අවුද්
හින්දුන්ගේ ශුද්ධභූමියක් වන අයෝධ්‍යා (බ.) නගරය අනුව අවුද් යැයි නම් ලැබූ මේ පළාත ඉන්දියාවේ වර්තමාන උත්තර ප්‍රදේශය පිහිටුවීමට පෙර යුක්ත ප්‍රාන්තය (U.P.) නමින් හැඳින්වුණු පෙදෙසේ ඊශාන කොටසයි. අග්‍රා හා අවුද් පළාත් එක් කොට යුක්ත ප්‍රාන්තය පිහිටුවීමට පෙර පැවති අවුද් පළාත විශාලත්වයෙන් වර්ග සැතපුම් 24,071ක් විය. ඉතා සාරවත් කෘෂිකාර්මික ප්‍රදේශයක්වූ අවුද් මෙකල උත්තර ප්‍රදේශයේ කොටසකි.
ගුප්ත අධිරාජ්‍යයෙන් පසුව බලයට පත් කාන්‍යකුබ්ජ රාජ්‍යයට එකල අවුද් ප්‍රදේශය අයිතිව තුබුණු බව හියුං සාං භ්‍රමණ වෘත්තාන්තයෙහි එන තොරතුරුවලින් අපට සිතා ගත හැකිය. එහෙත් කාන්‍යකුබ්ජ රාජ්‍යයේ වැටීමත් සමඟ ම වාගේ ක්‍රි.ව. 1194 දී පමණ මේ ප්‍රදේශය මුස්ලිම්වරුන් යටතට පත් විය. ක්‍රි.ව. 1394 දී කාන්‍යකුබ්ජ, කාරා, ජෞන්පූර්, අවුද් යන ප්‍රදේශයන් පාලනය කිරීම සඳහා දිල්ලියේ සුල්තාන් විසින් ඛ්වාජා ජහාන් නමැති මුස්ලිම් ආණ්ඩුකාරයෙක් පත් කරන ලදි. ස්වල්ප කලකින් ඔහු දිල්ලියේ ග්‍රහණයෙන් මිදී නිදහස් රජකු හැටියට රට පාලනය කරන්නට පටන් ගත්තේය. එහෙත් ක්‍රි.ව. 1478 දී මේ ප්‍රදේශය නැවත වරක් දිල්ලි රාජ්‍යය යටතට ගන්නා ලදි. දිල්ලි රාජ්‍යය මෝගල්වරුන්ට යටත් වීමෙන් පසු අවුද් ප්‍රදේශය ද ඔවුන් සතු විය. මහා අක්බාර් රජතුමා විසින් මේ ප්‍රදේශය සුබේදාර් කෙනෙකුන් යටතේ පාලනය වන පළාතක් හැටියට වෙන් කරන ලදි. මෝගල් රාජ්‍යයේ වැටීමත් සමඟ ම අවුද් ප්‍රදේශය එකල පාලනය කළ ආණ්ඩුකාරයා වූ මුහම්මද් අමින් (1724 - 39) නිදහස් පාලකයකු හැටියට පෙනී සිටියේය. ක්‍රි.ව. 1814 දී පමණ මේ පෙළපතින් පැවත ආ පාලකයන් එතෙක් භාවිත කළ 'වසීර්' යන නාමය අත්හැර 'රාජ' නාමය ගත් බව පෙනේ. මුහම්මද් අමීන්ගෙන් පටන් ගැනුණු මේ රජ පෙළපත එහි අන්තිම පාලකයා වූ, ක්‍රි.ව. 1856 දී ඉංග්‍රීසින් විසින් නෙරපන ලද වාසීද් අලිගෙන් අවසන් විය. ඉන් පසු මෙහි පාලනය පැවරුණේ බ්‍රිතාන්‍ය ජාතික උපකොමසාරිස්වරයකුටය.
ඉන්දියාවට නිදහස ලැබීමට පෙර මේ ප්‍රදේශය ඇතුළත්ව තුබුණු පළාත හැඳින්වුණේ යුක්ත ප්‍රාන්තය යන නමිනි. 1947 දී ඉන්දියාවට නිදහස ලැබීමෙන් පසු ඊට උත්තර පුදේශය යයි නම් කරන ලදි. (අවුද්හි පැරණි ඉතිහාසය සඳහා අයෝධ්‍යා බ.)
ගෝග්‍රා නදිය අසබඩ අවුද් නමින් නගරයක් ද වෙයි. එය විශාල නොවුව ද එහි පිහිටි ජෛන මන්දිර කරා අවුරුදු පතා 5,00,000ක් පමණ වන්දනාකරුවෝ පැමිණෙති. පාලන කටයුතුවල දී අයෝධ්‍යා යන නාමයෙන් හැඳින්වෙන එය ෆයිසාබාද් නගර සභාව යටතේ පාලනය වේ. (උත්තර ප්‍රදේශය බ.)
(සංස්කරණය: 1965)
