දිය බල්ලා
අර්ධ ජලජ ජීවිතයක් සඳහා අනුවර්ථන වූ ක්ෂීරපායී ජීවියෙකි. දේහය දිගු ය, පාද කෙටි ය, ඒවායේ නඛර හොදින් විකසනය වී ඇත. ගාත්‍රාවල ඇඟිලි පහ බැගින් ඇත. ඒවා බැඳ පටල මඟින් එකිනෙක සම්බන්ධ වේ. හිස පළල් හා පැතලි වූ එකකි. ඇස් සහ කන් ඉතා කුඩා ය. වලිගය මුලින් මහත අතර කෙලවරට යන විට එය ක්‍රමයෙන් සිහින් වේ.
දිය බල්ලාට දත් 36ක් ඇත. මොහුගේ දන්ත සූත්‍රය මෙසේ ය. කෘන්තක 3/3, රදනක 1/1, පුරශ්චාර්වක 4/3, චාර්වක 1/2 වශයෙනි.
මොව්හු Mammalia වර්ගයේ carnivora ගෝත්‍රයේ, Mustelidae කුලයේ Lutrinas උපකුලයට අයත් වෙති. ශ්‍රී ලංකාවේ ජීවත් වන දිය බල්ලාගේ සත්ත්ව විද්‍යාත්මක නාමය Lutra lutra nair ය. මොහු ශ්‍රී ලංකාවේ පමණක් නොව දකුණු ඉන්දියාවේ ද ජීවත් වේ.
දේහයේ රෝම කෙටි අතර ඒවා ඉතා ඝනව වැඩී ඇත. හිසේ සහ ගාත්‍රාවල රෝම දේහයේ අනිත් ප්‍රදේශවල රෝමවලටත් වඩා කෙටි ය. කන් රෝමවලින් ආවර්ණය වී ඇති නිසා පැහැදිළිව නොපෙනේ. රැවුල් කෙඳි ද හොදින් විකසනය වී ඇත.
දේහයේ පෘෂ්ඨීය ප්‍රදේශය තද දුඹුරු පැහැයක් ගනී. උදරීය ප්‍රදේශ වඩාත් ලා පැහැති ය. උගුර ප්‍රදේශය සහ හිස දෙපස අළු පැහැයක් ගනී. රැවුල් කෙඳි සමහරක් දුඹුරු පැහැති අතර සමහරක් සුදු පැහැති ය. නඛර, නාසය හා පාද තද දුඹුරු පැහැයක් ගනී. කුඩා පැටවුන් සුදුවන් අළු පැහැයක් ගනී.
සාමාන්‍යයෙන් පිරිමි සතුන් ගැහැණු සතුන්ට වඩා ප්‍රමාණයෙන් විශාල ය. ගංගා, ඇල, දොල, වැව්, කලපු, වගුරු බිම් සහ කුඹුරු ආශ්‍රිතව දිය බල්ලා ජීවත් වේ. මොහු ශ්‍රී ලංකාව පුරාම ව්‍යාප්ත වී සිටී.
දිය බල්ලාගේ ආහාර වනුයේ ප්‍රධාන වශයෙන් මත්ස්‍යයන්, මිරිදිය කකුළුවන් සහ ගෙම්බන් ය. මීට අමතරව කුඩා පක්ෂීන් සහ කුඩා කෘන්තකයන් මත ද ඔවුහු යැපෙති.
මොවුන්ගේ ගැබ් කාලය දින 61ක් පමණ වේ. ප්‍රජනනය කිරීම සඳහා නියමිත ඍතුවක් නොමැත. වරකට පැටවුන් 2-3ක් පමණ බිහි කරයි. පැටවුන් බිහි කරනුයේ ගං ඉවුරක තනන ලද ගුලක් තුළ හෝ ඝන මීවන ගොනුවක් තුළ ය. ගුල තනනුයේ ගං ඉවුරේ ඇති ගලක් යට ය. බොහෝ විට මෙම ගුලට දොරටු කීපයක් ඇත. මින් එක් දොරටුවක් සැම විට ම පිහිටනුයේ ජලය තුළ ය. දිය බල්ලන් දවසේ කාලයෙන් අඩක් පමණ භෞමික පරිසරයේත් ඉතිරි අඩ ජලයේත් ගත කරන බැවින් මොවුන් සැම විට ම පාහේ සිටිනුයේ ජලාශ ආශ්‍රිතවයි. භෞමික පරිසරයේ දී ජලයේ දී තරම් ම සක්‍රීය නොවේ. ගොඩබිම සංචරණය කිරීමේ දී වරින් වර පූර්ව ගාත්‍රා ඔසවා අපර ගාත්‍රාවලින් සිට ගනී. ජලයේ දී තම පූර්ව ගාත්‍රා භාවිතා කර ඉතා වේගයෙන් පිහිනයි. මොහුට ජලය තුළ කිමිදීමට ද පුළුවන. එසේ කිමිදීමේ දී ශ්වසනය කිරීම සඳහා වරින් වර ජලය මතු පිටට පැමිණේ.
සමහර විට එක් ජල ද්‍රෝණි ප්‍රදේශයක සිට තවත් ජලද්‍රෝණි ප්‍රදේශයකට දිය බල්ලෝ පරියටනය කරති. එසේ පර්යටනය කරන විට ජලාශවලින් ඈතින් පිහිටි ප්‍රදේශවල වුව ද දක්නට ලැබේ. ජන ශූන්‍ය ප්‍රදේශවල දිවා කාලයේ දීත් දැක ගත හැකි වුව ද බොහෝ විට නිසාචර ය. බොහෝ විට ජීවත් වනුයේ යුගල් වශයෙන් හෝ ජීවීන් 4-5කින් සමන්විත පවුල් ඒකක වශයෙනි. ලාබාල ජීවිහු සම්පූර්ණයෙන් පරිනත වන තෙක් දෙමවුපියන් සමඟ ජීවත් වෙති.
සාමාන්‍යයෙන් ගොඩබිම සංචරනයේ දී ගමන් කරනුයේ එකම මාර්ගයක ය. එසේම දියෙන් ගොඩට පැමිණෙනුයේ ද එකම ස්ථානයක දී ය. මේ නිසා උගුල් ඇටවීම මඟින් මොවුන් පහසුවෙන් අල්ලා ගත හැකි ය.
මොවුන් එකිනෙකා අතර සන්නිවේදනය පවත්වා ගනුයේ කෑ ගැසීමෙනි.
සමහර විට සුරතල් සතුන් ලෙස මොවුහු ඇති කරනු ලබත්.
ආශ්‍රිත ග්‍රන්ථ
Phillips W. W. A. 1984 manual of the Mammal of Sri Lanka part III wild life and Nature protection society of sri lanka. 281 - 285
Marcon, E and Mogini, M. 1980. World Encyclopedia of Animals Macdonald and co. ltd, London 352, pp
රූප සටහන Marcon and Monginiහි 269හි පිටුව
(කර්තෘ: එම්.ජේ.එස්. විජයරත්න)
(සංස්කරණය නොකළ)
