හරස් ප්‍රශ්න ඇසීම
(කෝන්තර ඇසීම) (Cross Examination). කිසියම් කරුණක් සම්බන්ධයෙන් අධිකරණයෙහි නඩුවක් විභාග වෙමින් පවතින අවස්ථාවක නඩු නිමිත්තට අදාළ කරුණු පැහැදිලි කර ගැනීම සඳහා පැමිණිලිකාර පාර්ශ්වය විසින් විත්තිකාර පාර්ශ්වයෙන් හරස් ප්‍රශ්න අසා කරුණු විමසීම මෙනමින් හැඳින්වේ.
අපරාධ හෝ සිවිල් නඩුවක සාක්‍ෂි මෙහෙයවීම යුක්තිය පසිඳලීමේ පනතේ සහ සාක්‍ෂි ආඥා පනතේ විධි විධාන අනුව විය යුතු ය. දළ වශයෙන් කිවහොත් නඩුව පවරන්නා හෝ නඩුව උසාවියට පැමිණිලි කරන්නා පළමුවෙන් සාක්‍ෂි මෙහෙයවිය යුතු ය. සාක්‍ෂිකරුවෙකු අධිකරණය ඉදිරියට පැමිණි විට එම සාක්‍ෂිකරු කැඳවන ලද පක්ෂය පළමුවෙන් එම සාක්‍ෂිකරුගෙන් ප්‍රශ්න විමසීම හො තොරතුරු විමසීම කළ යුතු ය. මෙසේ ප්‍රශ්න විමසීමේ දී අපේක්ෂිත පිළිතුරු ලැබෙන සේ යෙදූ ප්‍රශ්න හෙවත් ....
මෙම රීතීයට යටත් ව එම සාක්‍ෂිකරුගෙන් ප්‍රශ්න ඇසීම ඔහු කැදවූ පක්ෂය අවසන් කළ පසු අවශ්‍ය නම් හෝ තමන්ට මනාප නම් පමණක් එම සාක්‍ෂිකරුගෙන් ම ප්‍රශ්න ඇසීම අනික් පක්‍ෂයට (විරුද්ධ පක්‍ෂයට) කළ හැක. මෙසේ අනික් පක්ෂය සාක්‍ෂිකරුගෙන් ප්‍රශ්න ඇසීම ‘කෝන්තර ඇසීම’ හෙවත් ‘හරස් ප්‍රශ්න ඇසීම’ ලෙස හැඳින්වේ. මෙහි දී අපේක්ෂිත පිළිතුර ලැබෙන සේ යෙදු ප්‍රශ්න ඇසීම වුව ද කළ හැකි වීම වැදගත් ලක්ෂණයකි. මෙම හරස් ප්‍රශ්න ඇසීම අවසන් වූවාට පසු නැවත වරක් එම සාක්‍ෂිකරු උසාවියට කැඳවූ පක්‍ෂයට ඔහුගෙන් ප්‍රශ්න විමසීම කළ හැක. මෙය’ නැවත ප්‍රශ්න ඇසීම’ ලෙස හැදින්වේ. මෙය හරස් ප්‍රශ්නවල දී අසන ලද කරුණුවලට සම්බන්ධ විය යුතු ය. යම් හෙයකින් උසාවියේ අවසරය පිට පමණක් කළ හැකි නව කරුණු ඉදිරිපත් කිරීම මේ අවස්ථාවේ දී සිදු වුවහොත් නැවතත් අනිත් පක්‍ෂයට එම නව කරුණු පිළිබඳ ව සාක්‍ෂිකරුගෙන් කෝන්තර ඇසීම කළ හැක. කෝන්තර ඇසීම සම්බන්ධයෙන් බලපාන වැදගත් රීතීන්ට අනුව සාක්‍ෂිකරුගෙන් ප්‍රශ්න ඇසීමේ දී කෝන්තර අසන පක්ෂය වඩා පුළුල් අයිතියක් සහ නිදහසක් භුක්ති විඳින බව පෙනේ. සාක්‍ෂිකරුගෙන් පළමු ව ප්‍රශ්න ඇසීම කළ ඔහු කැඳවූ පක්ෂය මෙන් නොව කෝන්තර අසන පක්‍ෂයට විවිධ කරුණු පිළිබඳ ව සාක්‍ෂිකරුගෙන් කෝන්තර ඇසීම කළ හැක. උදාහරණ වශයෙන් සාක්‍ෂිකරුගේ අවංකභාවය, සත්‍යවාදීකම හෝ විශ්වාසීභාවය පෙන්වීම සඳහා වූ හෝ සාක්‍ෂිකරු කුමන තත්වයක් දරන්නේ ද යන වග පෙන්වීම සඳහා වූ හෝ සාක්‍ෂිකරුගේ චරිතයට හානි වුව ද ඔහුගේ වංකභාවය හෝ අවිශ්වාසීභාවය පෙන්වීම සඳහා වූ ප්‍රශ්න ද කෝන්තර ඇසීමේ දී කළ හැකි වීම සැලකිය යුතු ලක්ෂණයකි. මෙය ඉතා පුළුල් අයිතියක් වන අතර නඩුවට සම්බන්ධයක් නැති අශෝභන හෝ සාක්‍ෂිකරු අපකීර්තියට ලක් කරන සේ අනිසි ලෙස ප්‍රකෝප කරවන වර්ගයේ ප්‍රශ්න ඇසීම හෝ තහනම් කිරීමට අධිකරණයට බලය තිබීම කෝන්තර ඇසිමේ නිදහසේ සීමා වෙයි.
(කර්තෘ: පියසිරි අමරසූරිය: 1975)
(සංස්කරණය නොකළ)
