ආර්ය චක්‍රවර්ති
පළමුවැනි බුවනෙකබාහු රජතුමාගේ රාජ්‍යකාලය අවසන් වීමත් (ක්‍රි.ව. 1284) සමග ආරම්භ වී යැයි සඳහන් අරාජික සමයේ දී ලක්දිව ආක්‍රමණය කළ ද්‍රවිඩ සෙන්පතියෙකි. මොහු පඬිරට පස්බෑ රජුන්ගේ ඇමතියකු වූ බැව් චූලවංසයෙහි සහ දළදා සිරිතෙහි ද සඳහන් වේ.
චූලවංසයෙහි එන ආර්ය චක්‍රවර්තීන්ගේ ආක්‍රමණය පිළිබඳ විස්තරයෙහි ඌනතාවක් දක්නට ඇති බව ගයිගර් පඬිතුමා පෙන්වා දී ඇත. යට කී ඌනතාව නිසා මේ ආක්‍රමණයට තුඩු දුන් කරුණු පිළිබඳව පැහැදිලි විස්තරයක් කිරීම තරමක් දුරට අසීරුය. චූලවංසයෙහි සඳහන් පරිදි බුවනෙකබාහු රජුගේ අභාවයෙන් පසුව ඇතිවූ දුර්භික්ෂයක දී පඬිරට පස්බෑ රජුන්ගේ මෙහෙයීමෙන් චක්‍රවර්තීන් බලපිරිස් ගෙන ලක්දිව ආක්‍රමණය කළ බව දැක්වේ. ඔහු රට කොල්ලකමින් එකල අගනුවර වූ යාපහුවට වැද දළදා සාමීන් ඇතුළු වෙනත් අනගි වස්තු පැහැර ගෙන ගොස් පඬිරට කුලසේකර නිරිඳුන්ට භාර දුන් බැව් තවදුරටත් දැක්වේ.
මෙකල පඬිරට රජ කෙළේ මාරවර්මන් කුලසේකර (ක්‍රි.ව. 1268–1298) රජුය. මේ රජතුමාගේ ශිලාලිපි කිහිපයක ම ආර්ය චක්‍රවර්ති යන නාමය සඳහන් වේ. ඉන් පළමුවැන්න අයත්වන්නේ කුලසේකර රජුගේ දසවැනි රාජ්‍ය වර්ෂයටයි. ශ්‍රී රංගම් දේවාලයෙන් සොයා ගන්නා ලද මේ ශිලාලිපියට අනුව ආර්ය චක්‍රවර්ති පාණ්ඩ්‍ය රාජ්‍යයෙහි ශෙව්විරුක්කෙයිනාඩු ප්‍රදේශයේ චක්‍රවර්ති නල්ලූර් නම් ස්ථානයේ උපන් තැනැත්තකු බවත් නමින් මතිතුඞ්ගන් වූ බවත් ආර්ය චක්‍රවර්ති නම් කුලනාමය හා රණශූරභාවය නිසා ලත් තනි - නින්රු - වෙන් පෙරුමාල් " (තනිව සටන් කොට ජයගත් අධිපතියා) යන විරුද නාමය ද දරූ බවත් පෙනී යයි. ආර්ය චක්‍රවර්ති යන නාමය සඳහන් තවත් ශිලාලිපි දෙකක් රාම්නාත් දිස්ත්‍රික්කයේ තිරුප්පුලාණි නම් ස්ථානයෙන් සොයාගෙන ඇත. මින් එකක දිනය වශයෙන් සඳහන් වී ඇත්තේ කුලසේකර රජුගේ 38 වැනි රාජ්‍ය වර්ෂයයි. ලංකාව ආක්‍රමණය කළ ආර්ය චක්‍රවර්ති යථෝක්ත ශිලාලිපිවල සඳහන් ආර්ය චක්‍රවර්තීන්ගෙන් කෙනෙකු වන්නට ඇතැයි අදහසක් ඉදිරිපත් වී ඇත. එමෙන් ම මේ ආක්‍රමණය මෙහෙයවන ලද්දේ යාපනයේ ආර්ය චක්‍රවර්ති රජ පෙළපතට අයත් වූවන් විසින්ය යන මතයක් ද පවතී.
දහතුන්වන ශතවර්ෂයේ මැද භාගය වනක විට පාණ්ඩ්‍යයෝ අනෙක් දක්ෂිණ භාරතීය බලවතුන් අභිභවා නැඟී සිටිමින් ඔවුන්ගේ දෙවැනි අධිරාජ්‍යය ගොඩ නඟමින් සිටියහ. දෙවැනි පාණ්ඩ්‍ය අධිරාජ්‍යයේ උච්චතම අවස්ථාවේ රජ පදවිය දැරූ ජටාවර්මන් සුන්දර පාණ්ඩ්‍ය හා ජටාවර්මන් වීරපාණ්ඩ්‍ය රජවරුන්ගේ සෙල්ලිපිවල ඔවුන් ලංකාව (ඊලම්) ආක්‍රමණය කළ බව දැක්වේ. පාණ්ඩ්‍යයන් විසින් මෙකල ලක්දිව ආක්‍රමණය කරන ලද්දේ දෙවැනි පරාක්‍රමබාහු රජතුමා විසින් එවක උතුරේ රජ කළ කාලිංග මාඝ නම් ජාවක රජුට විරුද්ධව ආධාර පතා කරන ලද ඉල්ලීමක් ඉටු කරනු වස්ය යනු පරණවිතාන මහතාගේ අදහසයි.
ආර්ය චක්‍රවර්තීන්ගේ ආක්‍රමණයෙන් වූ ප්‍රතිඵල පැහැදිලි කරලීම අසීරුය. ඔවුන් විසින් ලක්දිවින් ගෙන යන ලද දන්තධාතූන්වහන්සේ තුන්වැනි පරාක්‍රමබාහු රජතුමා විසින් පාණ්ඩ්‍ය රජුන් පහදවා පසුව ආපසු ලබාගත් බව චූලවංසයේ සඳහන් වේ.
(සංස්කරණය: 1965)
