හිමගත වරුණ
(සමනළ ශ්‍රී පාද වර්ණනාව). සමන්තකූට පර්වත මස්තකයෙහි පිහිටුවන ලද ශ්‍රීපාද ලාඤ්ඡනය ලක්වැසියන්ට සොයා ගන්නට ලැබුණු සැටිත් ඊට ඔවුන්ගේ වැඳුම් පිදුම් කිරීම ආරම්භ වූ සැටිත් දක්වන සිව්පද කාව්‍යයෙකි. “කියනෙමු සමනළ සිරිපා වරුණ” යන්නෙන් කවියා ඊට තැබූ නාමය සමනළ සිරිපා වරුණ බව හෙළි බව හෙළි වේ. ශ්‍රීපාද ලාඤ්ඡනය පිළිබඳ සුන්දරත්වය පැවැසීමෙන් ශ්‍රද්ධා භක්තිය වචවන මේ කාව්‍යය වන්දනා ගමනෙහි දී කිය කියා යාමට කරන ලද්දක් සේ පෙනේ. කවි 146කින් යුත් මෙහි කර්තෘ අමරසිංහ නමැත්තෙකි.
තෙරුවන් පුදා නයි දබරය නිමිත්තෙන් කැලණියට බුදුරදුන් වැඩම කිරීමේ පුවත සඳහන් දෙවන කවියෙන් සිරිපාවරුණ පටන් ගැනේ. ඉන් කියැවෙන සේ එදා සමන්දෙවි අයැදුමෙන් බුදුහු සිය වාම ශ්‍රීපාද ලාඤ්ඡනය සමන් කුළ මුදුන්හි ඉඳු නිල්බ මැණිකෙක ඔබා වදාළහ. මුල දී දෙවි බඹුන්ගේ පමණක් වැඳුම්පිදුම්වලට පමණක් එය සීමාවිණ.
ලක්රජයට පත් නිශ්ශංක නම් රජෙක් රත්නපුරයෙහි විසී ය. නිතර විහාරයට ගිය ඔහු පුද පිණිස මල් ගෙන යාමට වැවූ සමන්පිච්ච මල් වත්තක් විය. එකල දෙමාපියන් නැසීයාම හා බාල සොහොයුරා පැවිදිවීමත් නිසා අසරණ වූ තරුණයෙක් සරණක් කරගෙන ඒ අඩවියෙහි විසී ය. පැවිදි සොහොයුරා ඔවුන්ගේ දුක්සැප විචාරනු පිණි එහි යාමට පුදරුදු ව සිටියේ ය. ඔහු කෙරෙහි පිළිබඳ සිතක් ඇති කර ගත් සහෝදරයාගේ භාර්යාව සිය සිතැඟි ඉටු කර ගැනීමට මායමක් කර යොදා ගත් උත්සාහයන් නිරර්ථක වූයෙන් ඔහුගෙන් පළිගැනීමට අනෙක් මායමක් යොදා සිය සැමියා පොළඹවා ගත්තා ය. ඉන් වූයේ ප්‍රයෝගයකින් වන මැදකට කැඳවා ගෙන යනු ලැබූ පැවිදි සහෝදරයාගේ අත්පා කපා දමනු ලැබීම ය. ඔබමොබ පෙරළී වන කොළ කටින් කඩා කමින් සිටි කොටා දුටු එක් මැහැල්ලක් ඔහු ගෙන ගොස් උළුටැන් කරන්නට වූවා ය.
මේ අවධියෙහි රජුගේ සමන්පිච්ච මල්වත්තෙන් නිතිපතා කෙරුණු මල් සොරකමෙක් විය. බොහෝ ප්‍රයත්න දරාත් සොරුන් අල්ලා ගැනීම අසීරු වූ රජ පළ කළ නියෝගයක් අනුව සොරුන් අල්ලාදීමට ඉදිරිපත් වූ කොටා ඒ පිණිස තුන් දිනක් කල්ගති. වත්තෙහි සාදවාගත් කුටියකට වී සතිපට්ඨාන භාවනාවෙහි යෙදුණ ඔහුගේ භාවනාව ඇසීමට එන්නට දොරහරින්නැයි මහ රෑ කෙනෙක් කීහ. අතපය නැති බැවින් දොර හරිනු බැරි බව කී ඔහුට අතපය මැවෙනු පිණිස ස්පර්ශ කරන්නැයි සළුපටක් ගෙතුළට රිංගවනු ලැබිණ. කොට පෙරළී අවුත් සළුව සහමුලින් ඇදගති. ඒ දිව සළුවකි. මල් සොරකම් කළෝ දිවඟනෝ ය. එළිවන යාමය ළඟා වත් ම සළුව නැති හෙයින් පෙරළා යා නුහුණු දෙවඟන සැඟවී සිටියා ය. සෙස්සෝ ගියහ. උදෑසන පැමිණ විමසා බැලූ රජුට දෙවඟ හමුවිය. සමනළ සිරිපා පිදීමට මල් සොරකම් කළ බව කී ඈ රජුට සිරිපා පිහිටි තැනට යාමට මඟ පෙන්නීමට පොරොන්දු වී සළුව ඉල්ලා සිටියා ය. සළුව ඇයට දෙන ලදි.
පසුදින අහසින් දම දමා ගිය සමන් මල් පාරේ යමින් සමනොළ මුදුනට නැඟගත් රජ ඇතුළු පිරිසට ඉන්ද්‍රනීල මාණික්‍යය ඔබා තිබුණු බුදුරදුන්ගේ වම් සිරිපා ලකුණ පෙනිණ. වැඳුම් පිදුම් කිරීමෙන් පසු එහ අනාගතාරක්ෂාව සැලකූ රජු පදලස හා එක්වන් සටහනක් නොළ වූ කළු ගලකින් ඉඳුනිල් මැණික් සටහන වස්වා මහජනයාට පුද පූජා පිණිස යන්නට පහසුකම් සැලැස්වී ය. දැන් පවත්නා සිරිපා පුද පූජාවන්ගේ ආරම්භය ඇති වූයේ එදා සිට ය.
කවි 109කින් පැවැසෙන මේ කතාවට අනතුරුව දෙසීය සොළොසක් මඟුල් ලකුණු ඒ එක ම සිරිපා සටහනට දමා කියැවෙන කවි 28කි. අවසානයෙහි කවි හයක් පින්දීමටත් පැතීමටත් වෙන් කොට තිබේ.
සසඳ බැලීමට වටිනා ඉතිහාස ප්‍රවෘත්තියක් වශයෙන් ද සිරිපා වන්දනාකරුවන්ට ගමන් කවි පොතක් වශනේ ද මේ පොත ප්‍රයෝජනවත් ය.
(කර්තෘ: ඩී.සී. දිසානායක: 1956)
(සංස්කරණය නොකළ)
