ඩේෂියා

(Dacia). උතුරෙන් කාපේතියන් කඳු, ඊසාන දිගින් ටයිරස් (Tyras) නැගෙනහිරින් හා දකුණින් ඩැනියුබ් ගංගාව හා බටහිරින් ටයිසස් (Tysa) මායිම් කොට මධ්‍යම යුරෝපයේ පැවති පෞරාණික රාජ්‍යයකි. වත්මනෙහි උතුරු මධ්‍යම හා බටහිර රුමේනියාවට අයත් ප්‍රදේශයයි. මෙහි අගනුවර ව පැවතියේ සාමීසෙජටි‍යුසා (Sarmizegetusa) ය.

ක්‍රිස්තු වර්ෂයට පෙර මෙ පෙදෙස්වල ජීවත් වූවෝ ජීටී (Getae) නමින් හඳුන්වනු ලැබූ ජන කොටසකි. ඔවුන් මුලින්ම පදිංචි වූයේ ඩැනියුබ් ගංගාවට දකුණින් හා කඳුවලට උතුරින් ඇති ප්‍රදේශවලයි. ත්‍රේෂියන් (Thracian) නමැති වාර්ගික ජන කොට්ඨාෂයට අයත් මොවූහු සංස්කෘතික හා සමාජීය වශයෙන් යම් දියුණුවක් ලද්දෝ වූහ. රෝමන්වරුන් ඔවුන් හැඳින්වූයේ දාසී (Daci) නමිනි. සාරවත් ප්‍රදේශයක් වූ ඩේෂියාහි වැසියෝ කෘෂිකටයුතුවල යෙදුණහ. ඒ හැර රිදී, යකඩ හා රත්රන් ආකර හෑරීමෙහි ද ඔවූහු ක්‍රි.පූ.4 වන ශතවර්ෂයේ දී ඇතීනියන් හා ඉනික්බිති ග්‍රීක්වරු සමඟ වෙළෙඳ කටයුතුවලට සහභාගී වූහ.

ඩේෂියාහි ගෝත්‍රික වැසියෝ රණකාමීහු ය. ඔවුහු එකතුව ක්‍රි.පූ.112, 109 හා 75 දී රෝම අධිරාජ්‍යයට ආක්‍රමණ තර්ජන එල්ල කළහ. බියුරෙබිස්ටා (Birebista) විසින් ගොඩනගන ලද එක්සත් ඩේෂියා අධිරාජ්‍යය කළු මුහුදටත් බටහිරින් ටීසාවලින් ඔබ්බටත් උතුරට වත්මන් ස්ලොවැකියාව නම් වූ ප්‍රදේශයටත් ඩැනියුබ්වලින් දකුණට ත්‍රෙස්වලට (Thrace) හා බෙල්ග්‍රේඩ්වලින් ඔබ්බෙහි ප්‍රදේශයටත් ව්‍යාප්ත වුණි. ඔහුගේ ඇවෑමෙන් රාජ්‍යය බෙදී ගිය ද අවස්ථාව ලද විට රෝමයට ආක්‍රමණ එල්ල කිරීම නොනැවතිණ. ක්‍රි.ව.1 වන ශතවර්ෂය අග දී ඩිසබලු (Decebalus) රජු යටතේ එක්සත් වූ ඩේෂියන්වරුන් ඩැනියුබ්වලට දකුණින් වූ රෝම ප්‍රදේශවලට පහර දුන්න ද රෝම අදිරද ඩෝමිෂයන්ගේ හමුදාවට පැරදුනෙන් (85-89) ඩේෂියාව රෝම ආධිපත්‍යට නතු විණ. රෝම නරවර ට්‍රේජන් 106 දී ප්‍රදේශය නතුකර ගත්තේ ය. වැසියන් විශාල පිරිසක් සමූලඝාතනය කොට තවත් කොටසක් පළවා හැර ඩේෂියාව රෝම පළාතක් ලෙස සංවිධානය කොට ජනාවාස පිහිටුවන ලදි. හේඩ්‍රියන් හා ඇන්ටෝනියස් පයස් යටතේ ප්‍රදේශය පළාත්වලට බෙදුනත් මාකස් ඔරීලීයස් යළි ඒවා හමුදා ප්‍රදේශයක් ලෙස ඒකාබද්ධ කළේ ය. (168)

ඩැනියුබ් දේශ සීමා ප්‍රදේශයක් ලෙස එය පවත්වා ගනිමින් අධිරාජ්‍යයේ ආරක්ෂාව සළසා ගත් රෝමවරු ප්‍රදේශයෙහි ස්වාභාවික සම්පත්වලින් ආර්ථික වාසි ලදහ. ඩැනියුබ්වලට දකුණින් මීෂියාහි (Moesia) නව ඩේෂියා ප්‍රදේශයක් ගොඩනගා ගත් ඔරීලියන් හමුදා සහ ජනපදවාසීන් එහි රැගෙන යාම නිසා (270) පැරණි ඩේෂියා ප්‍රදේශය ගොත් හන් ආවා, බල්ගා, මැග්යාර් සහ ක්‍යුමන් ආදී ආක්‍රමණිකයන්ගේ ආක්‍රමණවලට ගොදුරු වුණි.

පැරණි ඩේෂියා ප්‍රදේශවාසීන් කෙරේ රෝම ශිෂ්ඨාචාරයේ බලපෑම කාලාන්තරයක් පැවති බවට එක් නිදසුනක් වන්නේ රුමේනියන් භාෂාවට ලතින් බසෙහි බලපෑමයි.

ක්‍රි.ව.4 වන ශතවර්ෂයෙහි දී රෝම පළාත් සමූහයකට ද මෙම නම යෙදිණ. ඒවා වත්මන් යුගෝස්ලාවියාවට අයත් වේ.

(කර්තෘ: පී.එච්.ඒ.සී. සිල්වා)

(සංස්කරණය නොකළ)