ලුවී ද සොයිසා
ලංකාවේ ඉපැරණි භාෂාවන් සාහිත්‍ය ග්‍රන්ථ ආදී අංශ පිළිබඳ සවිස්තර අධ්‍යනයක් සිදුකොට රටට විශාල සේවයක් ලබා දුන් විද්වතෙකි ලුවී ද සොයිසා.
1816 වර්ෂයේ දී වැලිතොට නම් ගමෙහි හාරඹ වලව්වේ දී ජන්ම ලාභය ලැබූ මොහු හාරඹේ (ඇතැමුන් කියන පරිදි හර්මානිස්) ද සොයිසා ජයතිලක සහ එම මැතිණියගේ පුත්‍රයෙකි. විධිමත් පාසැල් නොතිබුනු එම අවිධියේ තොටගමුවේ පන්සලෙන් අකුරු කියවූ ඔහු සිංහල පාලි සංස්කෘත ආදී විෂයයන් පිළිබඳ සෑහෙන දැනීමක් ලැබී ය. කුඩා කල සිට පන්සලේ සුරක්ෂිතව පැවති පුස්කොල පොත් පරිහරණයට ලැබීම ඔහුගේ ඉදිරි අනාගතයට මහත් සේ බලපෑවේ ය. ඉංග්‍රීසීන් විසින් ඉංග්‍රිසි අධ්‍යාපනය ලබාදීම සඳහා පාසැල් අරඹා තිබුණෙන් අටලොස් වියැති වූ ඔහු ඉංග්‍රීසි ඉගෙනීම සඳහා කොළඹ ශාස්ත්‍ර ශාලාවකට ඇතුළත් කෙරිණි. මේ තරම් වයසැති ශිෂ්‍යයකු අකුරු කරන්නට පාසැලට ඇතුළත් වීම අනෙක් ශිෂ්‍යයන්ගේ සිනාවට කරුණක් වුව ද ඉන් පසුබට නොවූ ඔහු එහි සිව් අවුරුදු අධ්‍යාපනයකින් පසු අවසන් පරීක්ෂණයෙන් සමත් වූයේ ඉහළ ම ලකුණු ලබා ගත් ශිෂ්‍යයා වශයෙනි.
ඉංග්‍රීසි ආණ්ඩුව යටතේ රජයේ කාර්යාල සේවය සඳහා පවත්වන ලද සම්මුඛ පරීක්ෂණයෙන් සමත් ව රජයේ සේවයට බැඳුනු ඔහු 1845 ජූනි මස 01 වැනි දින රජයේ භාෂා පරිවර්තක තනතුරට පත් කර ගන්නා ලදි. එකල ලංකාවේ උසස් නිලධාරීන් සිංහල දැනුම ලබා ගැනීම සඳහා නිරන්තරයෙන් මොහු සොයා ආ බව කියැවේ. 1863 වසරේ දෙසැම්බර් මස සිංහල තෝල්ක මුදලි පදවිය හා ප්‍රධාන භාෂා පරිවර්තක තනතුරට ලුවි ද සොයිසා පත් කරන ලදි. 1867 වර්ෂයේ දී බෙන්තර වලල්ලාවිට කෝරලයේ මුදලි තනතුරට උසස් කරනු ලැබූ ඔහු පසුව වාසල මුදලි තනතුරට උසස් කරනු ලැබූයේ මුළු රටට ම සමාදාන විනිශ්චයකරුවකු ලෙස ද පත් කෙරිණ. එකල ස්වදේශිකයකුට ලැබිය හැකි උසස් ම තනතුරු වූ මහ මුදලි පදවියෙන් ඔහු පුදනු ලැබූයේ 1879 වර්ෂයේ දී ය.
ලංකාව පුරා පන්සල්වල පැවති පුස්කොළ පොත් හා වෙනත් අත් ලියවිලි පිළිබඳ තොරතුරු එකල එක් රැස්කොට නොතිබිණ. බොහෝ පන්සල්වල තිබූ එබඳු පොත් ගැන ඒවා අයිති හිමිවරු පවා නොදත්හ. සමහරක් විනාශ වී යන තර්ජනයට මුහුණ පා තිබිණ. ඒ නිසා මේ සියල්ල සමීක්ෂණය කොට නාමාවලී ගත කොට ආරක්ෂාව සඳහා කටයුතු කිරීම රජය විසින් මොහුට පවරන ලදි. කිතු බැතියකු වුව ද වසර ගණනාවක් ලංකාව පුරා පන්සල්වල ඇවිද, පොත් පත් පරීක්ෂා කොට ලංකාවේ පන්සල් පුස්තක පිළිබඳ නාමාවලිය (A CATALOGUE OF THE TEMPLE LIBRERIES OF CEYLON) ග්‍රන්ථය සකස් කළේ ය. මේ කාර්යයේ දී සිංහල සාහිත්‍යය පිළිබඳ ව මෙතෙක් යටපත් ව තිබුණු කරුණු රැසක් ද හෙළි විය. සත් කෝරළයේ පන්සලක පොත් ගුලක තිබී 'පද සාධන ටීකාව' නම් ග්‍රන්ථය හමු විය. එතෙක් එවැන්නක් තිබුණු බව කිසිවෙකුත් දැන නොසිටියහ. 1873 දී රිදී විහාරයෙන් ද එහි ම තවත් පිටපතක් හමු විය. මේ හැර 'මොග්ගල්ලායනවුත්ති සන්නය' ග්‍රන්ථය ද සොයා ගන්නා ලදි. මිහින්තලේ සෙල්ලිපියේ හැරුණු විට පැරණි ම සිංහල කවි වශයෙන් ගිණිය හැකි ධම්ම පදය අළලා ලියන ලද කාව්‍ය රචනයක් ද හමු විය. මේ සොයා ගැනීම් සිංහල සාහිත්‍යය පිළිබඳ මහත් ආන්දෝලනයක් ඇති කළේ ය. ලුවී ද සොයිසා මහතා විසින් සකසන ලද එම නාමාවලිය මුද්‍රණය කොට පළ කරන ලද්දේ එතුමාගේ අභාවයෙන් පසු 1885 වර්ෂයේ දී ය.
සිංහල භාෂාව පිළිබඳ කෙතරම් ගැඹුරු දැනුමක් ඔහු වෙත වී ද යත් 1876 දී ඌව බින්තැන්නේ වැද්දන්ගේ භාෂාව පිළිබඳ පර්යේෂණයක් කොට ව්‍යාධ භාෂාව සිංහල බසට ම සම්බන්ධ භාෂාවක් බව අනාවරණය කළේ ය. මේ සම්බන්ධ වැදගත් ලිපි ගණනාවක් ද පළ කළේ ය.
'මහා වංශය' ඉංග්‍රීසි භාෂාවට පරිවර්තනය කරන ලෙස ඉංග්‍රීසි රජයෙන් මොහුට ආරාධනයක් ලැබුණ ද අවිවේකී, සිත කය වෙහෙසන කාර්යයන්හි යෙදීම කරණ කොට ගෙන ඇස් පෙනීම ද දුර්වල වී ශරීර සෞඛ්‍යය ද පිරිහීම නිසා එය භාර ගැනීමට ඔහුට නොහැකි විය.
භාෂාව, සාහිත්‍යය යන අංශයන්ට සිය දිවිය ම කැප කළ මෙතුමා රජකීය ආසියාතික සමිතියේ ලංකා ශාඛාවට බැඳී එහි කාරක සභාවේ ද කටයුතු කළේ ය. 1866 දි එහි පුස්තකාලයේ ද සේවය කළ ඔහු ටික කලක් කොළඹ කෞතුකාගාර පුස්තකාලයේ අධිපති ලෙස ද කටයුතු කළේ ය. සිංහල භාෂාවට හා සාහිත්‍යයට ඔහුගෙන් සිදු වූ සේවය අගය කිරීමක් වශයෙන් ඔහුට රාජකීය ආසියාතික සමිතියේ ගරු සාමාජිකත්වය ලැබිණ. මේ වරම ලැබූ එක ම ශ්‍රී ලාංකිකයා ඔහු ය. වරින් වර තමා සිදු කළ පර්යේෂණවල වාර්තා සමිතිය ඉදිරියට ගෙන ඒමෙන් මහත් සේවයක් සිදු විය. සිංහල ආප්තෝපදේශ සංග්‍රහය එවැනි එක් වාර්තාවකි.
කොස්ගොඩ දෙවැනි වලව්වේ ජීවත් වූ අභයශ්‍රීවර්ධන මුහන්දිරම්ගේ දියණිය වූ සොෆායා දි සිල්වා ගුණසේකර අභයශ්‍රීවර්ධන හා විවාහ වී කොස්ගොඩ කුඩා ගොඩගම පදිංචි වී සිටියේ ය. ඔවුනට පුතුන් දෙදෙනකු ද දියණියන් දෙදෙනකු ද වූ අතර වැඩිමහල් පුත් ජෝර්ජ් ලුවී ද සොයිසාට රෙජිස්ට්‍රාර් තනතුර දෙන ලද්දේ ඔහුගේ පියා කළ සේවය අගය කිරීමක් වශයෙනි.
අධික වෙහෙස නිසා ම රෝගී තත්වයට පත් වූ ලුවී ද සොයිසා මහතා 1884 වසරේ මාර්තු 24 වැනි දා මොලොව හැර ගිය ද ඔහුගෙන් ලද සේවය තවත් බොහෝ කල් අගය කෙරෙනු ඇත.
(කර්තෘ: අඥාතයි)
(සංස්කරණය නොකළ)
