දක්‍ෂ
ප්‍රජාපතීන්ගේ කෙනකු වූ දක්‍ෂ, බ්‍රහ්මයාගේ පුත්‍රයෙකි. ඔහුගේ උත්පත්තිය බ්‍රහ්මයාගේ දකුණතේ මහපටඟිල්ලෙන් වී යයි මහා භාරතාදී ග්‍රන්ථවල සඳහන් වේ. ඔහු ප්‍රජාපතීන්ගේ ප්‍රධානියා හැටියට ද ඇතැම් විට හඳුන්වා ඇත. දක්‍ෂයාගේ භාර්යාව බ්‍රහ්මයාගේ වම් අතේ මාපටඟිල්ලෙන් උපන් බව ද සඳහන් වේ. පුරාණයන්හි මනුගේ මිනිබිරිය වූ ද ප්‍රියව්‍රතයන්ගේ දියණිය වූ ද ප්‍රසූති ඔහුගේ භාර්යාව හැටියට දක්වයි.
ඔවුන්ගේ සහවාසයෙන් ලැබුණු දූන්ගේ සංඛ්‍යාව 24, 50, 60 වශයෙන් විවිධ ග්‍රන්ථවල දැක්වේ. ඔවුන්ගෙන් දස දෙනෙකු ධර්මයන්ට ද තෙළෙස් දෙනකු කාශ්‍යපයන්නට ද විසිහත් දෙනකු සෝමයන්ට ද සතී නමැති දුව ශිවයන්ට ද පාවාදුන් බව මහාභාරතයෙහි සඳහන් වේ. පුරාණයෙහි සහ මහාභාරතයෙහි සඳහන් වන තවත් කරුණක් නම් දක්‍ෂ දෙවන වරට වෙනත් වෙනත් මන්‍වන්තරයක දී ප්‍රමෙතස්යාට හා මාරීෂාවට පුත් ව උපන් බව ය. එසමයෙහි ඔහුට පුත්තු සත් දෙනෙක් වූහ. ක්‍රොධ, තමස්, දම, විකෘත, අඞගීරස්, කදිම, අශ්ව යන නම්වලින් ඔවුන් හඳුන්වා ඇත. මේ දෙවන උත්පත්තියට හේතු වූයේ ඔහුගේ බෑණා වූ ශිවයන්ගේ ශාපයකි. ඇතැම් විට ඔහු සෝමගේ පියා හැටියට හෝ පුතා හැටියට ද හඳුන්වා ඇත. මෙයින් ඔහු තුළ පැවති ද්වීස්වභාවික ගති හෙළිවේ.
හරි වංශයෙහි ඔහු විෂ්ණුහුගේ අවශේෂයක් හැටියට හඳුන්වමින් ඔහුගේත් සියලු සත්වයන්ගේත් උත්පත්තිය ඇති වූ බව දැක්වේ. පුරුෂයන් අතුරෙන් පළමු වැන්නා වූ දක්‍ෂ යොග බලයෙන් ශොබා සම්පන්න ස්ත්‍රියකගේ වේශය ගෙන රූමත් දූන් බොහෝ දෙනකු ප්‍රසූත කළ බව ඇතැම් ග්‍රන්ථවල සඳහන් වේ. ඔවුන් හැම දෙන ම මුලින් සඳහන් කළ පරිදි ඒ ඒ අයට පාවා දුන්නේ ය. දක්‍ෂ අතරමඟ කළ යාගයක් (යඥයක්) ශිව විසින් විනාශ කරන දමන ලදැයි ග්‍රන්ථ බෙහෝ ගණනක ම සඳහන් කර ඇත. රාමායණ, මහාභාරත හා පුරාණයන්හි එය විස්තර කර ඇත්තේ සුළු සුළු වෙනස්කම් සහිත ව ය. විෂ්ණු පුරාණයෙහි එන විස්තරයට අනුව දක්‍ෂ ප්‍රජාපතියා විෂ්ණු දෙවියන් උදෙසා පවත්වන ලද යඥයකට ශිව හැර අනිකුත් හැම දෙවිවරුන්ට ම ආරාධනා කළේ ය. ඔහුගේ බලය විදහා පා ස්වකීය අයිතිවාසිකම් රැක ගැනීමට දන්වා සිටියේ ය. එකල ශිව තෙමේ ඉරණමේ (දෛවයේ) ගින්නක් හා සමාන වූ ද භයානක දර්ශනයකින් යුක්ත වූ ද බලයෙන් ආඪ්‍ය වූ ද වීරසාදු හා උපදෙවතාවන් සියදහස් ගණනින් මවා එහි යැවී ය. ඔවුන් කළ සටනේ දී පර්වත කබ්න වියත භූමිය චලනය විය. චණ්ඩමාරුත ගිගුම් දෙන්නට විය. සාගර පත්ල පවා කැලඹෙන්නට විය. යඥය විනාශ වූවා පමණක් නොව ඉන්ද්‍රදී දෙවිවරුන්ට පවා හානි සිදු විය. එකල බිසෝ වේව්ලා ගිය දක්‍ෂ පුන්පතියා ශිවගේ උසස් බලය පිළිගෙන ඔහු සතුටු කරවී ය. මේ සමයේ දී දක්‍ෂගේ ගෙල කඩා ගින්නට දැමූ බවත් පසුව හිස සොයා ගත නොහැකි වූයෙන් ඒ වෙනුවට එළුවකුගේ හිසක් තබා ප්‍රාණය දුන් බවත් ඇතැම් ග්‍රන්ථවල සඳහන් වේ.
(කර්තෘ: ඩී.ආර්. සෙනෙවිරත්න: 1974)
(සංස්කරණය නොකළ)
