දිය නිදිකුම්බා
නිදහසේ පාවෙන සුදු පැහැති මාංසල කඳක් ඇති ඒක වාර්ෂික ජලජ පැලෑටියකි. දැඩි කාෂ්ටීය මුදුන් මුලක් ඇත. ජල කලයෙන් මතු වන කඳ බොහෝසෙයින් අතු බෙදී ඇත. කණ්ටක රහිත ය. කඳේ ගැටවලින් හට ගන්නා මුල් සුදු පැහැති රාශි වශයෙන් දැකිය හැකි ය. පත්‍ර ද්වී පක්‍ෂවත් ය. (bipinnate)
සම්මුඛව පිහිටි පත්‍රිකා ඉලිප්සාකාර ය. උපදාන සහිත මෙම පත්‍රිකා නිද්‍රාසන්නමන චලන දක්වයි. අප්‍රපතන උපපත්‍ර ඇත.
පුෂ්ප බහු යෝගී (polygamous) වේ. පුෂ්ප මංජරියේ පහළින් පිහිටි පුෂ්ප වද හෝ පූමාංගී වේ. ඒවායේ වඳ රේණු පිටතට නෙරා ඇත. පුෂ්ප මංජරියේ ඉහළින් ද්වි ලිංගික පුෂ්ප පිහිටයි. විල්ලුදමය මුකුටය නාලාකාර ය.
මනි පත්‍ර 05 බද්ධ ය. අසමාන රේණු 10කි. කීලය දුරුවල ය. කලංකය දිගු නාලාකාර ය. මනි පත්‍ර මි.මී. 02ක් පමණ වන අතර, මුකුටයේ විෂ්කම්භය මි.මී. 12ක් පමණ වේ. මෙය කුඩා කහ පැහැති පුෂ්ප කක්ෂීයව හට ගන්නා දිගු පුෂ්ප මංජරිවල අග්‍රස්ථයේ පැන නඟී. නිපත්‍ර ප්‍රත්‍යණ්ඩාකාර (obovate) වේ.
වැදගත් ඖෂධීය වටිනාකමකින් යුක්ත ය. ශ්‍රී ලංකාවේ බස්නාහිර හා නැගෙනහිර පළාත්වල දැකිය හැකි ය. සෙමෙන් ගලා යන හෝ ගලා නොයන ජලය සහිත වැව් පොකුණුවල දැකිය හැකි ය. දළු, පලා වශයෙන් හා කරල් ව්‍යාංජන වශයෙන් භාවිතයට ගැනේ. කඳේ යුෂය මලයාසියානු කන් කැක්කුමට ප්‍රතිකාරයක් වශයෙන් භාවිත කරති. මුල් සිෆිලිස් (Siphillis) රෝගයේ පසු අවස්ථාවට ප්‍රතිකාර වශයෙන් ද භාවිතා කෙරේ.
Neptunia oleracea යන උද්භිද විද්‍යාත්මක නාමයෙන් මෙය හැඳින්වේ. මුහුදට අධිපති දෙවියා හඳුන්වන Neptunus යන ලතින් වදනින් බිඳී ආවකි. ඇතැම් වර්ගීකරණවල දී ෆබාසේ (FABACEAE) යන උද්භිද කුලය අයත් සේ සැළකේ. නූතන වර්ගීකරණය අනුව මීමොසාසේ (MIMOSACEAE) උද්භිද කුලයට අයත් ය. සීවන දෙක පැලී ව්‍යාප්ත වේ.
(කර්තෘ: පී.ජී.ඩී. ප්‍රදීපා සේරසිංහ)
(සංස්කරණය නොකළ)
