හුසේන් ඉබ්න් අලි අල් මසූදි

(?–956). අරාබි ඉතිහාසඥයෙකි. බැග්ඩෑඩ් නගරයෙහි උපන් හේ සිරියාව, පලස්තීනය, අරාබිය, සැන්සිබාරය, පර්සියාව, මධ්‍යම ආසියාව, ඉන්දියාව, ලංකාව ආදී රටවල සංචාරය කිරීමෙන් රැස් කරගත් කරුණු ඇතුළු කොට, ක්‍රි.ව. 943 දී කාණ්ඩ තිහකින් යුත් කෝෂ ග්‍රන්ථයක් සම්පාදනය කෙළේය. ක්‍රි.ව. 947 දී ඒ අතිමහත් කරුණු රාශිය 'රන් දෙණි හා මිණිආර' ('මුරුජ් උධ්-ධහබ් වා මාදින් අල්-ජවාහිර්) යන නමින් තනි කාණ්ඩයකට පිඩු කළේය. මෙහි යථෝක්ත රටවල භූගෝලීය කරුණු, ඉතිහාසය සහ සාහිත්‍යය පිළිබඳ කරුණු ද රටවැසියන්ගේ ආගමික සහ සාමාජික සිරිත් විරිත් පිළිබඳ විස්තර ද ඉතා විචිත්‍ර ශෛලියකින් දැක්වේ. ඛනිජයෙන් පැළෑටි ද පැළෑටියෙන් පහත් සත්වයා ද පහත් සත්වයාගෙන් මනුෂ්‍යයා ද පරිණාමය වී යයි විශ්වාස කළ ඔහු තමා සම්පාදනය කළ ග්‍රන්ථයෙන් ඉදිරිපත් කරන්නේ ස්වකීය දාර්ශනික මතයයි. මේ අමුතු අදහස් නිසා දෝ, තමා ඉපැදුණු හැදුණු වැඩුණු බැග්ඩෑඩ් නගරයේ ඔහුට ජීවත්වීමට අපහසු වූයෙන් ඔහු මහත් සිත්වේදනාවෙන් යුතුව කයිරෝ නුවරට ගොස් සිය ජීවිතයේ අවසන් කාලය එහි ගත කෙළේය.

මසූදී ස්වකීය ග්‍රන්ථයෙහි ලංකාව ගැන විස්තරයක් ද ඇතුළු කෙළේය. එම විස්තරය බොහෝ දුරට අබුසෙයිද් (බ.) ලංකාව ගැන ලියන ලද වාර්තාවට සමානය.

පොත්පත්

පොන්නම්පෙරුම්, ඩී.පී. — විදේශීන් දුටු පුරාණ ලංකාව

(සංස්කරණය: 1965)