ටර්ක්මෙන්වරු
(Turlman). තුර්කි භාෂා පවුලේ බටහිර ඔගූස් උපකාණ්ඩයට අයත් ටර්ක්මන් භාෂාව වහරන, ටර්ක්මෙනිස්ථානයේ ප්‍රධාන ජන කොටසයි. උස්බෙකිස්ථානයේ, ටජිකිස්ථානයේ, ඇෆ්ගනිස්ථානයේ, උතුරු පකිස්ථානයේ, සිරියාවේ, ඊසානදිග ඉරානයේ, ඉරාකයේ, තුර්කියේ, රුසියාවට අයත් අස්ත්‍රහාන් ප්‍රදේශයේ හා උතුරු කොකේසියාවේ ද වෙසෙති. සුන්නි මුස්ලිම් භක්තිකයන් වන මොවුහු මිලියන අටකට අධික වෙති.
ස්ටෙප් භූමිවල වාසය කළ ඉරාන භාෂා වැහැරූ ගෝත්‍ර, මාර්ගු, පාර්තියා හා හරේස්ම් රාජ්‍යයන්හි ජනයා හා මිශ්‍රවීමෙන් මොවුන් සම්භව වූ බව පිළිගැනේ. 5 වන සියවසේ දී කැස්පියන් මුහුදුබඩ පෙදෙසෙහි පදිංචි වූ තුර්කිවරු ද 9-11 සියවස්හි දී ඔගුසියානුවෝ ද ටර්ක්මෙන්වරුන්ගේ සම්භවයෙහිලා වැදගත් පංගුකාරයෝ වූහ. ඉරාන හා තුර්කි ජන කණ්ඩායම් මිශ්‍රවීමෙන් මොවුන් සම්භව වී ඇති බව, 20%කට වැඩි යුරෝපීය ජාන ලක්ෂණ මගින් ද තහවුරු වේ.
මොන්‍ගෝලියානු ටාටර්වරුන්ගේ ආක්‍රමණයෙන් පසු, 15 වන සියවසේ දී වෙන ම ජන කොටසක් ලෙස ටර්ක්මෙන්වරු ස්වායත්ත වූහ. එහෙත් උතුරු ටජිකිස්ථානයේ මූග් කන්දෙහි තිබී සොයා ගැනුණු 8 වන සියවසට දින නියම කර ඇති සොග්දියානු ලියවිලි, 'ටර්ක්මෙන්' නමැති වාර්ගික නාමය සඳහන් වන පළමු අවස්ථාව යැයි ගැනේ.
බුමුතුරුණු ගෙතීම, ගොවිතැන, එ‍ෙඬේර ක්‍රමයේ පශු පාලනය, සේද රෙදි විවීම, ලොම් උපයෝගී කරගනිමින් රටා මෝස්තර යෙදූ ඇඳුම් හා කූඩාරම් ආවරණ දක්වා වන නොයෙක් දෑ විවීම මොවුන්ගේ සාම්ප්‍රදායික කර්මාන්ත වේ. මොවුහු අශ්ව පාලනයට නම් දැරූවෝ වෙත්. පසුකලෙක ගොවි-එ‍ඬේර මිශ්‍ර ජීවන පැවැත්මකට හුරු වූ මොවුහු බැටළු පාලනය හා කපු කර්මාන්තයට යොමු වූහ. ප්‍රංසයේ, පෝලන්තයේ හා රුසියාවේ ටර්ක්මෙන් කපු සඳහා පැවති ඉහළ ඉල්ලුම මෙයට හේතු විය.
එර්සාර්, යෝමුදි, අලීල්, සලෝර්, සරෝර්, චොවුදූර්, ගොක්ලේන්, තෙකේ ආදි වශයෙන් ප්‍රධාන ගෝත්‍ර නොහොත් වාර්ගික කණ්ඩායම් කිහිපයකට බෙදී සිටින මොවුහු එඩිතර සොල්දාදුවන් ලෙසත් සුරු අසරුවන් ලෙසත් කීර්තියට පත් ව සිටිති. ඉරාන, අවකන, ටජික්, උස්බෙක්, කසාක්, කොකේසියන් ආදින් සමග සම්මිශ්‍රණය වීම නිසා මොවුන්ගේ මුල් ස්වරූපය බොහෝ සෙයින් වෙනස් වී ඇතිමුත්, උසින් සෙමී. 152-183ක් ද සාපේක්ෂ ව කුඩා හිස් කබලක් ද දුර්වල දේහයක් ද ඇති චොවුදූර්වරු සිය මුල් රූප ලක්ෂණ බහුල ව රැකගෙන සිටිති. පිරිමි සිය කොණ්ඩා බූගාති. රැවුල් රළු නැත. සමහරකුගේ යන්තමින් කැරලි ගැසී ඇත.
මධ්‍ය ආසියානු ලක්ෂණත් ඉරාන ලක්ෂණත් මිශ්‍රකර සකසාගත් ටර්ක්මෙන් පිරිමින්ගේ මෙන් ම ගැහැනුන්ගේ ද ජාතික ඇඳුම, කමිසයකින් හා කලිසමකින් සමන්විත වේ. ඊට උඩින් චපාක් නමින් හැඳින්වෙන දිග කබා අඳිනු ලැබේ. අසුන් පිට යන විට අඳිනු ලබන ඇඳුම දික්වන්නේ දණහිස් තෙක් පමණි. පිරිමින් පළඳින තෙල්පේක් නම් ලෝම තොප්පිය හා කාන්තාවන්ගේ ගෙල පිටුපසින් පහළට වැටෙන වොයිල් කොටසින් සමන්විත වටකුරු හිස් පළඳනාව මොවුන්ගේ ඇඳුමේ කැපී පෙනෙන අංගයෝ වෙත්. ස්ත්‍රීහු මාල, අත් හා පා වළලු රාත්‍රී කාලයේ දී පවා උනා නොදමති. ආඪ්‍යත්වයෙන් හීන ඉතා සරල කූඩාරම් මොවුන්ගේ සාම්ප්‍රදායික නිවාස ය. බත් හා රොටි ප්‍රධාන ආහාර ය. බැටළු හා ඔටු කිරෙන් පිසගන්නා බත මහත් සේ අගය කෙරේ. රසකැවිලි බෙහෙවින් ප්‍රිය කරති. ටර්ක්මෙන්වරු මත්පැන් නොබොන නමුත් පැසෙන කිරෙන් පෙරාපන්නා සැර බාල මද්‍යපානයකට හුරුව සිටිති.
විසිවන සියවස මුල තෙක් ප්‍රධාන වශයෙන් පර්සියාවෙන් කාන්තාවන් හා වහලුන් පැහැර ගැනීමෙහි නියැලී සිටි මොවුහු ඉක්බිති එය අතහැර දමා, වහල් මෙහෙය නවතා ස්ථාවර පදිංචියට හුරු වූහ. මොවුන්ගේ උපත්, විවාහ හා මරණ චාරිත්‍ර දැන් මහත් වෙනසකට ලක් වී ඇත. කාන්තා ජනගහනය අඩු නිසා බහුභාර්යා විවාහ ඉතා අල්ප ය. අඹුවන් මිලදී ගැනීමේ චාරිත්‍රය හා ඒ සඳහා ගෙවන්නට වූ අධික මිල නිසා, විසිවන සියවස මුල දී 27%ක් දක්වා පිරිසක් අවිවාහක ව ජීවත් වූහ. කබා, බැටළුවන් හා ආහාරපානාදියෙන් බිරියගේ ඥාතීන්ට සංග්‍රහ කළ යුතු වීම ද මීට බල පෑ තවත් හේතුවකි. මිල ගෙවූ පසු බිරිඳ සැමියාගේ නිවසට පැමිණේ. එහි දී දේව කන්නලව්වෙන් විවාහය සිදුකෙරේ. මෙම චාරිත්‍රය නිසා ටර්ක්මෙන් කාන්තාව සමාජයෙහි පහත් කොට තකනු ලැබිණි. සැමියා මියගිය පසු බොහෝවිට දරුවන් තමන් භාරයේ තබාගෙන සැමියාගේ ඥාතීන් විසින් වැන්ඳඹුව විකුණනු ලැබූ හෙයින් ටර්ක්මෙන් කාන්තාවන්ගේ තත්ත්වය වඩාත් දුෂ්කර විය. පියා විසින් ලබාගත් ණය ගෙවා දැමීමට නොහැකි වූ තැන ණය ලබාදුන් පුද්ගලයා විසින් ණයගැතියාගේ දියණියෝ වහල් මෙහෙයට විකුණනු ලැබූහ. පවුලේ කටයුතු වෙනුවෙන් වැඩි මහන්සියක් දරනුයේ බිරිඳ ය. පරපුරුෂ සේවනය අපරාධයක් සේ සැලකුණු අතර දඬුවම අපරාධ ස්ථානයේ දී ම ඝාතනය කර දැමීම විය.
සාමාන්‍යයෙන් අලස දිවියක් ගත කිරීමට ප්‍රිය ටර්ක්මෙන්වරුන් පුරුදු කර්මාන්තයෙන් බැහැර වී අලුත් දේ කරා පිවිසෙනුයේ ආයාසයෙනි. එහෙත් මොවුන්ගේ චරිත ලක්ෂණ අතර කාරුණිකබව, නොදැඩිබව, සිය දිවි පරදුවට තබා හෝ සතුරන්ට පවා ආගන්තුක සත්කාර දැක්වීම, සත්‍යවාදිත්වය, අවංකබව, එඩිතරබව, කැපවීම හා අවශ්‍ය අවස්ථාවේ දී තමන් වෙනුවෙන් ඉදිරිපත් වීමට නොපසුබට වීම කැපී පෙනේ.
දැඩි ආගම භක්තියෙන් නොදැමුණු මොවුහු සමය අන්තවාදියෝ නොවෙති. ඇනටෝලියාවේ ඔස්මාන්වරුන්ගේත් අසර්බයිජානුවන්ගේත් ජනගීයට මහත් සේ සමාන ජන ගායනා විලාසයක් ඇති ටර්ක්මෙන්වරු මහ්තුම්කුලි (බ.) නමැති සිය ජාතික කවියා ශුද්ධවන්තයකු හා සමකොට සලකත්.
(කර්තෘ: රන්ජන දේවමිත්‍ර සේනාසිංහ)
(සංස්කරණය: 2019)
