ආරේට්සෝ
(Arezzo). මධ්‍ය ඉතාලියේ ටස්කනි (Tuscany) ප්‍රදේශයට අයත් පැරණි රාජධානියකි. මෙය පිහිටි පළාත ද ආරේට්සෝ නමින් හැඳින්වේ. මුහුදු මට්ටමේ සිට අඩි 900 ක් පමණ උසින් කඳු බෑවුමක පිහිටි මෙම රාජධානිය කෘෂිකර්ම මධ්‍යස්ථානයකි. පුරාතනයෙහි එය සිවිල් නීති විද්‍යාපීඨයක් වශයෙන් ද ප්‍රසිද්ධියක් ඉසිලීය. එට්‍රස්කන් හා රෝම ආධිපත්‍යයට යටත් කාලවල දී මෙය අරේටියුම් (Arretium) නමින් හැඳින්විණ. එකොළොස්වන සියවසේ දී නිදහස් ප්‍රදේශයක් වූ ආරේට්සෝ නගරය තුදුස්වන සියවසේ දී ෆ්ලොරන්ස් රාජධානියට යටත් වූයේය. මධ්‍යකාලීන යුගයේ දී ආරේට්සෝ නගරය අධ්‍යාපනය හා කලාශිල්ප පිළිබඳ කෙන්ද්‍රස්ථානයක් විය. ඔප දැමූ මැටිභාජන විශේෂයක් තැනීම ගැන ආරේට්සෝ නගරය විශේෂ ප්‍රසිද්ධියක් ඉසිලීය. මේ මැටිබඳුන් විශේෂය අද පවා අරෙටීන් නමින් හඳුන්වනු ලැබේ. අරෙටීන් මැටිභාජන දකුණු ඉන්දියාවේ අරිකමේඩු (බ.) වැනි ස්ථානවල නටබුන් අතරින් ද සොයාගෙන තිබේ.
ආරේට්සෝහි මධ්‍යකාලීන ස්වරූපය තවමත් ආරක්ෂා වී ඇත. 1320 දී රණකාමි බිෂොප්වරයකු විසින් මෙම නගරය වටා ප්‍රාකාරයක් බඳවන ලද්දේය. දහසයවන සියවසේ දී මෙය ප්‍රතිසංස්කරණය කරන විට අගනා ලෝකඩ ප්‍රතිමා කිහිපයක් සොයා ගනු ලැබීය. නගරයේ වීථි සියල්ලක් ම අවානක ආකාරයෙන් විහිදී තිබේ. නගරය තුළ පැරණි දෙව්මැදුරු කිහිපයක් වෙයි. ගොඩනැඟිලි අතුරෙන් බිතුසිතුවමින් හෙබි සාන් ෆ්‍රාන්චේස්කෝ (San Francesco) දෙව් මැදුර ද කෞතුකාගාරයකින් හා චිත්‍රාගාරයකින් යුක්ත වූ පාලාට්සෝ ප්‍රෙටෝරියෝ (Palazzo Pretorio) මාළිගය ද උසස් නිර්මාණයෝයි.
කීර්තිමත් පෙට්‍රාක් කිවිඳු (1304-1374), උපහාස කාව්‍ය ගැන ප්‍රසිද්ධ පියේත්‍රෝ ආරේටීනෝ (1492-1556), චිත්‍ර ශිල්පී වසාරී (1511-1574) ආදීන්ගේ උත්පත්තිස්ථානය වූයේ ද ආරේට්සෝ නගරයයි.
(සංස්කරණය: 1965)
