චර්බරියෙහි හර්බට්
චර්බරියෙහි හර්බට්
(Herbert of Cherbury) (1583.03.03-1648.08.05). බ්‍රිතාන්‍ය ජාතික දේවධර්මවාදී දාර්ශනිකයකු වශයෙන් පිළිගැනෙන මොහු රාජ්‍ය තාන්ත්‍රිකයකු, යුධ සෙබළෙකු, ඉතිහාසඥයකු මෙන් ම පාරභෞතික කවියකු (Metaphysical Poet) වශයෙන් ද ප්‍රසිද්ධ ය. මොහුගේ දේවවාදය යාන්ත්‍රික දේවවාදයක් (Mechanical Deism) වශයෙන් හැදින්වෙයි.
පිරිමි දරුවන් තිදෙනෙකුගේ පවුලේ වැඩිමහල්ලා ලෙස මෙලොව එළිය දුටු හර්බට්ගේ දෙමාපියන්ගේ වූයේ Richard Herbert of Montgomery Castle සහ Magdalen Herbert ය. ඔහුගේ සෙසු සොහොයුරන් වූයේ Henry Herber සහ George Herbert ය.
භාෂා කිහිපයක් හදාළ හර්බට් සිය අධ්‍යාපනය ශික්ෂණය ලැබුවේ ඔක්ස්ෆර්ඩ් සරසවියෙහි ය. පාර්ලිමේන්තු මන්ත්‍රීවරයකු ලෙස ඔහු සිය දේශපාලන වෘත්තිය අරඹන ලද්දේ වේල්සයට අයත් Montgomeryshire සහ Merioneth යන ප්‍රදේශ නියෝජනය කරමිනි. තවද ඔහු ප්‍රංශයේ බ්‍රිතාන්‍ය තානාපති වශයෙන් වසර පහක් පමණ රාජ්‍ය තාන්ත්‍රික කටයුතු සිදු කළේ ය.
මොහු විසින් ඇති කරන ලද දේවධර්මවාදය 19 වැනි සියවසේ විසූ දාර්ශනිකයන් විසින් ඉහළට ම දියුණු කරනු ලැබී ය. නිව්ටන්ගේ භෞතික නියමයන් සමඟ ආගම සසඳා බැලීමේ දී විශ්වය දෙවියන් විසින් මවා පසෙකට කරන ලද විශාල යන්ත්‍රයක් වශයෙන් සැලකිය හැකි යන මතය හර්බට් සාමිගේ යාන්ත්‍රිකවාදී ආකල්පය නිසා ඇති වූ බව කියනු ලැබේ. මෙම මතයට දාර්ශනික පදනමක් ලැබී ඇත්තේ 18 වැනි සියවසේ දියුණුවට පත් විද්‍යාත්මක භෞතිකවාදයෙන් බව ද සැලකේ. හර්බට් කර ඇත්තේ භක්තිය බැහැර කොට ඒ වෙනුවට දේවවාදය හා ආගමික සංකල්ප විචාරය මත පමණක් පදනම් කිරීම ය. විශේෂයෙන් ම ඔහුගේ ඥානවිභාගයේ දී ආගම පදනම් කළ යුතු පොදු ප්‍රාගානුභූත සංකල්ප මොනවා ද යන්න විස්තර කොට ඇත.
හර්බට්ගේ ඥාන විභාගයෙහි තවත් පරමාර්ථයක් ව ඇත්තේ දේවධර්මවාදී හා භෞතිකවාදී අදහස් අතර ගැටුම්වලට විසදුමක් සැපයීම ය. මධ්‍යතන යුගයේ ක්‍රිස්තු ධර්මයෙන් ඉදිරිපත් කළ තර්ක ශාස්ත්‍රයට හා ඥානවාදයට වඩා ස්ථිර වූ ද දාර්ශනික වූ ද ඥානවාදයන් හා තර්ක ශාස්ත්‍රයන් ඉදිරිපත් කිරීමට මොහු ප්‍රයත්න දැරී ය. හර්බට්ගේ ඥානවාදය ගොඩ නැගී ඇත්තේ “සත්‍ය තීරණය කළ හැකි වන්නේ විනිශ්චයන් හා ආරම්මණයන් අතර ඇති ගැළපීම අනුව ය යන මතය පදනම් කරගෙන ය.
මොහු විසින් රචනා කරන ලද ග්‍රන්ථ අතර De Veritate ප්‍රධාන වෙයි. හර්බට් 1648 දී ලන්ඩනයෙහි දී මිය ගියේ ය.
(කර්තෘ: ධම්මික පී. බිබිලේ: 1977)
(සංස්කරණය නොකළ)
චර්බරියේ හර්බට්
(1583-1648). දහසය වැනි ශතවර්ෂයේ දී නව ඥාන මීමාංසවාදයක් හා යාන්ත්‍රික දේවවාදයක් බිහි කළ ඉංග්‍රීසි ජාතික දාර්ශනිකයෙකි.
ප්‍රොප්ෂයර් ප්‍රදේශයේ ඊටින් නුවර උපන් මොහු දොළොස් වැනි වියේහී දී විශ්ව විද්‍යාලයට බැදී විවාහ ජීවිතයට ඇතුළු විය. පළමුවැනි ජෙම්ස් රජු සිංහාසනයට පත් පසු නයිට් නාමය ලැබුවේ ය. ජර්මනියඅ, ප්‍රංශය, ඉතාලිය ආදී රටවල සංචාරකයකින් පසු 1617 දී තම නිවස වූ මොන්ටිගෝමරි මාළිගාවට පැමිණියේ ය. එහිදි De Veritate යන ග්‍රන්ථය ලියන්නට පටන් ගත්තේ ය. 1618 දී ප්‍රංශයේ තානාපති පදවියට පත්විය. පළමුවැනි ජෙම්ස් රජු විසින් ආපසූ කැදවන ලදුව චර්බරියෙහි වරුන් පදවියට පත්කරනු ලැබීය. 1640 දී මහජන සේවයෙන් විශ්‍රාම ලැබූ හෙතෙම ජීවිතයේ ඉතිරි කාලය ග්‍රන්ථ නිෂ්පදනය සදහා යෙදවී ය. 1640 දී යෝක් නුවර යුධ සම්මේලනයට කැදවනු ලදුව ඔහුද සේවය කළේය.
ඔහු විසින් රචනා කරන ලද ග්‍රන්ථ අතුරින් කැපී පෙනෙන ග්‍රන්ථ නම් De ventate (1624) Religio Laici (1645), De Religion Gentium සහ Autobiography යන ග්‍රන්ථ දෙක පළ කරන ලද්දේ ඔහුගේ මරණින් පසුවයි.
චර්බරියේ හර්බට් සාමිවරයා යාන්ත්‍රික දේවවාදයේ (Mechanical Deism) අදිකර්තෘවරයා වශයෙන් පිළිගනු ලැබේ. දේවවාදය තහවුරු වූ යුගයක මොහු ඇති කළ සංකාවාදය දහඅට වැනි ශතවර්ෂයේ විසූ දාර්ශනිකයන් විසින් අන්තයටම දියුණු කරන ලදී. නිව්ටන්ගේ භෞතික විද්‍යාව අනුව ආගම සසදා බලන විට විශ්වය වූ කලී දෙවියන් විසින් මවා පසෙකට කරන ලද විශාල යන්ත්‍රයක් හැටියට පිළිගත හැක යන මතය හර්බට් සාමිවරයාගේ යාන්ත්‍රිකවාදී ආකල්පය නිසා ඇතිවූයේ යැයි සදහන් වේ. එහෙත් මෙම මතයට දාර්ශනික පදනමක් ඇතිවූයේ දහඅට වැනි සියවසේහි දියුණුවට පත් විද්‍යාත්මක භෞතික වාදයෙන් යැයි කිව හැක. හරිබට් සාමිවරයා විසින් කරන ලද්දේ ස්වභාවික දේවවාදය පදනම් කොටගත් භක්තිය බැහැර කොට එ වෙනුවට දේව වාදය හා ආගමික සංකල්ප විචාරය මත පමණක් සකස් කළ යුතු ය යන අදහස ඉදිරිපත් කිරීමයි. ආගම පදනම් කළයුතු පොදු ප්‍රගානූභූත සංකල්පයන් මොනවාදැයි ඔහුගේ ඥාන මීමාංසවාදයෙහි විස්තර වේ.
යුරෝපයේ ප්‍රතිසංස්කරනයේ ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන් ඇති වූ දේවධර්මවාදී හා භෞතිකවාදී අදහස් වල ගැටුම් වලට විසදුමක් සැපයීම හර්බට් සාමිවරයාගේ ඥානමීමාංසවාදයෙහි පරමර්ථාය විය. එනම් මධ්‍යතන ක්‍රිස්තු දර්ශනයෙන් ඉදිරිපත් කළ තර්ක ශාස්ත්‍රය හා ඥානමීමාංසවාදයට වඩා ස්ථාවර වූ දර්ඹනාත්මක වූ ඥාන වාදයක් හා තර්ක ශාස්ත්‍රයක් ඉදිරිපත් කිරීම හර්බට් සාමිවරයාගේ අදහස විය. ආගමික විශ්වාස සුණු විසුණු කරන සංකාවාදයත් අන්ධ විශ්වාසයත් තහවුරු කරන භක්තියත් යන දෙකම මැදි වූ විචාරය ගැන ඔහු අවධාරණය කළේය. ‘භක්තිය “අවධාරණය කළ තත්කාලීන දාර්ශනිකයෙන් වූ මොන්ටේන් (1533-1592) භක්තිය වෙනුවෙන් දර්ශනාත්මක තර්ක ඉදිරිපත් කළේ ය. සංඥාවක් මගින් ලබා ගන්නා ඥානය නිශ්චිත හෝ ස්ථාවර නොවන හෙයින් ආගමික සංකල්ප සංඥා මගින් තීරණය කළ නොහැකි යැයි බැහැර කිරීම වැරදිය .සංඥා නිපදවීමේ දී සිත ක්‍රියා විරහිත වේ යන ක්‍රිස්තු දර්ශන්තිමක ඉගැන්වීම නොපිළිගත් හර්බට් සාමිවරයා කලින් ඉන්දියානූ භූතියෙහි නොතිබු කිසිවක් බුද්ධියෙහි තිබිය නොහැක යන ඉන්දීය ත්‍රභූතතදී මූලික න්‍යයා ද ප්‍රත්‍යෂේප කළේ ය. එහෙයින් හර්බට් සාමිවරයාගේ ඥාන වාදය ගොඩ නගා ඇත්තේ සත්‍ය තීරණය කළ හැකි වන්නේ විනිශ්චයන් හා ආරම්භයන් අතර ඇති ගැළපීම අනුව යන සත්‍ය සන්ධානූවාදී මතය උඩ ය. සත්‍ය තීරණය කළ හැකි මිනුම මෙම ආරම්මණ විනිශ්චය අනූරූපනය මිසවෙන කිසිවක් නොවේ.එහෙත් මෙම අනූරූප්‍යය පෙන්වන පද සත්‍ය තීරණය කිරීමේ මිනුම හැටියට නොගත යුතුය. එසේ නම් එ මිනුම තිබිය යුත්තේ සංඥාවන්ගෙන් ඔබ්බෙහි ය. එය බුද්ධියේ ඇතැයි ඔහු තීරණය කළේය. සංඥාවෙහි ආධාරකයක් නොමැති ව එතරම් සත්‍යයන් වටහා ගැනීමට බුද්ධියට හැකියාක් ඇත.එවැනි හැකියාවක් ඇත්තේ හැම මිනිසා තුළ ම සහජයෙන් ඇති ස්භාවික ආවේග මගින් ය. පොදු සංඥා ........ හර්බර්ට් සාමිවරයා හදුන්වන මෙම සත්‍ය කාටත් පහසුවෙන් වටහා ගත හැකි ය. ඒවා ඇතැයි ඔප්පු කිරීමට තර්ක උවමනා නොවේ. (මෙම සත්‍යන් ජෝන් ලොක් විසින් Essay Concerning Human Understanding යන ග්‍රන්ථයෙහි තියුණු විවේචනයට භාජන කරන ලදි) පහත දැක්වෙන ලක්ෂන අනුව මෙම සත්‍යයන් හදුනාගත හැකි ය. ඒවා ප්‍රගානූභූත ය, නිරපේක්ෂිත ය, සර්ව ව්‍යාප්ත ය (එනම් හැම මිනිස් සිතකට ම පොදු ය). නිශ්චිත ව මනුෂ්‍ය සංහතියේ පැවැත්මට අවශ්‍ය ය. එක්වර ම අවබෝධ කළ හැකි ය.
මොහු ඉගැන්වූ ආගම සම්බන්ධ පොදු සංකල්ප De Veritate යන ග්‍රන්ථයෙ හි විස්ථර වේ. දේවත්වය පිළිබද ඔහුගේ අදහස් ද සර්වකාලිකය, සද්චාරිත්‍රය හා ආචාර ධර්මීය, හේතුඵලවාදය ආදී කරුණු ගැන ද මෙම ග්‍රන්ථයෙහි සාකච්ඡා වේ.
ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථ
01. Innate Ideas
02. De Veritate
03. ඉන්දියානූ භූතී ග්‍රන්ථයට පෙර දත හැකි ය.
04. De Veritate (tr) by M.H Carre (Bristol 1937)
05. W.R Sorley විසින් Mind සගරාවේ පළ කරන ලද The Philosophy of Hebert Cherbary (1984)
06. A.S Farrer: A Critical History Of Free Thought (Bampton Leatuers, 1862)
07. J.M Robertson: Short History Of Free Thought (Lond., 1905)
08. N. Smart: Historical Selections in the Philosophy Of Religions (Lond., 1962).
