දිට්ඨධම්මනිබ්බාණ
දිට්ඨධම්මනිබ්බාණ’ යන මෙහි ‘දිට්ඨධම්ම’ යන මෙයින් ‘ප්‍රත්‍යක්‍ෂධර්‍ම’ යන අර්ථය ලැබේ. ‘දිට්ඨ’ සඞඛ්‍යාත - දර්‍ශානඥානයෙන් ප්‍රත්‍යක්ෂ වැ දුටු පඤචස්කන්‍ධධර්‍මය ‘දිට්ඨධම්ම’ නමි. ප්‍රත්‍යක්ෂ ව පෙනෙන ආත්මභාවය එයින් කියති. ඒ ඒ තන්හි ලැබූ ප්‍රත්‍යක්ෂ ආත්මභාවයෙහි මැ දුක් නිවාලීම ‘දිට්ඨ ධම්ම නිබ්බාණ’ නම් වේ. සම්පූර්ණ පඤ්චකාම ගුණ පරිභොග මාත්‍රයෙන් ඉහතාත්මයෙහි මැ දුක්නිවීමවත් මුත්, අන් නිවනෙක් නැතියි ගන්නා වාදයෙකැ, ප්‍රථම ධ්‍යාන සුබ ප්‍රතිලාභයෙන් දුක් නිවීම වත් මුත්, අන් නිවනෙක් නැතියි ගන්නා වාදයෙකැ, ද්විතීය ධ්‍යාන සුඛ ප්‍රතිලාභයෙන් දුක්නිවීම වත් මුත්, අන් නිවනෙක් නැතියි ගන්නා වාදයෙකැ, තෘතීය ධ්‍යාන සුඛ ප්‍රතිලාභයෙන් දුක් නිවීම වත්මුත්, අන් නිවනෙක් නැතියි ගන්නා වාදයෙකු චතුර්ථ ධ්‍යාන සුඛ ප්‍රතිලාභයෙන් දුක්නිවීම වත් මුත්, අන් නිවනෙක් නැතියි ගන්නා වාදයෙකැයි ‘දුෂ්ට ධර්‍ම නිර්‍වාණ’ය පස්වැදෑරුම් වේ.
“ඉහාත්මයෙහි මැ පරිපූර්‍ණ පඤචකාම ගුණ පරිභොග මාත්‍රයෙන් දුක් නිවීම වේ” යන ප්‍රථම වාදයෙහි දී මහා මත්‍ධාතු රජුගේ පඤචකාම ගුණ පරිභොග වැනි මානුෂකාම ගුණයන් සම්පූර්ණ කැරැගැන්මෙන් නිවන (දුක් නිවීම) ඇත. "අන් සැටියෙකින් වන නිවනෙක් නැත" යන කුදුෂ්ටිය දක්වනු ලැබේ. පූර්‍වාන්ත කල්පික දුෂ්ටියැ, අපරාන්ත කල්පික දුෂ්ටියැ යන දෙවැදෑරුම් දුෂ්ටි අතරැ ‘දිට්ඨධම්මනිබ්බාණ’ ය. අපරාන්ත කල්පික දුෂ්ටියෙහි ඇතුළු වේ. අනාගතය අපෙක්ෂා කරමින් පවත්නා හෙයිනි. (දීඝනිකායට්ඨකථා ආදි බැලියැ යුතු පදාත්‍ර්‍ථ පිණිස ‘සාරත්‍ථදීපනී’ ආදිය බැලිය යුතු)
(කර්තෘ: කෝදාගොඩ ඤාණාලෝක හිමි: 1974)
(සංස්කරණය නොකළ)
