අහමද්නගර්
ඉන්දියාවේ බටහිර ඩැකානයෙහි සීනා නදියේ වම් ඉවුරෙහි පිහිටි නගරයක් හා දිස්ත්‍රික්කයක් මෙනමින් හැඳින්වෙයි. අහමද්නගර් පැරණි රාජධානියක් ද විය.
අහමද්නගර් රාජ්‍යය මුලින් ම පිහිටුවන ලද්දේ විජයනගරයේ බ්‍රාහ්මණයකුගේ මුනුබුරකු වූ ද නිසාම් උල් මුල්ක් බහරි නමැත්තකුගේ පුත්‍රයකු වූ ද මාලික් අහමද් විසිනි. මොහු බලයට පත් වූයේ ඩැකානයේ බාහ්මනී රාජ්‍යයේ (බාහ්මනී රාජ්‍යය බ.) වැටීමත් සමඟ ය. අහමද්නගර් ප්‍රදේශය මුලින් අයිතිව තුබුණේ බාහ්මනී රාජ්‍යයටය. මාලික් අහමද් අහමද්නගර්හි නිදහස් පාලකයා වීමට කලින් බාහ්මනී රාජ්‍යය යටතේ ජුන්නාර් ප්‍රදේශයේ ආණ්ඩුකාරධුරය දැරුවේය. එහෙත් ක්‍රි.ව. 1490 දී ඔහු බාහ්මනී රාජ්‍යයේ ග්‍රහණයෙන් මිදී නිදහස් රජකු බවට පත් විය. සුළු කලක් ජුන්නාර්හි සිට ම රට පාලනය කළ ඔහු ක්‍රි.ව. 1494 දී පැරණි නගරයක් වූ භින්ගර් පිහිටා තුබූ ස්ථානයේ නව නගරයක් ගොඩ නඟා ඊට සිය නම මුල්කොට ගෙන 'අහමද්නගර්' යන නම තැබීය. එදා සිට ක්‍රි.ව. 1636 දක්වා අහමද්නගර් ඔහුගේ පරපුරෙන් පැවත ආ රජවරුන්ගේ අගනුවර විය. නිදහස් පාලකයකු වීමෙන් පසු මාලික් අහමද් ප්‍රසිද්ධ වූයේ අහමද් නිසාම් ෂා නමිනි. එබැවින් ඔහුගේ පරම්පරාව 'නිසාම් ෂාහි රාජවංශය'යි ප්‍රකට විය.
අහමද්නගර් රාජ්‍යයට බෙරාර් ප්‍රදේශයෙන් විශාල කොටසක් ද අවුරංගාබාද් පළාත ද ඛාන්දේශ් කල්‍යාණ හා කොන්කන් (කොංගන) යන පළාත්වලින් දිස්ත්‍රික්ක කීපයක් ද අයිතිව තුබුණි.
ක්‍රි.ව. 1596 දී අක්බාර් අධිරාජයාගේ පුත්‍ර මුරාද් කුමරු අහමද්නගර් රාජ්‍යයට පහර දුන් නමුත් බිජාපූර්හි ආදිල් ෂා රජුගේ වැන්දඹු බිසව වූ චාන්ද්බිබි නම් වීර කාන්තාව එය සතුරන්ගෙන් රැක ගත්තාය. එහෙත් ක්‍රි.ව. 1599 දී අහමද් නගර්හි බලකොටුව අක්බාර් රජුට අත්පත් විය. ඉන් පසු ජහාන්ගීර් (බ.) සහ ෂා ජහාන් (බ.) රජවරුන්ගේ රාජ්‍යකාලවල දී අහමද්නගර් රාජ්‍යය ආක්‍රමණයන්ගෙන් බේරාගන්නා ලද්දේ එහි අග්‍රාමාත්‍ය වූ මාලික් අම්බර් නමැති ඇබිසීනියානු සෙනෙවියකු විසිනි. 1626 ඔහුගේ මරණය සිදුවූ පසු ෂා ජහාන් රජුගේ දරුණු ආක්‍රමණවලින් එනුවර රැක ගැනීමට නිසාම් ෂාහි පෙළපතේ අවසානයා වූ හුසේන් ෂා නම් වූ රජුට නොහැකි විය. එබැවින් ක්‍රි.ව. 1636 දී නිසාම් ෂාහි පරපුරේ අවසානයත් අහමද්නගර් රාජ්‍යය මෝගල් රාජ්‍යයට යටත්වීමත් එකවර සිදුවිය. ඉන් පසු මේ ප්‍රදේශය පාලනය වූයේ මෝගල් ආණ්ඩුකාරයකු මගිනි. අවුරංග්සෙබ් රජුගේ කාලයේ දී අහමද්නගර් ප්‍රදේශය ද ඇතුළු මුළු ඩැකානය ම පාලනය කිරීම සඳහා යුවරාජයෙක් පත් කරන ලදි. 1707 දී අවුරංග්සෙබ් රජු මියයෑමෙන් පසු මෝගල් රාජ්‍යය බිඳ වැටෙන්නට වූයෙන් එකල ඩැකානයේ යුව රාජයාව සිටි නිසාම් උල් මුල්ක් ආසෆ් ජා (1713-1748) ක්‍රි.ව. 1724 දී මෝගල් ආධිපත්‍යයෙන් මිදී නිදහස් රජකු ලෙස ඒ ප්‍රදේශය ආණ්ඩු කරන්නට විය. මේ පාලකයාගේ පුතකු වූ සලබත් ජාං (1751–61) ගේ පාලන කාලයේ දී (1759) මරාඨීන්ට අයත් වූ මේ ප්‍රදේශය 1803 දී වෙලස්ලි සාමි (බ.) විසින් පැහැර ගන්නා ලදුව ඉංග්‍රීසින්ට යටත් විය. ඉන් ස්වල්ප කලකට පසු නැවත වරක් එය මරාඨීන් යටතට පත්වූ නමුත් 1817 පූනා ගිවිසුමෙන් එය යළිත් ඉංග්‍රීසින්ට ම හිමි විය. එදා සිට ඉන්දියාව නිදහස ලබන තුරු ම අහමද්නගර් බ්‍රිතාන්‍යයන් සතු දිස්ත්‍රික්කයක් විය. මෙය දැනට අයිති බොම්බාය ප්‍රාන්තයටය.
අහමද්නගර්හි 1559 දී තනන ලද විශාල බලකොටුවක් ද ඇත. 1901 දී බෝයර් යුද්ධයේ සිරකරුවන් සිරකර තැබීමට ද ඉන් පසු 1942 දී රටේ සිදුවූ අරගළවල දී සිරහාරයට ගනු ලැබූ දේශපාලන හිරකරුවන් සිරකර තැබීමට ද මේ බලකොටුව පාවිච්චියට ගන්නා ලදි. 1942 අගෝස්තු මස 9 දා සිට 1945 මාර්තු මස 28 දා දක්වා නේරුතුමා සිරකොට තබන ලද්දේ ද මේ බලකොටුවේය.
පැරණි ගොඩනැඟිලි කිහිපයක නෂ්ටාවශේෂ අහමද්නගර්හි දක්නට ඇත. මෙම නගරය පිහිටුවූ අහමද් නිසාම් ෂා විසින් නිමකරවන ලද, දැනට ගරා වැටී ඇති, සුදුපාට ගල්වලින් යුත් භද්ර් මාළිගය එම නෂ්ටාවශේෂයන් අතර වැදගත් තැනක් ගනී. මාහැඟි පුස්තකාලයන් ද මෙහි තිබුණු බව කියනු ලැබේ.
අහමද්නගර්හි පට පිළී හා කපු පිළී වෙළෙඳාම විශාල වශයෙන් කරනු ලැබේ. මෙහි පේෂ කර්මාන්තය, සම් කර්මාන්තය හා සායම් කර්මාන්තය ඉතා දියුණුය. කපු වෙළෙඳ මධ්‍යස්ථානයක් වශයෙන් ද අහමද්නගර් වැදගත් වේ.
වර්ග සැතපුම් 6,472 විශාල අහමද්නගර් දිස්ත්‍රික්කය බටහිර ඝාට් කඳුවල සුළං මුවාවෙහි පිහිටි හෙයින් වියළි දේශගුණයෙන් යුත් සානු ප්‍රදේශයකි. ලාවා නිධි සහිත මෙහි කළු පස ඉතා සාරවත්ය. ගෝදාවරී හා සීනා මේ ප්‍රදේශය හරහා ගලන ප්‍රධාන ගංගාවෝය. කපු, තිරිඟු හා මිලට් ද සායම් ලබා ගන්නා පැළෑටි ද මෙහි වවනු ලැබේ. අහමද්නගර් දිස්ත්‍රික්කයෙහි ජනගහනය (1951) 1,410,873කි. නගරයෙහි ජනගහනය (1951) 80,873කි.
(සංස්කරණය: 1965)
