මොරාජි දේසායි
(Morarji Desai) දශක අටක් ඉක්මවා පාලන බලය හිමි කර ගැනීමෙන් ඉන්දියාවේ වෘද්ධතම අගමැතිවරයා බවට පත් වූ මෙරාජි දේසායි 1977 මාර්තු මස සිට 1979 ජූලි මාසය දක්වා ඉන්දියාවේ අගමැතිවරයා විය. අසූ එක් වෙනි වියේ දී ලෝකයේ විශාලත ම ප්‍රජාතන්ත්‍රික රාජ්‍යයක අගමැති පදවියට පත් වූ ඔහුට භාරත දේශපාලන ඉතිහාසයේ දශක හතර හමාරකට අධික කාලයක පාලන අත්දැකීම් ඇති නමුදු ඔහු ඊට වඩා වැදගත් කොට සලකන්නේ ඒ කාර්යයෙහි ලා මහාත්මා ගාන්ධිතුමාගෙන් තමා ලද ජීවිතාදර්ශය යි. මහාත්මා ගාන්ධිගේ අනුගාමිකයෙකු වූ හෙතෙම ගාන්ධිගේ ඉගැන්වීම් අනුව ජීවිතය හැඩගසා ගත්තෙකි. භගවත් ගීතාවේ දර්ශනයෙන් හා රාමක්‍රිෂ්ණ පරමහංසගේ ඉගැන්වීම්වලින් ආභාෂය ලැබූ දේසායි දේශපාලන දර්ශනය අතින් මහත්මා ගාන්ධිගේ සමාජවාදී ක්‍රියාකලාපය ගුරු කොට ගත්තේ ය.
1896 දී බටහිර දිග භාරතයේ පිහිටි ගුජරාථ ප්‍රන්තයේ බල්සාර් දිස්ත්‍රික්කයේ කුඩා ගමක උපන් ඔහුගේ නම මොරාජි රන්චෝදි දාස් දේසායි ය. හේ බ්‍රහ්මණ වංශික පාසැල් ගුරුවරයෙකුගේ අට දෙනෙකුගෙන් යුත් පවුලක වැඩිමලා විය. බමුණු කුලසිරිතට අනුව ඔහුගේ විවාහය පසළොස් වෙනි වියේ දී සිදු විය. අනතුරුව සිය උසස් අධ්‍යපනය සම්පූර්ණ කළ හේ ශිෂ්‍යත්වයක් දිනා ගෙන බොම්බායේ උසස් විද්‍යාලයක විද්‍යාව හැදෑරී ය. එහි උපාධියක් ලැබීමෙන් පසු පරිපාලන සේවයට ඇතුළු විය. හේ තම ප්‍රථම පත්වීම ලැබුවේ ගුජරාථ ප්‍රන්තයේ අගනුවර වූ අහමදාබාද් හී ප්‍රාදේශීය සිවිල් සේවා නිලධාරියෙකු ලෙස ය. මොරාජි දේසායි, මහත්මා ගාන්ධිතුමා විසින් මෙහෙයවනු ලැබූ භාරත විමුක්ති සටනට සම්බන්ධ වූයේ මේ අවදියේ දීය. පරිපාලන සේවයෙහි ඉල්ලා අස් වී මහත්මා ගාන්ධි දියත් කළ සිවිල් නීති කඩ කිරීමේ ව්‍යාපාරයට සම්බන්ධ වී කටයුතු කොට සිර දඬුවම් විදීම නිසා 1930 ගනන්වල දී හේ දේශපාලන වශයෙන් කැපී පෙනෙන්නට විය. කොංග්‍රස් පක්ෂයේ ක්‍රියාකාරී සාමාජිකයෙකු ලෙස හේ එහි විවිධ නිලතල දැරී ය. 1931 - 1937 සහ 1939 - 1946 අතර හේ ගුජරාථ ප්‍රාදේශීය කොංග්‍රස් කමිටුවෙහි ලේකම්වරයෙකු ලෙස කටයුතු කළේ ය. 1946 ස්වදේශ පාලන සමයේ දී :්‍යදපැ ඍමකැ ඡැරසදා* බොම්බාය ප්‍රාදේශීය ඇමති මණ්ඩලයෙහි ස්වදේශ හා මුදල් ඇමති ලෙස කටයුතු කළ හෙතෙම 1952 දක්වා එම තනතුරෙහි කටයුතු කළේ ය. 1952 දී හේ බොම්බායෙහි මහඇමති ලෙස පත් විය. එහෙත් 1956 දී භාෂා භේද උඩ එම රාජ්‍යය දෙකඩ වීම නිසා මෙම පදවියෙන් ඉල්ලා අස් වීමට ඔහුට සිදු විය.
අනතුරුව අගමැති ජවහර්ලාල් නේරු විසින් මධ්‍යම ආණ්ඩුවේ වෙළඳ හා කර්මාන්ත ඇමති ලෙස ද හෙතෙම මුදල් ඇමති ලෙස ද ඔහු පත් කරන ලදී. ඉන්දියාව ආර්ථික අර්බුද රාශියකට මුහුණ පා සිටින මේ අවදියේ දී ඔහු ක්‍රියා කළ දක්ෂ අන්දම නිසා ශ්‍රී නේරුගෙන් පසු මොරාජි දේසායි ඉන්දියාවේ අගමැති වනු ඇතැයි බොහෝ දෙනා අපේක්ෂා කළහ. 1964 දී ශ්‍රී නේරුගේ මරණයෙන් පසු ලාල් බහදුර් ශාස්ත්‍රී අගමැති වීම නිසා එම අවස්ථාව ඔහුට අහිමි විය. ශාස්ත්‍රීගේ මරණයෙන් පසු ඔහු හා තරඟයට ඉන්දිරා ගාන්ධි ඉදිරිපත් වූවා ය. ඉන්දිරා රජයේ නියෝජ්‍ය අගමැතිවරයා ලෙස කටයුතු කරන අතර රජයේ ආර්ථික ප්‍රතිපත්තීන් කිහිපයක් මත අගමැතිනිය හා ගැටීම නිසා ඔහුට 1969 දී ඉන්දීය කොංග්‍රස් පක්ෂයෙන් ඉවත් වීමට සිදු විය. කෙසේ වෙතත් ඔහු තම මැතිවරණ කොට්ඨාශයෙන් හැම විටම භාරත මහජන මන්ත්‍රී සභාවට තේරී පත් විය.
ඉන්දිරා ගාන්ධි රජය හා ගැටීම නිසා ඔහුට බොහෝ වර සිර දඬුවම් විදීමට සිදු විය. හදිසි නීති යටතේ ඇය විසින් රට පාලනය කරනු ලැබූ සමයේ දී 19 මාසයක් සිර අඩස්සියේ පසුවීමට ඔහුට සිදු විය. 1977 මැතිවරණයට මාස දෙකකට පෙර නිදහස ලැබූ හෙතෙම ඉන්දිරා ගාන්ධිට විරුද්ධ කණ්ඩායම් එක් කොට ජනතා පක්ෂය යටතේ මැතිවරණ සටන මෙහෙයවී ය. ජනතා පක්ෂය මැතිවරණයෙන් ජය ලැබූ අතර 1977 මාර්තු මස 24 දා මොරාජි දේසායි අගමැති ලෙස ජනතා පක්ෂ නායකයින් විසින් තෝරා ගනු ලැබුවේ ඉන්දියාවේ අගමැති වීමට කලක සිට දැරූ බලාපොරොත්තු මුදුන්පත් කරමිනි. එහෙත් ඔහුගේ පාලනය කෙටි කලකට සීමා විය. ජනතා පක්ෂයේ විවිධ කණ්ඩායම් හා දේසායි අතර ඇති වූ ගැටුම් හා මතභේද නිසා පක්ෂය තුළ ඔහු මහත් සේ අප්‍රසාදයට පත් විය. මේ අතර ඔහුගේ රජයට විරුද්ධව විරුද්ධ පක්ෂ විසින් විශ්වාසභංග යෝජනාවක් ගෙන එන ලදී. ඒ සමඟ ජනතා පක්ෂයේ සාමාජිකයින් සැලකිය යුතු සංඛ්‍යාවක් පක්ෂයෙන් අස් වී විරුද්ධ පක්ෂයට සම්බන්ධ වීම නිසා පක්ෂය තුළ ඔහුගේ තත්වය දුර්වල විය. මේ අර්බුදය නිසා 1979 ජූලි මස 15 දා ඔහුට අගමැති ධූරයෙන් ඉල්ලා අස් වීමට සිදු විය. ශුද්ධවාදී අදහස්වල දැඩි ලෙස එල්බ ගත් පුද්ගලයෙකු වූ මොරාජි දේසායි සෞඛ්‍ය රීති තදින් පළිපදින්නෙක් විය. මස් මාංශ හා මත් පැනින් වැළකුණු ඔහුගේ ප්‍රධාන ආහාර අතර වියළි පලතුරු හා කිරි වේ. තම රජය බිඳ වැටුනද මුළු මහත් භාරතය පුරා මත්පැන් තහනමක් ඇති කිරීමට කටයුතු කිරීම ඔහුගේ එක් මූලික අභිප්‍රායක් විය.
(කර්තෘ: කේ.බී. සෝමරත්න)
(සංස්කරණය නොකළ)
