වෙත්. හෙතෙම දෙවියන්ට, මිනිසුන්ට ප්‍රිය වෙයි. ඔහුට ප්‍රත්‍ය සුලභ වෙයි. කොතෙක් බෙදුවත් බඳුන හිස් නොවෙයි. ප්‍රත්‍යය බෙදන තැන දී අග්‍ර භාණ්ඩ ලැබෙයි. සායෙහි දෙවියන් විසින් හෝ ආහාර සැපයේ.
(කර්තෘ: කරහම්පිටිගොඩ සුමනසාර හිමි: 1956)
(සංස්කරණය නොකළ)
