දිය අගල
දිය අගල පැරණි නගර නිර්මාණයේ විශේෂ අංගයකි. පුරාණ කාලයෙහි පෙරදිග රටවල රාජධානියක් හෙවත් අගනුවරක් ඉදි කරන ලද්දේ සතුරු ආක්‍රමණවලින් එය රැක ගත හැකි වන පරිද්දෙනි. නගරය වටා ඉදි කරන ලද පවුර එහි ප්‍රධාන අංගය විය. පවුරෙන් නගරයට සැලසුණු ආරක්ෂාව තවත් ශක්තිමත් කරනු පිණිස යොදවන ලද අමතර උපක්‍රමයක් වූයේ දිය අගලයි. ශ්‍රී ලංකාවේ පුරාණ රාජධානි ලෙස පැවැති අනුරාධපුරය, පොළොන්නරුව, යාපහුව, පඬුවස්නුවර, ජයවර්ධනපුර කෝට්ටේ යන නගර වටා ඉදි කරන ලද පවුරුවලට පිටතින් දිය අගල් ද වූ බව පුරාවිද්‍යාත්මක හා සාහිත්‍යාගත සාක්ෂිවලින් හෙළි වී ඇත. මින් සීගිරිය, යාපහුව, පඬුවස්නුවර යන පැරණි නගරවල පවුරු වටා තනන ලද දිය අගල් පුරාවිදු අධිකාරිය විසින් පාදා මතුකරන ලදි. පැරණි දිය අගලක් පිළිබඳ ජීවමාන විශිෂ්ට නිදර්ශනයක් සීගිරියෙහි දැකිය හැකි ය. එහි වැඩි කොටසක් ම දැනට පාදා තහවුරු කරනු ලැබ ඇත. නගරයට එන සහ ඉන් නික්ම යන ජනයා සඳහා පුර පවුරෙහි ඉදිකරන ලද දොරටු (වාසල්) වෙත ළඟා විය හැකි පරිදි එක් එක් දොරටුවට මුහුණ ලා දිය මතින් ඉදිකරන ලද කුඩා පාලම ද දිය අගලකට විය. (පවුරෙහි තිබිය යුතු දොරටු සංඛ්‍යාව ඒ ඒ නගරයේ ආරක්ෂාවට ප්‍රමාණවත් වෙතැයි තීරණය කරන ලද පරිදි එකටත් සතරටත් අතර ගණනක් විය.) දිය අගලෙක පළල ඒ ඒ නගරයේ විශාලත්වය අනුව අඩු-වැඩි වූ බව පෙනේ. සීගිරියේ දිය අගල සාමාන්‍යයෙන් අඩි 20ක් තරම් පුළුල් ය. ඇතැම් ස්ථානවල එය අඩි 30ක් තරම් පුළුල් ය. දිය අගලේ අරමුණ ආරක්ෂාව බැවින් මේ හැම දිය අගලක් ම ප්‍රමාණවත් ගැඹුරකින් යුත් විය. මෙවැනි හැම දිය අගලෙකම පතුල යට ගැඹුරු මඩ තට්ටුවක් යොදන ලද්දේ අගලින් එතෙර ව නගරය තුළට යෑමට තැත් කරන්නවුන් ඉන් වළකනු පිණිස ය. මඩෙහි එරී ගන්නා සතුරන් ගොදුරු කැර ගනු පිණිස දිය අගල තුළ දරුණු කිඹුලන් ඇති කිරීම ද සිරිතක් විය. එසේ වුව ද මේ හැම දිය අගලෙක ම නෙළුම්, මානෙල්, කුමුදු, කොඳ වැනි ජලජ පැළෑටි ද වවා තුබූ හෙයින් ඉන් නගර පරිසරයට අලංකාරයක් ද එක් විය. ජයවර්ධනපුර කෝට්ටේ පවුර වටා එකල පැවැති දිය අගල එහි පිපී තුබූ ජලජ පුෂ්පයන් හා එහි සැරි සැරූ හංසයන් නිසා රමණීයත්වයක් ගත් බව සැලළිහිණි අස්නේ පද්‍යයෙකින් (8) හෙළි වේ.
චිත්‍ර රූප
සීගිරියේ දිය අගලෙහි චිත්‍රයක්.
(කර්තෘ: ගුණපාල සේනාධීර)
(සංස්කරණය නොකළ)
