ධර්මප්රදීපිකාව
ධර්මප්රදීපිකාව
1. ධර්මය පිළිබඳ කරුණු ප්‍රකාශ කරන ග්‍රන්ථයක් හෙයින් මේ පොතට ධර්‍මප්‍රදීපිකා යන නම ඉතා සුදුසු ය. කතුවරයා මේ පොත හැඳින්වූයේ 'ධම්ප්‍රදීපිකා නම් මහාබෝධිවංශ පරිකථා' (අමාවතුර 125 පි.) යනුවෙනි. පාළි මහා බෝධි වංසයෙහි පරිකථා හෙවත් විස්තර වර්‍ණනා ලිය යුතු පද වැනූ හෙයින් මහාබෝධිවංශ පරිකථා යන සාමාන්‍ය නම ද පොතට ගැළපේ. එහෙත් බහුල ව ප්‍රකට වන්නේ ධර්‍මප්‍රදීපිකා යන විශේෂ නාමයෙන්.
2. පාළිමහාබෝධි වංසය ඉගෙන ගන්නා සිංහල විද්‍යාර්ථින් කෙරෙහි ග්‍රන්ථ කතෘවරයා තුළ පැවැති දයාවත් බුද්ධ ධර්මය වටහා ගැනීමේ උත්සාහයත් මේ පොත තැනීමට හේතුයි.
3. මේ පොත ලීවේ ගුරුළුගෝමී පඬිතුමායි. එතුමා පොළොන්නරු යුගයෙහි අවසාන භාගයෙහි සිටි කීර්තිධර බහුශ්‍රැත කෘතහස්ථ පඬිවරයෙකි.
4. මෙහි ප්‍රමාණය ඩිමයි පිටු 353කි. මෙහි පරිච්ඡේද යොදා ඇත්තේ පාළි බෝධි වංසයෙහි පරිච්ඡේද අනුව ය. මෙහි ඇත්තේ පාළි බෝධිවංස පාඨ 205කි. පරිකථා ලියන ලද්දේ ඒ පාඨවලට ය.
5. බුද්ධ ධර්‍මයෙහිත් සිංහල භාෂාවෙහිත් උසස් දැනීමක් ලද හැකි පරිදි මේ පොත ලියා ඇත.
6. ගුරුළුගෝමී පඬිතුමා සිටි කාලය ඉඳුරා කීමට නුපුළුවන. එහෙත් පොළොන්නරු අවධියෙහි එතුමා සිටියේ යයි ද මේ පොත එකල රචිත යයි ද සලකනු ලැබේ.
7. මේ ග්‍රන්ථය ව්‍යාඛ්‍යානයකි. එහෙත් මෞලික රචනාවක ස්වයං ප්‍රතිභානයෙන් රචනා කරන ලද පොතක මෙන් විෂය විලාසය වර්‍ණනා විචාර අතින් නවරස නව හැඟීම් පහළ වන්නේ ය. ඊට හේතුව ගුරුළුගෝමී පඬිතුමාගේ පෘථුල පාණ්ඩිත්‍යය ද සහජ කවිත්වය ද කලා ප්‍රවීණත්වය ද ප්‍රතිභා ශක්තිය ද ධර්‍මඥානය ද විචාර බුද්ධිය ද වේ.
පාළි බෝධි වංසයෙහි හැම පදයකට ම පරිකථාලීම ගුරුළුගෝමී පඬිතුමාගේ පිළිවෙළ නොවේ. එතුමා එයින් පාඨ 205ක් තෝරා ගෙන ඒවා අනුව ත්‍රිපිටක ධර්‍මයෙන් ද ග්‍රන්ථාන්තරයෙන් ද දර්‍ශනාදියෙන් ද ප්‍රමාණ පාඨ සාධක වශයෙන් හෝ උදාහරණ වශයෙන් හෝ උපුටා දක්වමින් උපමා අලංකාර පද ගෙන හැර පාමින් බණ පොතක ද කාව්‍ය කෘතියක ද විස්තර ව්‍යඛ්‍යානයක ද ධර්‍මකෝෂයක ද ස්වරූපය ගන්වමින් රචනා කරන ලද මහඟු ග්‍රන්ථයකි.
පාළි බෝධි වංසයෙහි ඉගෙන ගන්නට එහි ඇතුළත් යම් යම් කරුණු ගැන බැහැර පොත්පත් ගණනාවකින් සොයා ගත යුතු විස්තර මෙහි නිරායාසයෙන් දැන ගන්නට සලස්වා තිබේ. ධර්මප්රදීපිකාව සිංහල පොතක් වුව ද එහි සඳහන් වන ඇතැම් විස්තර හොඳින් අවබෝධ කර ගත හැක්කේ පාලි, සංස්කෘත භාෂා ද දන්නා අයට ය. ථෙරවාද මතය ගරු කළ සිංහලාචාර්යවරයෙකු වශයෙන් ගුරුළුගෝමී පඬිතුමා හැඳින්විය හැකි වුව ද මෙහිලා කරුණු තහවුරු කරනු පිණිස සෙසු බෞද්ධ නිකායිකයන්ගේ පොතපතින් පාඨ, උපමා ආදර්‍ශාදිය උපුටා දක්වා තිබේ. ධර්‍මකීර්ති, ආඨශූර, චන්ද්‍රගෝමී ආදී බෞද්ධ සංස්කෘත පඬිවරුන්ගේ කෘති මෙතුමාට ඉතා පුරුදු බව එයින් පැහැදිලි වේ. ශ්‍රී හර්‍ෂදී සංස්කෘත කවීන්ගේ කෘතිවලින් ද මේ පොතට නිදසුන් ගෙන තිබේ. ත්‍රිපිටක පෙළ අටුවා ප්‍රකරණ ග්‍රන්ථ රාශියක් ම මෙහිලා ආශ්‍රිත බව ප්‍රකට වේ. විශේෂයෙන් ම ජිනාලංකාරය හා එම වර්‍ණනාව මෙහි දී උදවු කර ගත් බව පෙනේ.
ධර්‍මප්‍රදීපිකාවෙන් පුරාතන සිංහල උගතුන්ගේ ග්‍රන්ථ ඥානය හා ස්මෘති ශක්තිය ප්‍රකට වේ. විශේෂයෙන් මෙහි පරිකථා ගුරුළුගෝමීහුගේ ධර්‍මවිශාරදත්වය එළි කරයි. සුළුකළිඟුදා වැනි වැනුම් එතුමාගේ කවීත්වය පිළිබිඹු කරයි.
මෙහි භාෂා විලාසය මනහර ය. එහෙත් ප්‍රෞඪ ය. මෙය උගතුන් සඳහා ම ලියූවක් හෙයින් සංස්කෘත තත්සම ශබ්ද බහුල වාක්‍ය සුලභ ය. පොළොන්නරු යුගයෙහි පෙළ, සකු රචනා විලාස දෙක වෙන වෙන ම ද එකට ද යෙදීම සිරිතකි. මෙහිදු ඒ බව පෙනේ.
සිංහල භාෂා ඉතිහාසය තුලනය කර බලන්නන්ට ධර්‍මප්‍රදීපිකාවෙන් මඟ පායි. ධම්පියා අටුවා ගැට පදයෙහි තරමට නැතත් මෙහිදු අනේපිඩු - අනේවඩු, ඉපද - උපද, ගඳෙළ - ගඳකිළි, රසාල් - රසාතල, වෙණෙඳ - වෙළෙඳ වැනි විකල්ප ප්‍රයෝග දක්නට ලැබේ.
කෙස්ටයින්, පටන්භූමිය, බොපැකිධමුන් වැනි ඉපැරණි යෙදුම් ද මෙහි ඇත. ගොඩ, ටොකු, ළිප, ලියදි, පුටුව වැනි මෙකල පවා ප්‍රචලිත වචන ද එහි ඇත.
'ඇය ද ගෙ ඔහුදු පවා', 'මා බුදුහුයි' ආදී යෙදුම් ද මෙහි පෙනේ.
ධර්මප්රදීපිකාව ප්‍රශස්ත සංශෝධනයකට පත් කළේ රත්මලානේ ශ්‍රී ධර්‍මාලෝක, ශ්‍රී ධර්‍මරාම මාහිමිවරයන් දෙපොළ විසිනි. 1886 සිට කීපවරක් මෙය ශොධිත ය.
මේ සඳහා තැනූ පිරිවර පොත්
ධර්‍මප්‍රදීපිකාවිවරණය - යටිපහුවේ මෙධානන්ද - දෙවුන්දර ශ්‍රී වාචිස්සර
සාහිත්‍ය කථා 3 - කොටහේනේ පඤ්ඤාකිත්ති
1. සාහිත්‍ය කථා - 3: 48, 49 පිටු
1. ධර්‍මප්‍රදීපිකා: ශ්‍රී ධර්‍මරාම: විඥාපනය 1 - 2 පිටු,
සාහිත්‍ය කථා - 3, 48 - 49 පිටු
(කර්තෘ: කොටහේනේ පඤ්ඤාකිත්ති හිමි)
(සංස්කරණය නොකළ)
