ටාට්-1
(Tat). වාසය කරන ප්‍රදේශය අනුව, ටාටි, පාර්සි, ඩාඝ්ලි, ලොහිජෝන්, කොකේසියානු හා ට්‍රාන්ස්කොකේසියානු පර්සියානුවන් යනුවෙන් ද හැඳින්වෙන අසර්බයිජානයේ, ජෝර්ජියාවේ, අර්මේනියාවේ හා රුසියාවට අයත් දකුණුදිග දගෙස්ථානයේ වෙසෙන ඉරාන හා වාර්ගික පර්සියානු ජනයා ය. ඉරානීය සම්භවයක් ඇති කොකේසියාවේ වෙසෙන මුල් වැසියන්ගෙන් කොටසකි. මුලින් සොරොඇස්ත්‍රියානු ආගම ඇදහූ මොවුහු ෂියා මුස්ලිම් භක්තිකයෝ ය. සුන්නිවරු ද ඔවුනතර වෙති. කොකොසොයිඩ් මානව වංශයේ කැස්පියානු උපප්‍රභේදයට අයත් වෙති. අර්මේනියානු-කොකේසියානු ප්‍රභේදයට අයත් අය ද සිටිති.
මොවුන් ට්‍රාන්ස්කොකේසියාවට මුලින් ම සංක්‍රමණය වීම ක්‍රි.පූ. 6-4 සියවස්හි සිදුවිණැයි ඉතිහාස හා පුරාවිද්‍යාත්මක සාධක සාක්ෂ්‍ය දරයි. එහෙත් නිත්‍ය වාසය සඳහා ඔවුන් පැමිණියේ ක්‍රි.ව. 3-7 සියවස්හි දී සැස්සේනියානු පෙළපතේ පාලන සමයේ දී බැව් කියැවේ. ටාට් නාමයෙහි අරුත ස්ථිර පදිංචියට ඇතුළත් පාර්සි ගොවියන් යන්න ය. තුර්කි භාෂාවේ ජගටායි ව්‍යවහාරයට අනුව, යටත්වාසී ව වංශවතුන්ට මෙහෙකම් කරන්නා ද යනු මෙනමෙහි අරුතකි. ට්‍රාන්ස්කොකේසියානු හා කැස්පියානු බද සිය යටත් ප්‍රදේශයනට, ඒවායේ උතුරුදිග ජනයා සමඟ සටන්වදිනු වස් පර්සියාවේ සිට නොයෙක් කාලවල දී එවන ලද ජනයා මෙනමින් හැඳින්වේ.
1803-28 කාලයේ සිදු වූ රුසියානු-පර්සි යුද සමයේ අට දහසක් වූ බාකු (බ.) නගරයේ මුළු ජනගහනය ම ටාට්වරු වූහ. 1894 දී ට්‍රාන්ස්කොකේසියානු ප්‍රදේශයේ ටාට් ජනගහනය 124,693ක් වූ බව ‘කොකේසියානු දින දර්ශනය’ නම් කෘතිය සඳහන් කරයි. සෝවියට් පාලන කාලයේ දී ඔවුන්ගේ ශීඝ්‍ර අඩුවීමක් දක්නට ලැබිණ. 2005 දී ඇමෙරිකානු පර්යේෂකයන් විසින් කරන ලද ක්ෂේත්‍ර අධ්‍යයනයේ දී අනාවරණය වූයේ අසර්බයිජානයේ ටාට්වරුන්ගේ සංඛ්‍යාව 15,553ක් වූ බවයි.
ගම්බද ටාට් ජනයාගේ සාම්ප්‍රදායික දිවි පෙවෙත සකස් වී තිබෙනුයේ නඟුල භාවිතයෙන් කරන ගොවිතැනත්, එළවළු හා පලතුරු වගාව, මී මැසි හා පශු පාලනයත් ය. තිරිඟු, බාර්ලි, බඩ ඉරිඟු, කඩල, සූරියකාන්ත, අර්තාපල්, මෙනේරි, රයි ඔවුන්ගේ ප්‍රධාන භෝග වේ. විශාල මිදි හා පලතුරු වතු බහුල ය. බැටළුවන්, ගවයන්, අශ්වයන්, බූරුවන්, මී ගවයන් හා කලාතුරකින් ඔටුවන් ඇති කරති. තනි හෝ දෙමහලින් සැදි සාම්ප්‍රදායික නිවෙස්හි මාර්ගය පැත්තට බැඳුණු මුළුමනින් වැසුණු බිත්තියෙකි. හුණෙන් නිර්මිත ඍජුකෝණාස්‍රාකාර ගලින් හෝ ගඟෙන් ගත් ගලින් බැඳුණු බිත්තියෙන් සැදි එම නිවෙස්හි පියැසි පොළවට සමාන්තර ය. එයින් ඉහළට විහිදෙන ගලින් බැඳි දුම් කවුළුව සම්බන්ධ වනුයේ පළමු මහලේ පිහිටි මුළුතැන්ගෙයි ලිපට ය. නිදන කාමර පිහිටියේ දෙවන මහලේ ය. එහි එක් බිත්තියක, ඇඳුම්, ඇඳ රෙදි හා විටෙක පිඟන් කෝප්ප ද තැන්පත් කරනු පිණිස සෑදූ බිල වෙයි. ලාම්පු හෝ පියැස්සේ සෑදූ ආලෝක විවරයෙන් කාමර ආලෝක වෙයි. මිටි, මෘදු ගෘහ භාණ්ඩ, පලස් හා මෙට්ට දෛනික ජීවිතයේ දී භාවිත විය. මහ උඳුන්, බිත්ති උඳුන් හා රත් කිරීමේ උපකරණ ශීත කාලයේ දී නිවෙස් රත් කිරීම සඳහා භාවිත කෙරේ. නිවෙස සමග ඇති මිදුල සැමතින් වට ව ඇත. එහි ආලින්දයක් ද ගල් අල්ලා සැකසූ දිය බස්නාවක් හෝ කුඩා තටාකයක් ද දිය රඳවා ගැනීම පිණිස සැකසූ භාජනයක් ද ගවාදීන් රැඳවීම පිණිස සැකසූ පියැස්සෙන් වැසුණු ගාලක් ද කුකුළු කූඩුවක් හා අස් ගාලක් ද විය.
ඔවුන්ගේ දියුණු හස්ත කර්මාන්ත අතර පලස් විවීම, අත්කම් රෙදි විවීම, ලෝහ භාණ්ඩ නිෂ්පාදනය, ලෝහ භාණ්ඩ කැටයම්, ලෝහ භාණ්ඩ මත වෙනත් ද්‍රව්‍යයන්ගෙන් කැටයම් නිර්මාණය කිරීම ඉහළින් කැපී පෙනේ. කැටයම් හා ක්ෂුද්‍ර නිර්මාණ කිරීම ඉතා දියුණු ය. රුබායි, ගසේල් හා බේට් යනුවෙන් හැඳින්වෙන ජාතික කාව්‍ය ආර දියුණු ය. එහෙත් ජන ගී නොමැති ය. ඔවුන්ගේ නොව්රුස් නමැති ජාතික උළෙලකි.
දිග හැට්ට, සල්වාර්, ඉඟෙන් පහළට හැලෙන දිග සාය, කර ප්‍රදේශයෙන් ඇරුණු දිග ගවුම්, සමතල පතුලින් හෙබි සැහැල්ලු පාවහන් ආදිය වනිතා ඇඳුම් පැළඳුම් අතර වේ. පුරුෂ ඇඳුම් ආයිත්තම් අතර චෙර්කේස්කා කබා, උස් ලොම් තොප්පි කැපී පෙනෙයි. දැන් බොහෝ ටාට්වරු නගරවාසීහු වන අතර කර්මාන්තවල සේවයෙන් ජීවිකාව සරි කර ගනිති.
(කර්තෘ: රන්ජන දේවමිත්‍ර සේනාසිංහ)
(සංස්කරණය: 2019)
