ආනිසංස
දාන ශීලාදි ප්‍රතිපත්තීන්හි හැසිරෙනුවන්හට ඒ ප්‍රතිපත්තීන්හි හැසිරීමේ විපාක විසින් ලැබෙන ඵල විශේෂය ආනිසංස (අනුසස්) නම් වෙයි. ප්‍රතිපත්තියෙහි හැසිරෙනුවන් විසින් ඒ ඒ අකුශල කර්මයෙන් වන ආදීනවය හෙවත් අනිෂ්ට ඵලය ද කුශල කර්මයෙන් වන යහපත හෙවත් ඉෂ්ටඵලය ද මෙනෙහි කටයුතු වෙයි. ආදීනවය (දෝෂය) නුදුටු කල අකුශලය හැරපියන්නට හෝ ඉෂ්ටඵල නුදුටු කල කුශලය වඩාලන්නට හෝ නොපිළිවන් හෙයිනි (න ච සක්කා කිංචි අදිට්ඨාදීනවං පහාතුං අවිදිතානිසංසං වා අධිගන්තුං). මෙනයින් අඛණ්ඩාදි භාවයෙන් චෝදානය (පවිත්‍ර බව) සඳහා ශීලවිපත්තියෙහි ආදීනවය ද ශීලසම්පත්තියෙහි ආනිසංසය ද සැලකිය යුතු වෙයි. අනවද්‍ය වූ ශීලය වූකලි අවිප්පටිසාරය (විපිළිසර නොවන බව) ආදි කොට අර්හත්ඵලය අවසන් කොට ඇති නොයෙක් සියගණන් ලොවී ලොවුතුරු සුවයට කාරණ වෙයි.
සමාධි භාවනායෙනුදු වෙන වෙන ම ආනිසංස ලැබෙන සැටි දහමෙහි දක්වා ඇත. කුශල ප්‍රතිපත්තියෙහි ආනිසංසය පර්යාය වශයෙන් ද නිෂ්පර්යාය වශයෙන් ද කැමැති විය යුතුය. අනුරූපඵල වශයෙන් ඒ ඒ අවස්ථායෙහි ලැබෙන ඵල පරියායානිසංසයි. සර්වසංග්‍රාහික වශයෙන් ලැබෙන මුඛ්‍යඵලය නිෂ්පර්යාය ආනිසංසයයි. ප්‍රතිපත්තියෙහි ඉෂ්ට විපාකය ආනිසංස යයි ද දුෂ්ප්‍රතිපත්තියෙහි අනිෂ්ට විපාකය ආදීනව යයි ද දතයුතුය.
මෙලොවැ කෘෂිවණිගාදි කර්මාන්තයෙහි යෙදෙන උපායකෞශල්‍යඥානයෙන් යුත් මිනිසුන් ධනධාන්‍යාදියෙන් අභිවෘද්ධියට පැමිණෙනු දැක්ක හැකිය. එසේ ඔවුන් ලබන ධනධාන්‍යාදිය ද විධි නොඉක්මවා කළ ක්‍රියායෙහි ඵලය විසින් ලද බැවින් ආනිසංස යයි කියනු ලැබේ. කුශලක්‍රියාවෙක වේවයි, කෘෂිවණිගාදි කර්මාන්තයෙක වේවයි ඉෂ්ටානිසංස (මනා අනුසස්) ලැබීමට උපාය කෞශල්‍යය අවශ්‍යය. එබව අපණ්ණක ජාතකයෙහි උපායෙහි අදක්ෂ වූ නුවණ මඳ සාත්තුනායකයා පෙරටුව යෑමෙහි බොහෝ අනුසස් දැක පෙරටුව ගොස් විපතට පැමිණි සැටියෙන් හා උපාය දක්ෂ වූ නුවණැති සාත්තුනායකයා පෙරටුව යෑමෙහි ආදීනව ද පසුව යෑමෙහි බොහෝ අනුසස් ද දැක පසුව ගොස් මහත් සැපතට පැමිණි සැටියෙන් හා පැහැදිලි වෙයි.
(සංස්කරණය: 1965)
