දස මූල
බෙලි, මිදි, තොටිල, පලොල්, ඇද්දෙඹට යන වනෞෂධීන් පස් වර්‍ගයට මහපස් මූලයයි කියති. අස්වැන්න, පොල්පලා, නෙරෙන්චි, එළ බටු, කටුවැල් බටු යන පස් වර්‍ගයට සුළු පස් මූලය යයි කියනු ලැබේ. මේ දෙපස් මූල එකතු කරනු ලැබූ විට දසමූල නම් වේ. වනෞෂධීන් දසයකින් යුක්ත වූ මේ යොගය ආයුර්වේද චිකිත්සා ශාස්ත්‍රයෙහි ප්‍රධාන තැනක් ගනී. අරිෂ්ට, ආසව, අර්ක, තෛල, ඍත ආදී නන් වැදෑරුම් වූ බෙහෙත් වර්ග සෑදීමට දසමූල ගනු ලැබේ. ආයුර්වේදය ද්‍රව්‍ය ගුණ ශාස්ත්‍රයෙහි දසමූලම අයත් චතුර්විධ ගුණයන් වෙන් වශයෙන් දක්වා ඇත. දෙපස් මූල සංයෝග වූ කළ ඇති වන විශිෂ්ට ගුණ ද වෙසෙසා දැක්වේ. දස මූල තිදොස් කෝපය නසයි. ශ්වාස, කාස, හිසරුජා, තන්‍ද්‍ර, ශීතජ්වර, ආනාහ හෙවත් බඩපිපුම්, දෑලවර වේදනා ආදිය නසයි, ආමය පැසවයි, දසමූල වනාහි සූතිකා රෝගයට ප්‍රත්‍යක්‍ෂ වූ ඖෂධයකි. උණසන්නිපාත රෝගයෙන් පෙළෙන රෝගීන්ට රෝගයේ මධ්‍යම අවස්ථාවෙහි දසමූල කසාය දිය යුතු යයි ශාස්ත්‍රයෙහි දැක්වේ. සාමාන්‍ය ජනයා අතර පවා දස මූල ගැන අවබෝධයක් පවතී.
දසමූල කෂාය, දශමූල ඍතය, දශමූලාරිෂ්ටය, දශමූලාර්කය, දශමූල තෛලය, දශමූලාශවය යන මේවා තිබිය දී දසමූල යොදනු ලබන තවත් බොහෝ ඖෂධයෝගයෝ වෙත්. දසමූල නොයොදන අරිෂ්ට ආසවාදිය ඇත්නම් ස්වල්පයකි. දේශීය වෛද්‍ය ශාස්ත්‍රයෙහි දසමූල යෙදුණු කෂාය රාශියක් ඇත්තේ ය. දසමූලත් සමඟ තවත් වනෞෂධීන් කිහිපයක් හෝ රැසක් යෙදුණු කෂාය වර්ගයෝ සන්නිපාත රෝගයන්හි යොදනු ලැබෙත්.
(කර්තෘ: පී.ඇම්.පී. අබයසිංහ: 1957)
(සංස්කරණය නොකළ)
