අහු
(මොරින්ඩා සිට්රිෆෝලියා - Morinda citrifolia L.). ලංකාව, මලයාව ආදී රටවල වැවෙන, රුබියාසේ කුලයට අයත් වූ වඩා ලොකු නොවන ගසකි. කඳෙහි පත්‍ර කැළැල් තිබේ. ශාඛා කුඩාය, ස්ථූලය. රිකිලි සිනිඳුය. කොළ ගහනව පිහිටා ඇත. ඒවා විශාලය, අඟල් 6–8 දක්වා දිගය, අණ්ඩාකාරය, තරමක් ඝනය, තද කොළ පාටය, සිනිඳුය, දිලිසෙනසුලුය. කොළේ නාරටි ඉතා පැහැදිලිය, කොළ නාරටි කක්ෂවල ග්‍රන්ථික ආවාට පිහිටා තිබේ. කොළ නටුව අඟල් බාගයක් පමණ දිගය, ස්ථුලය. වටකුරු මස්තකවල මල් පිහිටා තිබේ. නළාකාර සුදු පාට මලක දිග අඟලකට අඩුය. අණ්ඩාකාර අෂ්ඨිඵලයන්ගෙන් (drupes) සමන්විත ඵලමස්තකය බොහෝ මාංසලය, අඟලක් පමණ දිගය. ඵලවල පහත තිබෙන විශාල වූ මණිය වැඩී නිපත්‍ර වැනි ඛණ්ඩ බවට පත් වේ. මෙය විශේෂ ලක්ෂණයකි. ශාන්තිකර දූපත්, අන්දමන් දූපත් හා උතුරු ඕස්ට්‍රේලියාව යනාදි රටවල මුහුදුකර ප්‍රදේශවල මේ ශාකය වැවේ. ලංකාවේ නිරිත දිග ප්‍රදේශවල මේ ශාකය ගෙවතුවල වැවේ. මේ ගසේ මුලේ පොත්තෙන් රතු සායමක් ලබා ගත හැක.
අනෙක් අහු විශේෂයක් (මො. ටිංක්ටෝරියා) යාපනය, තිරිකුණාමලය හා අනුරාධපුරය වැනි වියළි ප්‍රදේශවල බහුලය. මේ ගසේ ද මුලේ පොත්තෙන් රෙදි සායම් පොවන රතු සායමක් ලබාගත හැක.
ආයුර්වේද මතය
අච්ජුක නාමයෙන් දන්නා වූ අහු ගසේ කොළ, නැටි සහ මුල් බේතට ගනු ලැබේ. අහු විෂනාශකය; ව්‍රණරෝපණය කරයි; ලේ නැවැත්වීමට හිතකරය; ජ්වර අතීසාර සහ වාතරෝග නසයි. ගෙඩි පැසවීම සඳහා ආලේපයක් සෑදීමට දේශීය වෙදකමෙහි අහු නැටි ගනු ලැබේ. අමු අහු ගෙඩි බැද ලුණු සමඟ ගෑමෙන් දත්මුල් සවි වේ.
(සංස්කරණය: 1965)
