අවන්තිසුන්දරී-1
ආචාර්ය දණ්ඩින්ගේ (බ.) කෘතියකැයි සැලැකෙන අවන්තිසුන්දරිය සංස්කෘතයෙන් ලියැවුණු මනහර ගද්‍ය කාව්‍යයකි. මේ කෘතියෙහි දැනට සොයා ගෙන ඇති අත්පිටපත් අසම්පූර්ණ වුව ද කිසි අත්පිටපතෙක කෙළවර දක්නා ලැබෙන “ඉත්‍යාචාර්යය දණ්ඩිනා කෘතා අවන්තිසුන්දරී සමාප්තා” (ආචාර්ය දණ්ඩින් කළ අවන්තිසුන්දරිය මෙයින් නිමියේයි.) යන්නෙන් මෙය කේවල පරිපූර්ණ කෘතියක් වූ බව හැඟෙයි. දශකුමාරචරිතයේ (දශකුමාරචරිතය බ.) පූර්ව පීඨිකායෙහි දක්නා ලැබෙන කථාන්තරය මැයි මෙහිදු දක්නා ලැබෙනුයේ. දශකුමාරචරිතයෙහි ආචාර්ය දණ්ඩින් විසින් ම ලියන ලද පූර්වභාගය විනාශ වී ඇතැයි ද දැනට දක්නා ලැබෙන පෙළ තෙලිඟු පරිවර්තනයකට අනුව සපයන ලද්දකැයි ද සලකනු ලබන හෙයින් දශකුමාරචරිතයේ උත්තරභාගය අවන්ති සුන්දරියෙහි ම කොටසක් වීයැ'යි සමහර පඬිවරු සිතති. එහෙත් ඇතැමෙක් මේ කෘතීන් දෙකෙහි ශෛලියේ ඇති විෂමත්වය සලකා අවන්තිසුන්දරියෙහි කර්තෘ දණ්ඩින් නමැත්තෙක් වී නම් ඔහු කිසිසේත් දශකුමාරචරිතයෙහි කර්තෘ වූ ආචාර්ය දණ්ඩින් නොවිය හැකි බවත් දශකුමාරචරිත කතෘහට ශතවර්ෂ ගණනකට පසුව සිටියකු විය යුතු බවත් පවසති. දශකුමාරචරිතයත් අවන්ති සුන්දරියත් ආචාර්ය දණ්ඩින් විසින් වෙන වෙන ම ලියන ලද කෘති දෙකකැයි සමහර උගතුන් සලකන අතර අවන්තිසුන්දරියෙහි කර්තෘ ආචාර්ය දණ්ඩින්ගේ කාලයට ඉතා ආසන්න අවධියක ජීවත් වූවෙකැයි ද එහෙයින් ඔහුගේ පරපුර පිළිබඳ තොරතුරු මැනැවින් දැන සිටියෙකැයි ද තවත් සමහරු සලකති.
අවන්තිසුන්දරියෙහි දක්නා ලැබෙනුයේ විද්‍යාධරයන්ගේ රජු වූ රාජවාහනයන් පිළිබඳ වෘත්තාන්තයයි. මනහර ශෛලියෙකින් ලියා ඇති මෙය අතිශයින් සිත්ගන්නාසුලු ආඛ්‍යායිකාවකි. කාදම්බරිය (බ.) ආදී අනෙක් ආඛ්‍යායිකා මෙන් ම මෙය ද අද්භූත හා ආශ්චර්යයකර සිද්ධීන්ගෙන් ගහන වූයේය.
(කර්තෘ: ඇස්.ඩබ්ලිව්. ඈපා සෙනෙවිරත්න)
(සංස්කරණය: 1965)
