දිය කුරුමිණියා

ජලජ කෘමීන් කාණ්ඩයකි. සත්ව විද්‍යාඥයන් මොවුන් ඇතුළත් කරනුයේ coleoptera නම් ගෝත්‍රයට ය. මොවුන්ගේ සුහුඹුලන් ජලජ පරිසරයේ ජීවත් වේ. සමහරුන්ගේ ජීවන චක්‍රයේ අවස්ථා එකක් හෝ කීපයක් භෞමික පරිසරයේ ද ජීවත් වේ. එසේ ම බොහෝ දිය කුරුමිණියන්ට නියං කාලයේ දී වියළි පරිසරයේ වුව ද ජීවත් විය හැකි ය.

අනිත් සෑම කුරුමිණියන්ගේ මෙන් ම දිය කුරුමිණියන්ගේ ද පියාපත් යුගල් දෙකකි. මින් ප්‍රථම යුගල පක්ෂාවරණ ලෙස හැඳින්වේ. රළු තද දිලිසෙනසුලු ව්‍යුහයක් වන ඒවා පටලමය අපර පියාපත් යුගලට ආරක්‍ෂක ආවරණයක් ලෙස ක්‍රියා කරයි. පියෑඹීමේ දී භාවිත කරනුයේ අපර පියාපත් යුගලයි. මොවුන්ට ශක්තිමත් සපන මුඛ කොටස් ඇත. මොවුන් විලෝපික ය. සමහර දිය කුරුමිණියන්ගේ ගාත්‍රා පැතලි අතර ඒවායේ කේෂර බහුල ය. පිහිනීමේ දී ඒවා හබල් ලෙස ක්‍රියා කරයි.

මොවුන් සුරූපාන්තරණය දක්වයි. කීටයා හැඩහුරුකමින් සුහුඹුලාට වඩා අතිශයින් වෙනස් ය. මොවුහු ජලජ පරිසර පද්ධතිවල ඇති ආහාර ජාලයේ ඉතා වැදගත් ස්ථානයක් උසුලති. ශ්‍රී ලංකාවේ දිය කුරුමිණියන් විශේෂ රාශියකි. ඔවුහු කුල 10කට අයත් වෙති. එනම් Gyrinidae, Haliplidae, Donaciidae, Dryopidae, Hydraenidae, Hydrophilidae, Helodidae, Dytiscidae, Psephenidae සහ Elmidae.

දිය කුරුමිණියන්ගේ සුහුඹුලන් මෙම කුලවලට වෙන් කර හඳුනා ගැනීම සඳහා භාවිතා කළ හැකි දෙබෙදුම් සුචියක් පහත දැක්වේ.

1. ඇස් 2 ට බෙදී ඇත. - Gyrinidae

ඇස් බෙදී නැත. - 2

2. අපර ගාත්‍රාවල මුල් පුරුක වන කක්‍ෂාංගය විශාල ඵලකයක් ලෙස පිහිටයි. - Haliplidae

අපර ගාත්‍රාවල කක්‍ෂාංග විකරණය වී නැත. - 3

3. අපර ගාත්‍රයේ පාද කූර්ච 4කි. ඉන් තෙවැන්න ද්වි බන්ඩික ය. - Donaciidae

අපර ගාත්‍රයේ පාද කුර්ච 4ට වැඩි ය. තෙවැන්න ද්විබණ්ඩික නොවේ. - 4

4. ස්පර්ශක ගදා හැඩැති ය. - 5

ස්පර්ශක ගදා හැඩැති නොවේ. - 7

5. ස්පර්ශක කංකනාකාර ගදාවක් ලෙස ඇත. - Dryopidae

ස්පර්ශක එකිනෙක වෙන් වූ පුරුක් සහිත ගදාවක් සේ ඇත. - 6

6. ස්පර්ශකයේ පුරුක් 5 කි. - Hydraenidae

ස්පර්ශකයේ පුරුක් 5 ට අඩු සංඛ්‍යාවක් ඇත. - Hydrophilidae

7. 4 වන පාද කුර්චය ද්විඛන්ඩිනීය ය - Helodidae

4 වන පාද කූර්චය ද්විඛන්ඩිනීය නොවේ. - 8

8. අපර ගාත්‍රා පැතලි වී ඇත. - Dytiscidae

අපර ගාත්‍රා පැතලි වී නැත. - 9

9. පූර්ව ගාත්‍රාවල කක්‍ෂාංග පිටතට නෙරා පිහිටයි. - Psephenidae

පූර්ව ගාත්‍රාවල කක්‍ෂාංග පිටතට නෙරා නොමැත. - Elmidae Dytiscidae කුලයට අයත් වන කුරුමිණියන්ට ජලය තුළ කිමිදීමට පුළුවන. ඔවුහු ගලා නොයන නිසල ජලයේ මෙන් ම ගලා යන ජලයේ ද ජීවත් වෙති. ඔවුන්ගේ පූර්ව පියාපත් උදරයේ අපර කෙළවර දක්වා ම දිගු වේ. අපර ගාත්‍රා යුගල ඉතා විශාල කක්‍ෂාංග දරන අතර ඒවා දෙවන ගාත්‍රා යුගලෙන් ඉතා වෙන්ව පිහිටයි. ප්‍රථම ගාත්‍රා යුගල කෙටි ය. සමහර විශේෂවල පිරිමි සතාගේ ප්‍රථම ගාත්‍රා යුගලේ ආසන්න කොට්ට ඇත. සංසර්ගයේ දී ගැහැණු සතා අල්ලා ගෙන සිටීමට මේවා උපකාරී වේ. ඔවුන්ගේ ස්පර්ශක දිගු සූත්‍රිකාකාර ඒවා ය. සුහුඹුලන් ස්වසනය කිරීම සඳහා ජල පෘෂ්ඨයට පැමිණෙති. එසේ පැමිණ උදරයේ අපර කෙලවර ජලයෙන් පිටතට යොමු කර වාත බුබුලක් පියාපත් අතර රඳවා ගනී. නැවත ජලය තුළ කිමිදේ. ජලය තුළ කිමිදෙන විට ස්වසන වායු හුවමාරුව සිදුවනුයේ මෙම වාත බුබුලෙහි ඇති වාතය සමඟ ය. කීටයන්ට විශාල හිසක් හා දිගු දේහයක් ඇත. සුහුඹුලන් මෙන් ම කීටයන් ද විලෝපික ය. කීටයන්ගේ කෙලවර වලිගයක් වැනි ප්‍රසරයක් ඇත. ඔවුන් ස්වසනය කරනුයේ මෙය හරහා ය. මෙය ස්වසන නිනාලයයි. කීටයන් ද සුහුඹුලන් මෙන්ම වායව ස්වසනය සිදු කරයි. මෙම කුලයට අයත් දිය කුරුමිණියන් විශේෂ 58ක් පමණ ශ්‍රී ලංකාවෙන් වාර්තා වී ඇත. එම විශේෂ මෙසේයි:

Guignotus inconstans

Guignotus bufo

Guignotus antennatus

Guignotus flaviculus

Guignotus griseoguttatus

Guignotus gentilis

Copelatus discoides

Copelatus horni

Copelatus freudei

Copelatus indicus

Copelatus pusillus

Cybister cardoni

Cybister sugillatus

Cybister confusus

Cybister dejeani

Cybister javanus

Cybister ventralis

Eretes stricticus

Hydraticus ceylonicus

Hydraticus labricii

Hydraticus lractifer

Hydraticus pacificus

Hydraticus luczomicus

Hydraticus vittatus

Hydrovatus confertus

Hydrovatus lerrugatus

Hydrovatus lusculus

Hydrovatus rufoniger

Hydrovatus obsecurus

Hydrovatus ischyrus

Hydrovatus sinister

Hydrovatus picipennis

Hyphoporus interpulus

Hyphoporus pugnator

Hyphydrus indicus

Hyphydrus lyretus

Hyphydrus renardi

Hyphydrus intermixitus

Lacconectus simoni

Laccophilus anitcatus

Laccophilus ceylonicus

Laccophilus rufulus

Laccophilus chineìis inefficens

Laccophilus ellipticus

Laccophilus flavescens

Laccophilus basalis

Laccophilus parvulus

Laccophilus fexnosus

Laccophilus guttalis

Microdytes maculatus

Rhantus interclusus

Rhantus punctatus

Rhantus taprobanicus

Sandracottus festivius

Canthydrus laetabilis

Canthydrus luctuosus

Hydrocoptus subvittatus

Neptosternus taprobanicus

Hapliplidae කුලයට අයත් වනුයේ ඉතා කුඩා අන්ඩිකාර දේහයක් සහිත දිය කුරුමිණියන් ය. ඔවුන්ගේ ස්පර්ශක සූත්‍රිකාකාර අතර ඒවා පුරුක් 10කින් සමන්විත ය. මොවුන්ගේ අපර ගාත්‍රාවල කක්‍ෂාංගය ඵලක වැනි ව්‍යුහ පිහිටයි. මෙම කුලයට අයත් දිය කුරුමිණියන් විශේෂ දෙකක් ශ්‍රී ලංකාවෙන් වාර්තා වී ඇත. එනම් Haliplus angustifrons සම Haliplus pulchellus ය.

Gyrinidae කුලයට අයත් දිය කුරුමිණියන් චක්‍ර කුරුමිණියන් ලෙස ද හඳුන්වනු ලැබේ. ඔවුහු ඉතා වේගයෙන් ජල පෘෂ්ඨය මත චක්‍රාකාර ලෙස කැරකෙමින් සිටිති. කලබල වූ විට ඔවුහු ජලය තුළ කිමිදෙති. ජලය තුළ කිමිදෙන්නේ වාත බුබුලක් ද සමඟිනි. ජලය තුළ සිටින විට ශ්වසනය සඳහා ඔක්සිජන් වායුව ලබා ගන්නේ මෙම වාත බුබුලෙනි. මොවුන්ට පියෑඹීමට ද පුළුවන. මොව්හු කළු පැහැති අතර පැතලි දේහයක් දරති. පියාපත් උදරයේ අපර කෙළවර දක්වා ම දිගු නොවේ. එසේම මොවුන්ට ඇත්තේ කෙටි මහත ස්පර්ශක ය. මොවුන්ගේ ඇස් කොටස් දෙකකට බෙදී ඇත. ඒවායේ පෘෂ්ඨීය කොටස වායව දෘෂ්ඨිය සඳහාත් උදරීය කොටස ජලය තුළ දෘෂ්ඨිය සඳහාත් භාවිත වේ. මොවුන්ගේ දෙවන හා තෙවන ගාත්‍රා යුගල් අතිශයින්ම පැතලි වී ඇත. ඒවා හබල් ලෙස ක්‍රියා කරයි. එසේම එම ගාත්‍රා කේශරවලින් ද බහුල ය. ජලය තුළ ගිලී ඇති ජලජ ශාක පත්‍ර තුළ මොවුහු බිත්තර දමති. කීටයන් Dyticidae කුලයේ කීටයන්ට සමාන ය. එනමුත් දේහය කෙළවර ශ්වසන නාලයක් නොදරත්. කීටයන් ශ්වසනය කරනුයේ ජලයෙනි. මේ සඳහා ඔවුන්ගේ සෑම උදර ඛන්ඩයේ ම ජලක්ලෝම යුගල බැඟින් පිහිටා ඇත. එම ජලක්ලෝම තුළ ඇත්තේ රුධිර වාහිනී නොව ශ්වාසනාල ය. කීටයා පිලවා බවට පත්වනුයේ ජලජ ශාඛාවලට ඇති කෝෂයක් තුළ දී ය. කීටයන් හා සුහුඹුලන් මිය ගිය හෝ ගිලෙමින් සිටින සතුන් මත යැපේ. වියළි කාලයේ දී මඩ තුළ කාලතරණය කරයි. මෙම කුළයට අයත් දිය කුරුමිණියන් විශේෂ 17ක් පමණ ශ්‍රී ලංකාවෙන් වාර්තා කර ඇත. එම විශේෂ පහත දැක්වේ.

Aulonogyrus obliquus

Dineuteus indicans

Dineuteus indicus

Dineuteus spinosus

Dineuteus unidentatus

Gyrinus ceylonicus

Gyrinus convexiusculus

Orectochilus ceylonicus

Orectochilus dilatatus

Orectochilus disciter

Orectochilus fairmairei

Orectochilus fraternus

Orectochilus indicus

Orectochilus limbatus

Orectochilus productus

Orectochilus wehnckei

Porrhorrhynchus indicans

Hydrophilidae කුලයට අයත් දිය කුරුමිණියන්ගේ හනුක උපාංගය නමින් හඳන්වනු ලබන මුඛ කොටසේ මෘෂයක් පිහිටයි. සමහර විශේෂවල මෙම මෘෂය ස්පර්ශකයටත් වඩා දිගු වේ. මොවුන් පාවෙන කෝෂ ලෙස හෝ තෘණවලට සහ පාවෙන වස්තූන්ට ඇලී සිටින ලෙස හෝ බිත්තර දමති. සමහර විශේෂ තම දේහයට බිත්තර අලවා තබා ගනී. කීටයන් පිලවුන් බවට පත්වනුයේ ජලය ආශ්‍රිත තෙත පසේ ය. මොවුන් පිහිනනුයේසුලු වශයෙනි. බොහෝ විට ජලජ ශාක මත හෝ ජලාශය පත්ලේ හෝ ඇවිදිති. සමහර විශේෂවලට සියුම් ශබ්දයක් ඇති කළ හැක. මොවුහු නිසල ජලයේ බහුල ය. මෙම කුලයට අයත් දිය කුරුමිණියන් විශේෂ 61ක් පමණ ශ්‍රී ලංකාවෙන් වාර්තා කර ඇත. එම විශේෂ පහත දැක්වේ:

Amphiops gibbus

Amphiops mirabilis

Amphiops pedestris

Amphiops simplex

Anacaena advena

Anacaena minima

Armostus optatus

Berosus aeneiceps

Berosus pulchellus

Berosus viticollis

Berosus indicus

Cercyon aviarius

Cercyon hydrophiloides

Cercyon lineolatus

Cercyon lunulatus

Cercyon nigriceps

Cercyon punctigerum

Cercyon rutotestaceus

Cercyon uniformis

Cercyon vicinalis

Coelostoma horni

Coelostoma stultum

Cryptopleurum ferrugineum

Cryptopleurum sulcatum

Dactylosternum abdominale

Dactylosternum dytiscoides

Enochrus esuriens

Enochrus fragilis

Enochrus fuscatus

Enochrus iteratus

Enochrus nigropiceus

Epimetopius flavidulus

Globaria leachi

Helochares densus

Helochares pallens

Helochares livornicus

Helochares taprobanicus

Helochares anchonalis

Helochares lentus

Hydrochus lacustris

Hydrophilus inconspicuus

Hydrous cashmiresis

Hydrous olivaceus

Laccobius rectus

Neohydrophilus rutiventris

Neohydrophilus spinicollis

Omicrogiton insularis

Oocylus latus

Oosternum horni

Pachysternum nigrovittatum

Paracymus evanescens

Protosternum atomarium

Regimbartia attenuata

Scoliopsis spinosa

Sphaeridum dimidiatum

Sphaeridum quinquemaculatum

Sternolophus rufipes

Sternolophus brachyacanthus

Donaciidae කුලයට අයත් බොහෝ කුරුමිණියන් භෞමික ය. මෙම කුලයට අයත් දිය කුරුමිණියන් විශේෂ දෙකක් පමණක් ශ්‍රී ලංකාවෙන් වාර්තා කර ඇත. එනම් Donacia delesserti හා Donacia gavana ය. මොවුන්ගේ පාදවල පාද කූර්ච හතරක් ඇත. ඉන් තෙවැන්න අධික ලෙස ද්වීකණඩිනීය වේ. කීටයන් පත්ලේ ජීවත් වේ. අනිත් දිය කුරුමිණියන්ගේ කීටයන් මෙන් නොව මොවුන්ගේ හිස කුඩා අතර අධෝහනු හොදින් වර්ධනය වී නැත. මෙම කීටයන්ගේ දේහයේ අපර කෙලවර කුඩා කණ්ටක යුගලකි. එමඟින් ජලජ ශාඛාවල කදන් සහ මුල් සිදුරු කර ශ්වසනය සඳහා අවශ්‍ය වාතය උරා ගනී. Dryopidas කුලයට අයත් දිය කුරුමිණියන්ගේ ස්පර්ශක කංකථාකාර ගදා ලෙස පිහිටයි. ශ්‍රී ලංකාවෙන් දැනට වාර්තා කර ඇත්තේ Pachyparnus erichsoni නම් විශේෂය පමණි.

Psephenidae කුලයට අයත් කුරුමිණියන් විශේෂයක් ශ්‍රී ලංකාවෙන් වාර්තා කර ඇත. ඒ Eubrianax ගණයට අයත් විශේෂයකි. මොවුහු වේගයෙන් ගලා යන ඇළ දොළවල ජීවත් වෙති. මොවුන්ගේ සුහුඹුලන් කුඩා ය. කළු පැහැයක් ගන්නා ඔවුන්ගේ දේහය තරමක් පැතලි ය. මොවුන්ගේ පාදවල අවසාන පාදකූර්චය අනිත් ඒවාට වඩා දිගු ය. ස්පර්ශක කෙටි සහ මහත් වේ. කීටයන් පැතලි අණ්ඩාකාර හැඩයක් ගනී. එම කීටයන් පත්ලේ ගල්වලට ඇලී ජීවත් වෙති. ඔවුන්ගේ උදරයේ ජලක්ලෝම ගොනු හතරක් ඇත.

Helodidae කුලයට අයත් විශේෂ බොහොමයක කීටයන් ජලජ අතර සුහුඹුලන් ජලය ආශ්‍රිත භෞමික පරිසරයේ ද ජීවත් වේ. සුහුඹුලන්ගේ පාදවල පාද කූර්ච පහකි. මින් හතර වැන්න ද්වි ඛණ්ඩිකීය යි. Scirtes වැනි සමහර ගණවල අපර ගාත්‍රාවල ඌරුව පේශීමය වී පැනීමට අනුවර්තනය වී ඇත. මොවුන්ගේ ස්පර්ශක සූත්‍රිකාකාර ය. හිස කුඩා ය. මෙම කුලයට අයත් විශේෂ 15ක් පමණ ශ්‍රී ලංකාවෙන් වාර්තා කර ඇත. එම විශේෂ පහත දැක්වේ:

Cyphon affinis

Cyphon flarescens

Cyphon infuscatus

Cyphon oralis

Cyphon pictus

Cyphon rufithorax

Hydrocyphon atratus

Ora picta

Mescirtes gagantinus

Parelodes mollis

Scirtes canescens

Scirtes axillaris

Scirtes convexnisculus

Scirtes grandis

Scirtes nigropunctatus

Elmidas කුලයට අයත් වනුයේ සූත්‍රිකාකාර ස්පර්ශක සහිත කුඩා දිය කුරුමිණියන් ය. මොවුන් සමහරෙකුගේ ස්පර්ශකවල අග්‍රස්ථ ප්‍රදේශ තරමක් විශාල වී ඇත. පාද කූර්චවල නඛර ද හොදින් විකසනය වී ඇත. සමහර විශේෂවල දේහයේ තැනින් තැන ඝණ කේෂර ගොනු හෝ කොරළ වැනි ව්‍යුහ හෝ පිහිටා ඇත. මෙම කුලයට අයත් දිය කුරුමිණියන් විශේෂ තුනක් ශ්‍රී ලංකාවෙන් වාර්තා වී ඇත. Ancyronyx quadriplagiatus, Helmis foreicollis සහ Stenelmis ceylonica ය.

Hydraenidas කුලයට අයත් වනුයේ පෘෂ්ඨෝදරියට පැතලි වූ දේහයක් සහිත කුඩා ඒවා ගදා හැඩති ය. මෙම කුලයට අයත් විශේෂ දෙකක් ශ්‍රී ලංකාවෙන් වාර්තා වී ඇත. එනම් Hydraena fontana සහ Limnebius rufipennis ය.

දිය කුරුමිණියන්ගේ කීටයන් සුහුඹුලාට වඩා අතිශයින් වෙනස් බැවින් කීටයන් කුලවලට වෙන් කිරීම සඳහා සුහුඹුලන්ට භාවිත කරන දෙබෙදුම් සුවිය භාවිතා කළ නොහැකි ය. ඒ සඳහා භාවිතා කළ හැකි දෙබෙදුම් සූචියක් පහත දැක්වේ.

ශ්‍රී ලංකාවේ දිය කුරුමිණියන්ගේ කීටයන් කුලවලට වෙන් කිරීම සඳහා භාවිත කළ හැකි දෙබෙදුම් සුවිය.

1. පාදවල පුරුක් 6කි. - 2

පාදවල පුරුක් 5 ක් හෝ ඊට අඩු සංඛ්‍යාවක් ඇත. - 4

2. දහවෙනි උදර ඛන්ඩයේ අග්‍රස්ථ කොකු 4කි. - Gyrinidae

දහවෙනි උදර ඛන්ඩයේ අග්‍රස්ථ කොකු නැත. - 3

3. නව වන උදර ඛන්ඩය හොදින් විකසනය වී ඇත. - Haliplidae

නව වන උදර ඛන්ඩය ඉතා කුඩා ය. එසේ නැත්නම් නැත. - Dytiscidae

4. දේහය පැතලිය. එහි දාරය සිනිඳු ය. - Psephenidae

දේහයේ හැඩය පැතලි නොවේ. එසේම දාරය සිනිඳු නැත. - 5

5. ස්පර්ශක උරසට වඩා දිගු ය. - Helodidae

ස්පර්ශක උරසට වඩා කෙටි ය. - 6

6. අධෝහනු කෙටි ය. පැහැදිළිව නොපෙනේ. - Donacildae

අධෝහනු හොඳින් විකසනය වී ඇත. - 7

7. නව වෙනි උදර ඛන්ඩයේ උරනලයේ පිධානයක් ඇත. එමඟින් ජම්බාලි කුටීරය හා ජලක්ලෝම ආවරණය වේ. - Dryopidas Elmidas

නව වන උදර ඛන්ඩය සරල ය. - 8

8. පැහැදිලි උදර ඛන්ඩ 9කි. 10 වැන්න එතරම් පැහැදිලි නැත. - Hydraenidae

පැහැදිලි උදර ඛන්ඩ 8කි.

(කර්තෘ: එම්.ජේ.එස්. විජේරත්න: 1994)

(සංස්කරණය නොකළ)