අවකාශයානය
මනුෂ්‍යයා මුහුදින් යෑම සඳහා නැව් ද අහසින් යෑම සඳහා අහස්යාත්‍රා ද නිර්මාණය කළා සේ ම අවකාශය මැදින් යෑම සඳහා දැන් අවකාශයාන තනමින් අත්හදා බැලීමක් කරයි.
අද අහස් යාත්‍රා දෙවර්ගයක් ප්‍රයෝජනයට ගනු ලැබෙයි. එයින් එක් වර්ගයක් අහසෙහි රඳා පවත්නේ වාත පීඩනයේ ආධාරයෙනි. රයිට් සහෝදරයන් විසින් නිර්මාණය කරන ලද මුල් ම අහස්යාත්‍රාවට මෙන් ම මෙයට ද සිය බර මැඩ ගෙන උඩට ඇද්දවීම පිණිස උද්ධංගම බලය උපදවනු සඳහා වාතය අවශ්‍ය වේ මය. දෙවැනි ලෝක සංග්‍රාමයෙන් පසුව ප්‍රචලිත වී පවත්නා දෙවැනි වර්ගය "ජෙට්" අහස්යාත්‍රා නමින් ප්‍රකටය. මේවා ක්‍රියා කරවන්නේ යාන්ත්‍ර විද්‍යාවෙහි මූලධර්මයකට අනුවය. රොකට්ටු යැවීමෙහි දී උපයෝගී කර ගනු ලබන්නේ ද මේ මූලධර්මය මය.
ඉහළ රඳා පැවැත්ම පිණිස වාතය අවශ්‍ය වූ සාමාන්‍ය අහස්යාත්‍රා අවකාශ ගමනෙහි දී ප්‍රයෝජන නොවන්නේ අවකාශයෙහි වාතය නැති නිසාය. පොළොවෙන් ඉහළට නැඟෙත් ම, වාතයේ ඝනත්වය අඩු වෙයි. හැතැප්ම 500ක් පමණ ඉහළ වාතය කොහෙත් ම නැති තරම්ය.
රොකට් යානාවල ක්‍රියාකාරිත්වය සඳහා වාතය අනවශ්‍ය හෙයින්, අවකාශයෙහි යෑමට ඒවා යෝග්‍ය වෙයි. අතිපුරාණයේ සිට ම විවිධ කාර්‍ය්‍ය සඳහා රොකට්ටු උපයෝගී කරගෙන තිබේ. දොළොස් වැනි සියවස පටන් හෝ ඊටත් පෙර සිට චීනයේ රොකට්ටු භාවිත වූ බව කියත්. යුද්ධවල දී පාවිච්චි කරන ලද “චීන ඊයක්” ගැන පැරැණි අරාබි සහ යුරෝපීය ලේඛනවල සඳහන් වෙයි. මෙය රොකට්ටු වර්ගයක් වන්නට ඇත.
අවකාශයාන බවට හරවා ගත හැකි නිසා ද විවිධ යුද්ධෝපකරණ වශයෙන් යෙදවිය හැකි නිසාද මෑතක සිට රොකට්ටු පිළිබඳ මහත් උද්‍යෝගයක් යළිත් ඇති වී තිබේ. පසුගිය යුද්ධයේ අවසාන භාගයේ දී රොකට් මූලධර්මය උපයෝගී කොට ගෙන තනන ලද ඉතා විනාශදායක බෝම්බ ජර්මන් හමුදාව විසින් පාවිච්චි කරන ලද්දේය. මූලික වශයෙන් බලන කල රොකට්ටුවක් වූකලි එක් කොනක් වසන ලද්දා වූ ද ගිනි ගත් කල විවෘත කොනින් මහත් වේගයකින් පිට වන විශාල වායුස්කන්ධයක් ඇති කරන ද්‍රව්‍යයකින් යුක්ත වූ ද නළයකි. යාන්ත්‍රවිද්‍යාවෙහි ගම්‍යතා සංස්ථිතිය (conservation of momentum) නම් මූල ධර්මයක් වෙයි. යම් පද්ධතියක් කෙරෙහි බාහිර බලයක් බලයක් ක්‍රියා නොකෙරේ නම්, එහි ගම්‍යතාව නියතයකැයි මේ මූලධර්මයෙන් ප්‍රකාශ වෙයි. රොකට්ටුව පිළිබඳව කිව යුත්තේ එහි යන්ත්‍ර පද්ධතියට අයත් කොටසක් වන පිට වී යන වායුව ගම්‍යතාවක් ඇති කර ගැනීම කරණ කොටගෙන, පද්ධතියේ ම අවශේෂ කොටස ද එබඳු ම විශාලත්වයකින් යුක්ත වන නමුත් විරුද්ධ දිශාවට යොමු වූ ගම්‍යතාවක් ඇති කර ගන්නා බවයි. එහෙයින් වායුව පිටවන දිශාවට විරුද්ධ වූ දිශාව බලා රොකට්ටුව ගමන් කරයි. මේ සිද්ධිය තුවක්කුවකින් උණ්ඩයක් නිකුත් වුණු කෙණෙහි ඇතිවන පස්සට ඇද්දුම් කෑම (වාංගුවීම) හා සමානය.
අවකාශයාන වශයෙන් රොකට්ටු ඉතා යෝග්‍ය බව දැනටමත් ඔප්පු වී තිබේ. පෘථිවිය වටා භ්‍රමණය වන කෘත්‍රිම චන්ද්‍රිකා එතරම් උසට ගෙන ගොස් පෘථිවියට යළිත් වැටීමට ඉඩ නොදී එය වටා භ්‍රමණය වීමට වේගය ලබා දෙන ලද්දේ රොකට්ටු මඟිනි. එසේ ම පෘථිවියෙහි ආකර්ෂණයට අසු නොවී ග්‍රහයන් මෙන් සූර්යයා වටා ගමන් කරන අවකාශයානවලට එතරම් බලවත් ප්‍රවේගයක් දෙන ලද්දේ ද රොකට්ටු මඟින් මෙහෙයවනු ලැබීමෙන්ය. එබඳු යානාවලින් අවකාශය හරහා මිනිසුන් ගෙන යෑමට හැකි වන බවට ලකුණු දැනටම පහළ වී තිබේ.
(අවකාශ තරණය; අවකාශ නියමුවා යන ලිපි ද බලන්න.)
(කර්තෘ: සී.ජේ. එලියේසර්)
(සංස්කරණය: 1965)
