ආස්‍රව
අනාදිමත් කාලයක සිට අනුශය වශයෙන් සන්තානයෙහි බැඳී සිටුනා ක්ලේශධර්මයෝ ආස්‍රව නම් වෙති. ඇස කන නැහැය දිව කය සිත යන සදොරින් පවත්නාහු නුයි (ආ සවන්තීති ආසවා), කාමාදි කෙලෙස්හු ආස්‍රව යයි කියනු ලැබෙති. ඔහු ධර්ම වශයෙන් ගෝත්‍රභූ සිත ද අවකාශ වශයෙන් භවාග්‍රය ද ඇතුළු කොටගෙන පවත්නාහුය. ආස්‍රව යන තැන “ආ” කාරය ඇතුළු කිරීම් අර්ථයෙහි වැටෙයි. බොහෝ කලක් සන්තානයෙහි බැඳී සිටුනා අර්ථයෙන්, සම්භාරසංයුක්ත (බොහෝ ද්‍රව්‍ය එක් කොට තනා ගන්නා මදිරාදි) ආසව වැනි නුයි ද ආස්‍රව නම් වෙති. ආයත වූ දීර්ඝ වූ සසරදුක උපදවත් නුයි ද ආස්‍රව නම් වෙති. මේ අර්ථවිකල්පයෙන් භවයෙහි උපතට හේතු වන කර්මය ද ආස්‍රව යයි කියන ලදි. කිසි තැනෙක විවාදයන්ට මුල්ව, කාරණව, සිටුනා කෙලෙස් ද ආස්‍රව යයි බුදුරදුන් විසින් වදාරා ඇත. තෙල ආසවයෝ දේශනාපාලියෙහි ඒ ඒ තැන විභාගකොට දක්වන ලද්දාහ.
විනයෙහි “දිට්ඨධම්මිකානං ආසවානං සංවරාය සම්පරායිකානං ආසවානං පටිඝාතාය” යන තැන්හි දෘෂ්ටධාර්මික ආස්‍රව සාම්පරායික ආස්‍රව යයි ආස්‍රවයෝ දෙවැදෑරුම් වෙති. එහි දෘෂ්ටධාර්මික ආස්‍රවනම්: කයින් වචනයෙන් අසංවරව ක්‍රියා කරන්නහුට මෙ අත්බැව්හි දී ම ලැබෙන අතින් පයින් දඬු මුගුරු ආදියෙන් පහර ලැබීම්, අත්පාසිඳුම් හා වධබන්ධනාදිය ද අපකීර්තිය හා අයස ද ඒ හේතුවෙන් හටගන්නා විපිළිසර ද යනාදි දුඃඛ විශේෂයෝයි.
සාම්පරායික ආස්‍රව නම්: අසංවරය හේතුකොට ගෙන කරන ලද විවිධ අකුශලකර්ම හේතුයෙන් පරලොව දී නිරිසත්ව තිරිසන්ව ප්‍රේතව ඉපිද වින්ද යුතු වූ නොයෙක් දුඃඛ විශේෂයෝයි. මෙසේ ආස්‍රවයන්ගේ ද්විභේදය දතයුතුයි.
සළායතනසංයුත්ත සංගීතිපරියාය ආදියෙහි කාමාසව භවාසව අවිජ්ජාසව යයි ආසවයෝ තුන්වැදෑරුම් කොට දක්වන ලද්දාහ. එහි මනවඩන රූප ශබ්ද ගන්ධ රස ස්ප්‍රෂ්ටව්‍ය යන අරමුණු හා දූපුත් දැසිදස් රන්රුවන් කෙත්වත් ආදි වස්තුකාමයන් විෂයෙහි ක්ලේශකාම වශයෙන් උපදනා කාමච්ඡන්දය (කාමරාගය) කාමාස්‍රව නම් වෙයි. රූපාරූප භවයන්හි භවරාග වශයෙන් උපදනා ශාස්වතදෘෂ්ටි සහගත රාගය භවාස්‍රව නම් වෙයි. බුද්ධාදි අට තැන්හි සැක කිරීම් වශයෙන් උපදනා අවිද්‍යාව (බ.) අවිද්‍යාස්‍රව නම් වේ.
අභිධර්මයෙහි හා ඇතැම් සූත්‍රාන්තයන්හි ද යට දැක්වූ කාමාදි තුන් ආස්‍රවය ම දිට්ඨාසවය සමග එක් කොට ආස්‍රවයෝ සතර දෙනෙක් වදාරන ලද්දාහුය. එහි අවිද්‍යාස්‍රව යයි වදාරන ලද්දේ ශාස්වත උච්ඡේදාදි වශයෙන් ප්‍රභේද වූ දෙසැට මිථ්‍යාදෘෂ්ටීහුමය. නිබ්බෙධිකපරියාය දේශනායෙහි “අත්ථි භික්ඛවේ ආසවා නිරයගාමිනියා, අත්ථි ආසවා තිරච්ඡානයොනිගාමිනියා” යනාදීන් නිරයගාමිනී ආස්‍රවයෝය, තිරශ්චීනයොනිගාමිනී ආස්‍රවයෝය, ප්‍රේතවිෂයගාමිනී ආස්‍රවයෝය, මනුෂ්‍යලෝකගාමිනී ආස්‍රවයෝය, දෙවලෝකගාමිනී ආස්‍රවයෝ යයි පස් පරිද්දෙකින් වදාරන ලද්දාහුය. මේ පඤ්චභේදය නිරය ආදි පස්ගතියට ප්‍රතිසන්ධි වශයෙන් පමුණුවන කර්මයන්ගේ වශයෙන් වදාරන ලද්දේය.
අංගුත්තර ඡක්කනිපාතයෙහි “අත්ථි භික්ඛවෙ ආසවා සංවරා පහාතබ්බා” යනාදීන් “සංවරයෙන් ප්‍රහාණය කටයුතු ආස්‍රවයෝය, එසේ ම පටිසේවනයෙන්, අධිවාසනයෙන්, පරිවර්ජනයෙන්, විනෝදනයෙන්, භාවනායෙන් ප්‍රහාණය කටයුතු ආස්‍රවයෝ යයි සවැදෑරුම් ආස්‍රව කෙනෙක් වදාරන ලද්දාහුය . මැදුම්සඟියැ සබ්බාසව සූත්‍රයෙහි දී ඒ සය ම දර්ශන සංඛ්‍යාත ස්‍රෝතාපත්ති මාර්ගයෙන් ප්‍රහාණය කටයුතු ආස්‍රවයන් සමඟ සත් වැදැරුම් කොට වදාරන ලද්දාහු වෙති. ඔවුනතුරෙහි −
1. ආර්‍ය්‍යධර්මයෙහි හික්මුණු මනා ප්‍රතිපත්ති පිළිපන් ශ්‍රැතවත් ආර්ර්‍යශ්‍රාවයාහට යෝනිසෝ මනසිකාරය−නුවණින් මෙනෙහි කිරීම−හේතු කොටගෙන සක්කායදිට්ඨි විචිකිච්ඡා සීලබ්බත පරාමාස යන තුන් සංයෝජනයෝ ප්‍රහීණ වෙති. මේ සංයෝජන තුන දර්ශන සංඛ්‍යාත සෝවාන් මඟින් ප්‍රහීණ කටයුතු ආසවයෝය.
2. චක්ඛු සෝත ඝාන ජිව්හා කාය මන යන සදොර අසංවරව වාසය කරන්නාහට සදොරට අරමුණු වන රූප ශබ්ද ගන්ධ රස ස්ප්‍රෂ්ටව්‍ය ධර්ම යන ආලම්බනයන් නුනුවණින් මෙනෙහි කිරීම නිසා කාමාදි චතුරාස්‍රවයෝ උපදනාහු පමණක් නොව මෙලොව පරලොව දෙක්හි විවිධ උපද්‍රව කම් කටොලු සිදු වෙයි. සදොරින් සංවර වූවහුට ඒ උපද්‍රව නැත. එහෙයින් අසංවර වූවහුට උපදනා හැම උපද්‍රවයෝ සංවරයෙන් ප්‍රහාතව්‍ය ආස්‍රවයෝයයි කියනු ලැබෙත්. මෙහි සංවරය නම් "සති සංවරය" යි.
3. මෙ සස්නෙහි මහණහු විසින් සිවුරු පිණ්ඩපාත සෙනසුන් ගිලන්පස යන සිව්පසය මේ මේ ප්‍රයෝජනය සඳහා යයි නුවණින් ප්‍රත්‍යවේක්ෂා කොට−විමසා බලා−පරිභෝග කටයුතු වෙයි. ප්‍රත්‍යවේක්ෂා (බ.) නැත්තාහට නොලද දැය පැතීම හා ලද දැය ආස්වාදනය කිරීම හේතුකොටගෙන උපද්‍රව ඇත. එ හැම ප්‍රත්‍යවේක්ෂා කරන්නාහට නැත. මොහු ප්‍රතිසේවනයෙන් හෙවත් ප්‍රත්‍යවේක් ෂාවෙන් ප්‍රභාතව්‍ය වූ ආස්‍රවයෝ යි.
4. අධිවාසනය නම් ක්ෂාන්තිය හෙවත් ඉවසීමයි. ශීත උෂ්ණ සාපවස් මැසිමදුරු දික්දෑ ආදීන්ගේ උවදුරු අනුන් කියන රළු පරොස් බස්, සිරුරෙහි උපදනා දිවි පැහැර ගැනීමට සමත් විවිධ වේදනා ආදිය නුවණින් සලකා ඉවසිය යුතුය. නොඉවසන්නාහට යම් උපද්‍රවයෙක් වේ නම්, ඉවසන්නාහට ඒ උවදුරු නැත. ඒ හැම අධිවාසනයෙන්−ඉවසීමෙන්−ප්‍රහාතව්‍ය වූ ආස්‍රවයෝයි.
5. මග බැස යන්නහුට චණ්ඩ වූ පරුෂ වූ ඇත් අස් ගව මිහි බලු සිවල් ආදීන් ද කණුකටු ගල්මුල් ආදිය ඇති පෙදෙස් ද සුරාගල සූදුපොළ ආදිය ද වෙනත් නොයෙක් අගෝචරස්ථාන ද හමුවිය හැකිය. එබඳු නොයායුතු අගෝචරස්ථානයට පැමිණෙන්නහුට විවිධ උපද්‍රව කම්කටොලු උපදනේය. එබඳු තැන දුරුකරන්නාහට ඒ උපද්‍රව නැත. මොහු පරිවර්ජනයෙන්−දුරුකිරීමෙන්−ප්‍රහාතව්‍ය වූ ආස්‍රවයෝයි.
6. මේ සස්නෙහි මහණහට කාමවිතර්ක ව්‍යාපාද විතර්ක විහිංසාවිතර්ක යන ත්‍රිවිධ විතර්කයන් උපන් කල්හි ප්‍රත්‍යවේක්ෂා කොට එහි දොස් නුවණින් විමසා විතර්ක බැහැර කටයුතුය. විතර්ක වශී වන්නහුට ඒ හේතුයෙන් යම් උපද්‍රවයෙක් වේ නම් විතර්කයන් විනෝදනය කරන්නහුට, පව් දුරලන් නහුට, ඒ උපද්‍රව නැත. මොහු විනෝදනයෙන් හෙවත් බැහැර කිරීමෙන් ප්‍රහාතව්‍ය වූ ආස්‍රවයෝයි.
7. භාවනා නම් සප්තබෝධ්‍යඞ්ගයන් වැඩීමය. සෝවාන්පල පසක් කළහුට පවා බෝධ්‍යඞ්ගභාවනා නොවී නම් මතු තුන්මඟ නොලද හැකිය. භාවනා නැත්තහුට උපදනා යම් උපද්‍රවයෙක් වී නම් බෝධ්‍යඞ්ග වඩන්නහුට ඒ උපද්‍රව නැත. මොහු භාවනායෙන් ප්‍රහාතව්‍ය වූ ආස්‍රවයෝයි.
(විස්තර සදහා විසුද්ධිය, පපඤ්චසුදන ආදිය බලන්න.)
(සංස්කරණය: 1965)
