ජැස්මොනික් අම්ලය (Jasmonic Acid)
ජැස්මොනික් අම්ලය (Jasmonic Acid). ජැස්මොනික් අම්ලය හෙවත් ජැස්මොනේට් යනු ශාකවල ස්වාරක්ෂක ප‍්‍රතිකි‍්‍රයා සම්බන්ධ හෝමෝනයකි. මෙය සංස්ලේෂණය වන්නේ ෙසෙල ප්ලාස්ම පටලයේ සංඝටික මේද අම්ලයක් වන ලැනොලෙයික් අම්ලය අනුසාරයෙනි. හරිත ලවයේ දී මෙම ලැනොලෙයික් අම්ලය වලයාකාර 12-OXO-Phytodienoic අම්ලය බවට පත් වී ඉන් අනතුරුව පෙරොක්සිසෝමය තුළ දී ජැස්මොනික් අම්ලය බවට පත් වේ. මෙය බීටා ඔක්සිකරණ කි‍්‍රයාවලියක ප‍්‍රතිඵලයකි.
රූපය 1 : සංක්ෂිප්ත ජැස්මොනික් අම්ල සංස්ලේෂණ කි‍්‍රයාවලිය
ජැස්මොනික් අම්ලය ශාක තුළ කායකර්මීය කි‍්‍රයා රාශියකට සම්බන්ධ වී ඇති බැව් සොයාගෙන ඇත. මෙම හෝමෝනය මගින් ශාක වර්ධනය බාල කරන අතර මිලිනවීමේ කි‍්‍රයාවලිය වේගවත් කරයි. මීට අමතරව පහුරු වක්වීම හා අර්තාපල්වල අල ඇතිවීම උද්දීපනය කරයි.
ජැස්මොනික් අම්ලය නිපදවීම උද්දීපනය වන්නේ ශාක භක්ෂක කෘමිහානියට ප‍්‍රතිකි‍්‍රයාවක් ලෙස ශාක තුළ කි‍්‍රයාත්මක වන ඔක්ටාඩෙකනොයිඞ් යාන්ත‍්‍රණයේ ප‍්‍රතිඵලයක් වශයෙනි. මෙම යාන්ත‍්‍රණය මගින් කෘමි හානිය හඳුනාගෙන ඒ හා සම්බන්ධ සංවේදන සම්පේ‍්‍රෂණය මගින් කෘමි හානියට එරෙහි ප‍්‍රතිකි‍්‍රයා රාශියක් ශාකය තුළ උද්දීපනය කරයි.
මෙසේ නිපදවෙන ජැස්මොනික් අම්ලය ප‍්‍රථමයෙන් අයිසෝලියුසින් නම් ඇමයිනෝ අම්ලය සමග සම්බන්ධ වී සකි‍්‍රය විය යුතු වේ.
රූපය 2 : ජැස්මොනික් අම්ලය මගින් ජාන නිරූපණය යාමනය කිරීම
මෙම ජැස්මොනික් - අයිසෝලියුසීන් සංයුග්මය මගින් ස්වාරක්ෂක කි‍්‍රයාවලීන්ට සම්බන්ධ ජාන රාශියක නිරූපණය උද්දීපනය යාමනය කරයි. මේ අතර ද්විතීයික පරිවෘත්තිය ඵල සංශ්ලේෂණයයට අදාළ ප‍්‍රධාන එන්සයිම නිපදවන ජාන රාශියක් ඇත. ORC - 3 නම් ජාන පිටපත් සාධකය (Transcription Factors) ජැස්මොනික් අම්ලය මගින් කි‍්‍රයාකාරී වන අතර එය මිනිමල් (Catharanthus roseaus L.) ශාකයේ පිළිකා නාශක ඇල්කොලොයිඩ සංස්ලේෂණය සඳහා ඉතා වැදගත් යාමක සංයෝගයක් (Regulator) බවට සොයාගෙන ඇත. බීජ ප‍්‍රරෝහණයට පෙර ජැස්මොනික් අම්ලය යෙදීම මගින් රෝග කාරකයන්ට හා කෘමි හානිවලට එරෙහි සංයෝග සංශ්ලේෂණය උද්දීපනය වී බීජාංකුර හොඳින් වර්ධනය වන බව සොයාගෙන ඇත. මෙය වාණිජ මට්ටමෙන් ද භාවිත කෙරේ.
ප‍්‍රසාද් සේනාධීර
