බෙනීටෝ මුසෝලිනි
ළමාවිය
හෙතෙම කලහකාරී, මුරණ්ඩු, අකීකරු, හිතුවක්කාර ළමයෙක් විය. පාසැලේ දී අනෙක් ළමයින් බියවද්දා ගෙන සිටි හේ මෙල්ල කිරීමට ගුරුවරු පවා අසමත් වූහ. මේ නිසා දැඩි නීතිගරුක සැලීසියානු පියවරුන් සමඟ විසීමට ඔහු යවන ලදි. ශිෂ්‍යයෙකුට කුඩා පිහියකින් ඇන, තමා මෙල්ල කිරීමට පැමිණි පියතුමෙකුට පහර දීම නිසා එතනින් නෙරපා දමනු ලැබූ ඔහු වෙනත් පාසැලකට ඇතුළු කරනු ලැබී ය. එහි දී ද ශිෂ්‍යයෙකුට කුඩා පිහියකින් ඇනීම නිසා ඔහු පාසැලෙන් නෙරපා දමනු ලැබී ය. අකීකරු දරුණු ළමයෙකු වූ නමුදු ඔහු බුද්ධිමත් ශිෂ්‍යයෙක් විය. පහසුවෙන් අවසාන පරීක්‍ෂණය සමත් වූ ඔහු ගුරු සහතිකය ද පහසුවෙන් ම ලබා ගත්තේ ය.
තරුණ විය
ගුරුවරයෙකු ලෙස සේවය ඇරඹුව ද ඉහළට නැඟීමේ ආසාවෙන් ද ඉක්මන්කාරී බවෙන් ද යුක්ත වූ බැවින් වැඩි කල් නොගොස් ම ගුරු වෘත්තිය තමාට නොගැලපෙන්නක් බව ඔහු වටහා ගත්තේ ය. වයස අවුරුදු 19 දී ඔහු ඉතාලියෙන් ස්විස්ටර්ලන්තයට ගියේ ය. මේ කාලය තුළ දී ඔහු ගොඩනැගිලි කම්කරුවෙකු ලෙස ද මස් කඩයක සේවකයෙකු ලෙස ද කම්හල් අතවැසියෙකු ලෙස ද ආදී වශයෙන් නොයෙකුත් රැකියාවන් කරමින් පිළිවෙළක් නැති ජීවිතයක් ගෙවී ය. ඔහු පවසන අන්දමට මේ කාලය තුළ වැඩි වශයෙන් නිදාගත්තේ වැසිකිලි තුළ හා පාලම් යට ය. කැන්ට්, ස්පිනෝසා, ක්‍රොපොට්කින්, නීට්ෂේ, හේගල්, සොරේල් ආදීන්ගේ කෘති ඇතුළු ව ඉතා පුළුල් ලෙස හේ පතපොත කියවී ය. එසේ කියවීම නිසා තමාගේ ම දේශපාලන දර්ශනයක් සකස් කොට ගත් හෙතෙම ආකර්ෂණීය ගුණයෙන් ද චතුර කථිකත්‍වයෙන් ද යුත් තරුණයකු ලෙස මෙකළ කීර්තියක් දැරී ය. ඔහුගේ දේශපාලන දර්ශනයත් අසමාන පුද්ගලිකත්‍වයත් මිනිසුන් තුළ ඔහු කෙරෙහි භක්තියක් ඇති කර වීමට සමත් විය. දේශපාලන පුවත්පත් කලාවේදියකු ලෙස වෘත්තීය සමිති ප්‍රචාරක කටයුතු ද ප්‍රසිද්ධ වැඩවර්ජන ද සංවිධාන කළ ඔහුට මේ නිසා කීපවරක් ම සිරගෙවල ලැගුම් ගැනීමට සිදු විය. හේ යළි ඉතාලියට පැමිණියේ 1904 දී ය. ටික කලක් නිහඬ ජීවිතයක් ගෙවූ ඔහු යළිත් ගුරු වෘත්තියට බටුයේ ය. වෙනිෂියානු ඇල්ප්ස්වල සේවය කළ හෙතෙම සදාචාරයෙහි පිරිහුණු නාස්තිකාරී ජීවිතයක් ගෙවී ය. වැඩිකල් නොගොස් ඉන් විඩාවට පත් වූයෙන් යලිත් වෘත්තීය සංගම් වැඩට ද පුවත්පත් කලාවට ද එමඟින් අන්තවාදී දේශපාලනයට ද එළඹුණේ ය. 1909 දී ඔහු තම පියාගේ අනියම් බිරියගේ දුවක වූ 16 හැවිරිදි රේචල් ගුයිඩ් හා ආවාහ විය. මේ වනවිට අන්තවාදී සමාජවාදියකු ලෙස ද භයානක පුද්ගලයකු ලෙස ද හේ ප්‍රසිද්ධියට පත් වී තිබිණ. 'පංති අරගලය' නම් වූ පුවත්පත ආරම්භ කළ ඔහු එහි පිටු සෑම එකක් ම තනිව ලිවී ය. එම පුවත්පත කොතරම් සාර්ථක වූයේ ද යන්න, 1912 දී හේ සමාජවාදීන්ගේ නිල පුවත්පතෙහි කතුවරයා ලෙස පත් කරනු ලැබීමෙන් පෙනේ. ජාතිවාදී විරෝධියකු ද අධිරාජ්‍යවාදී විරෝධියකු ද වූ හෙතෙම I වෙනි ලෝක යුද්ධයට ඉතාලිය සම්බන්ධ වෙනවාට විරුද්ධ විය. එහෙත් යුද්ධයෙන් පසුව සමාජ විප්ලව ඇති වන්නේ යයි පිළිගත් බැවින් පසුව ඔහු යුද්ධයට පක්‍ෂ විය. යුද්ධයට ගොස් තුවාල ලබා සමාජවාදී විරෝධියකු ලෙස ආපසු පැමිණි හෙතෙම සමාජවාදීන් විසින් සළකනු ලැබුවේ ද්‍රෝහියකු ලෙසිනි. මේ නිසා සමාජවාදී පක්‍ෂයෙන් ඔහු නෙරපනු ලැබී ය.
මුසෝලිනි නැගීම
විශාල වෙනසක් ඇති කොට රට ප්‍රගතිය කරා ගෙන යෑමට නම් අනුකම්පා විරහිත බලසම්පන්න ඒකාධිපතියෙක් ඇති විය යුතු යයි මුසෝලිනී ප්‍රකාශ කරන්නට විය. 1919 දී ඔහුගේ මෙම අභිමතාර්ථය ඉටු කර දීමට සමත් පක්‍ෂයක් මිලන්හි දී බිහි විය. ආරවුල්කරුවන්, සින්ඩිකැලිස්ට්වරුන් නොසෑහීමට පත්වූ සමාජවාදීන්, විප්ලවකාරයින්, රැකියාවෙන් නෙරපා දැමූ සොල්දාදුවන් එක් වීම නිසා බිහිවුණු මෙම නව දේශපාලන බලවේගය මුසෝලිනි හැඳින්වූයේ 'පැසී කම්බැටිමෙන්ටෝ' යනුවෙනි. එහි නිල ඇඳුම වූයේ කළු කමිසයයි. පශ්වාත් යුද සමයේ දී පැසිස්ට්වාදී පිරිස් දේශානුරාගී ගී ගයමින් ද ජාතික උද්‍යෝග පාඨ කියමින් ද හිස්කබල්වල රූ සටහන් ඇදි කොඩි වනමින් ද ගම්, නියම් ගම්, නගර සැරිසැරුවේ තව තවත් පිරිස් එම පක්‍ෂයට බඳවා ගනිමිනි. ඉතාලියෙහි අවුල් සහගත තත්වයටත් ආර්ථික පරිහානියටත් කොමියුනිස්ට්වරුන් හා සමාජවාදීන් වගකිව යුතු බව පැවසූ ඔවුහු එම තත්වයට ඇති විසඳුම ලෙස මූසෝලිනී දැක්වූහ. මුසෝලිනීගේ අදහස් පරස්පර විරෝධී වුව ද ඔහු ඉදිරිපත් කළ කරුණු සාවද්‍ය වුව ද එල්ල කළ විවේචන අනියම් දුෂ්ට සහගත ඒවා වුව ද ජනතා මනස තමා නතු කර ගැනීමට තම නාට්‍යමය වේගවත් වාග් චාතුර්යයෙන් හේ සමත් විය. 1922 දී මහා වැඩවර්ජනයක් ආරම්භ කළ හෙතෙම තමන්ට රාජ්‍ය බලය පවරා නොදුනහොත් රෝමය කරා පා ගමනින් පෙළපාලි ගොස් පාලන බලය අල්ලා ගන්නා බවට දිව්රා සිටියේ ය. රටපුරා පැසිස්ට් කැරළි ඇති කොට පොලීසියත් ගුවන් විදුලියත් තැපැල් කාර්‍ය්‍යාල ආදියත් බලයෙන් අල්ලා නායකයින් සිව් දෙනෙකු යටතේ පැසිස්ට් බල කණ්ඩායම් සතර අතකින් රෝමයට යවා බලය අල්ලා ගැනීමේ ක්‍රියාමාර්ගයක් හේ සකස් කළේ ය. මුසෝලිනි නායකයින් සිව්දෙනාගෙන් එක් අයකු වූ නමුදු මෙම තීරණාත්මක අවස්ථාවේ දී පසුබා සිටි ඔහු එම ගමනට සහභාගී නොවී ය. තමා අත ළඟ ඇති බලය පහසුවෙන් අත්පත් කර ගන්නා ලෙසට උද්‍යෝගීමත් පැසිස්ට්වරුන් දන්වා සිටිය දී මිලන්හී රැදී සිටි මුසෝලිනි මෙම අවස්ථාවේ දී දේශපාලන සමථයක් බලාපොරොත්තු විය. පෙළපාලියෙන් ඉතාලි රජය බිඳ වැටිණ. III වෙනි වික්ටර් ඉමානුවෙල් රජ රාජ්‍ය පාලනය භාර ගන්නා ලෙසට මුසෝලිනීට දන්වා සිටියේ ය. 1922 ඔක්තෝම්බර් 31 ද හෙතෙම ඉතාලි ඉතිහාසයෙහි බාල ම අගමැතිවරයා බවට පත් විය. ඉතාලිය තමාගේ පුද්ගලික ඒකාධිපති පාලනය යටතේ පැවතිය යුතු බව ප්‍රකාශ කළ මුසෝලිනි අවුරුද්දකට පූර්ණ ඒකාධිපති බලතල ඉල්ලා සිටියේ ය. එම අවුරුද්ද තුළ පාලක සභාවෙහි ආසන වැඩි සංඛ්‍යාවක් පැසිස්ට්වාදීන්ට ලැබෙන ලෙස ඔහු නීති සම්මත කර ගත්තේ ය. 1924 මැතිවරණයේ දී නොයෙක් දූෂණ සිදු වුව ද එහි ප්‍රතිඵල විසි අවුරුද්දකට මුසෝලිනීගේ පුද්ගලික බලය තහවුරු කළේ ය. කැරළි හා වැඩවර්ජනවලින් විඩාවට පත්ව සිටි ඉතාලි ජනතාව මුසෝලිනිගේ ඒකාධිපතීත්‍වය පිළිගත්හ. රටේ සාමය පිහිටුවා, කම්කරුවන්ගේ තත්‍වය නංවා, ප්‍රසිද්ධ වැඩ අරඹා, ආර්ථිකය නඟාසිටුවා, ඉතාලියෙහි කීර්තිය ඇති කිරීමට ඔහු සමත් විය. කර්මාන්ත හිමියන්ගේත් වතු අයිතිකරුවන්ගේත් සහය අහිමි කර නොගෙන සමාජවාදී ප්‍රතිසංස්කරණ ගෙනයෑමට ඔහු සමත් විය. පාප් රාජ්‍යය සමඟ ද ඔහු මිත්‍ර විය. ජනතා නිදහස පැහැර ගත්ත ද ඔහු ඉතාලියෙහි ජනප්‍රිය ම පුද්ගලයා විය. ඔහුගේ නියම දක්‍ෂතාවය රැඳී තිබුණේ ජනතාව තමන්ට අවශ්‍ය පරිදි හැසිරවීම සඳහා ලිවීමේදීත් කථා කිරීමේදීත් වචන යොදා ගැනීමේ ශූරකම මත ය. එහෙත් මෙම දක්‍ෂතාව නම් කඩතුරාවෙන් වැසී සිටියේ අදක්‍ෂ, කපටි, රළු, සැකයෙන් පිරි ආත්මාර්ථකාමී පුද්ගලයෙකි. රාජ්‍ය පාලනය පිළිබඳ ව ඔහුගේ දැනුම අල්ප විය. අධිරාජ්‍යයක් ගොඩ නැංවීමේ සිහිනය ඔහුගේ විදේශ ප්‍රතිපත්ති කෙරෙහි බෙහෙවින් බලපැවේ ය. 1935 ඔක්තෝම්බර් මස ඔහු ඇබිසීනියාව ආක්‍රමණය කළේ ය. මෙහි දී ඔහුට හිට්ලර්ගේ සහය ලැබිණි. රෝම-බර්ලින් අක්‍ෂයටත්, තමන් දෙදෙනා ම විනාශ කළ හැකි හිට්ලර්-මුසෝලිනී මිත්‍රත්‍වයටත් ඉන් මඟ පෑදිනි. 1936-1939 අතර ඔහු ජනරාල් ප්‍රැන්කෝට පක්‍ෂව ස්පාඤ්ඤ සිවිල් යුද්ධයට සම්බන්ධ විය. 1939 දී ඔහු ඇල්බේනියාව යටත් කළේ ය. මෙම යුද්ධවලට ගිය වියදම දරා ගැනීම ඉතාලියට දුෂ්කර විය. II වෙනි ලෝක යුද්ධයට සම්බන්ධ වීමට ඔහු අදහස් නොකළේ ය. එහෙත් හිට්ලර්ගේ ජයග්‍රහණ හමුවේ නිහඩ වී සිටියහොත් යුද්ධයෙන් ඇති විය හැකි ලාභ ප්‍රයෝජන ඉතාලියට නොලැබී යනු ඇතැයි ද ඉතාලියේ ගෞරවය රැකිය යුතු යයි ද සිතූ බැවින් ඔහු 1940 ජූනි 10 දා මිත්‍ර පාක්‍ෂිකයන්ට විරුද්ධ ව යුද්ධ ප්‍රකාශ කළේ ය.
මුසෝලිනීගේ වැටීම
මුල සිට ම යුද්ධය ඉතාලියට අවාසි සහගත විය. කලක සිට මුසෝලිනී බලයෙන් පහකිරීමට සූදානමක් තිබිණ. ඔහු පහ කරන පනතක් සම්මත වුව ද එය නොතකා රාජකාරිය සඳහා පැමිණි අවස්ථාවේ දී රාජ නියෝගයෙන් ඔහු අත්අඩංගුවට ගනු ලැබී ය. පළමුව පොන්සා දූපතේ ද පසුව ඊට වඩා ඈතින් වූ වෙනත් දිවයිනක ද ඇබ්රුසි කඳුකරයෙහි ද ඔහු සිර කොට තබන ලදි. ජර්මන්වරු ඔහු බේරාගෙන මියුනිච් නගරය කරා ගෙන ආහ. හිට්ලර්ගේ අදහසක් අනුව සාලෝහි (Salo) ඔහු පිහිටවූ සමාජවාදී ඉතාලි ජනරජය ජර්මන් බලපෑම්වලට ගොදුරුවූ රූකඩ රජයක් විය. යුද්ධය ජර්මනියට අවාසිවේගන යන විට අනුගාමිකයින් විසින් අතහැර දැමූ මුසෝලිනී ජර්මන් සොල්දාදුවකු ලෙස පළා යන විට දී ඔහු හඳුනාගත් පිරිසක් විසින් 1945 අප්‍රේල් 28 දා අසානෝ අසළ දී වෙඩි තබා මරා දමනු ලැබී ය. ඔහුගේ මරණය ඉතාලි ජාතිකයෝ ප්‍රීතියෙන් පිළිගත්හ.
(කර්තෘ: කේ.බී. සෝමරත්න)
(සංස්කරණය නොකළ)
