ආරවීඩු වංශය
(1542-1684). ඉන්දියාවේ විජයනගර් රාජ්‍යය පාලනය කළ සිව්වන හෙවත් අන්තිම රාජවංශයයි. මෙය කර්ණාට රාජවංශය යනුවෙන් ද හැඳින්වේ. මේ රාජවංශය පැවති කාලයේ දී විජයනගර් රාජ්‍යයේ අගනුවර වශයෙන් මුල දී (1570 සිට 1585 දක්වා) පෙනුගොණ්ඩා නගරය ද පසුව (1585 සිට) චන්ද්‍රගිරි නගරය ද තෝරා ගන්නා ලදි. තුදුස්වන සියවසේ මුල භාගයේ දී පමණ ආරම්භ වුණු විජයනගර් රාජ්‍යය (බ.) අවසන් වූයේ සතළොස්වන සියවසේ මැද භාගයේ දීය. ශතවර්ෂ තුනක් පමණ වූ මේ කාලපරිච්ඡේදය අතරතුර මේ රාජ්‍යය රාජවංශ සතරකට අයත් රජුන් විසින් පාලනය කරනු ලැබීය. අවසානවරට පාලනය කරන ලද්දේ ආරවීඩු රාජවංශිකයන් විසිනි. රාමරාජ හෙවත් රාමරාය (1542-1565) රජුගෙන් පටන් ගැනිණැයි කියන මේ වංශයට අයත් රජුන් චන්ද්‍රයාගේ (සෝම) පියා වූ අත්‍රි දෙවියාගෙන් පැවත එන්නන් ලෙස සලකන හෙයින් මොවුන් චන්ද්‍රවංශයට අයත් ආත්‍රෙය ගෝත්‍රිකයන් බැව් කියති. එහෙත් මොවුන්ගේ පරම්පරාව ඓතිහාසිකව පටන් ගෙන ඇත්තේ තාත පින්නම නමැත්තකුගෙනි.
ආරවීඩු රාජවංශයේ ආදිමයා හැටියට සැලකෙන රාමරාය තෙමේ විජයනගර් රාජ්‍යයේ තුන්වන රාජ පරම්පරාව වූ තුලුව වංශයේ (බ.) සදෘශිව (1542-76) රජුගේ අමාත්‍යයාව සිටියේය.
සදාශිව රජු නාමමාත්‍රයෙන් රජව සිටිය ද නියම පාලන බලය පැවැත්තේ රාමරාය අතේය. ඔහු තිරුමල සහ වෙන්කතාද්‍රි නමැති ඔහුගේ සොහොයුරන්ගේ ද සහාය ඇතිව විජයනගර් රාජ්‍යය පාලනය කළේය. මේ අතර ඔහු තමාගේ ඥාතීන් ද රජයේ උසස් තනතුරුවලට පත් කර ගත්තේය. එහෙත් තමාගේ අදහස් සම්පුර්ණ කරගැනීමට පෙර ඩැකානයේ මුස්ලිම් රාජ්‍යයන් සමග 1565 දී සිදු වූ සුප්‍රසිද්ධ තලිකෝත යුද්ධයේ දී (බ.) රාමරාය රජ මිය ගියේය. මේ යුද්ධය නිසා විජයනගර් රාජ්‍යයේ බලය සම්පූර්ණයෙන් ම වාගේ පිරිහී ගියේය. එහෙත් සුළු කලකට පසු ඩෙකානයේ මුස්ලිම් රජවරුන් ඔවුනොවුන් ඇන කොටා ගන්නට වීම නිසා විජයනගර් රාජ්‍යයට යන්තම් හිස ඔසවන්නට අවස්ථාවක් ලැබිණ. මෙවර රාමරාගේ තැන ගත්තේ ඔහුගේ සොහොයුරකු වූ තිරුමලය. ඔහු බලයට පත් වූ විගස ම වාගේ, එනම් ක්‍රි.ව.1570 දී, සදාශිව රජතුමා සිංහාසනයෙන් පහකොට සම්පූර්ණ බලය තමා අතට ගත්තේය. එහෙත් ඊළඟ අවුරුද්දෙහි ඔහු මිය ගියේය. ඔහුගේ ඇවෑමෙන් රජ වූ ඔහු පුත් දෙවන ශ්‍රී රංග තෙමේ 1586 දක්වා රාජ්‍යය කෙළේය. ඊළඟට රජ පැමිණියේ දෙවන ශ්‍රීරංගයන්ගේ සහෝදරයා වූ දෙවන වෙන්කත (1586-1614) ය. ඔහු විජයනගර් රාජ්‍යයේ අවසාන යුගයෙහි විසූ දක්ෂ පාලකයා හැටියට ගැණේ.
ඔහුගේ මරණයෙන් පසු ආරවීඩු වංශය මෙන් ම විජයනගර් රාජ්‍යය ද පිරිහීමට පටන් ගෙන රට කොටස්වලට බෙදී ගියේය. ඉන් පසුත් විජයනගර් රාජ්‍යය හා ආරවීඩු වංශය අවුරුදු කිහිපයක් පැවතුණ ද ඒ නාමමාත්‍රයෙන් පමණි.
ආරවීඩු වංශිකයන් ස්වකීය වංශය රට පුරා පතළ කර හැරීම සඳහා විවිධ උපක්‍රම යෙදූ බව පෙනේ. මදනගෝපාල ස්වාමි දෙවොලෙහි ගල් පුවරු තෙළෙසක මේ වංශාවලිය කොටා තිබීම මීට සාධකයකි. මොවුන්ගෙන් ඇතැමෙක් කවීන්ට හා දාර්ශනිකයන්ට උදව් දීමෙන් ද වෙනත් නොයෙක් අයුරින් ද සාහිත්‍යකලාදිය නඟා සිටු වීමට මං සැලසූහ.
(සංස්කරණය: 1965)
