තෙල්වත්තේ ශ්‍රී ආර්යවංශ
“ඌවේ කුමාර” නමින් බුහුමන් ලත් කුරුවිට රාළහාමිගේ පෙළපතට අයත් තෙල්වත්තේ දොන් අදිරියන් ද සිල්වා දම්පතීන්ට 1873 අප්‍රේල් දෙවෙනි දා පුත්‍රයෙක් ලැබිණ. තෙල්වත්තේ පාසැලෙන් ද අම්බලන්ගොඩ චර්ච් මිෂන් ඉංග්‍රීසි පාසැලෙන් ද මූලික ඉගෙනීමක් ලැබූ මේ ළමයා 1888 මැයි මස 25 වැනි දා බේරුවල මංගලාරාමාධිපති තෙල්වත්තේ ශ්‍රී සාරාලංකාර ස්වාමීන්ද්‍රයන් විසින් ශ්‍රී කල්‍යාණිවංශ නිකායේ මහානායක දොඩන්දූවේ ශ්‍රී පියරතන ස්වාමීන්ද්‍රයන් වහන්සේගේ උපාධ්‍යායත්වයෙන් තෙල්වත්තේ ආර්යවංශ නාමයෙන් පැවිදි කරවන ලද්දේය. ඉන්පසු 1897 ජූනි මස 7 වැනි දා දොඩන්දූවේ නදීසීමාවේ දී උන්වහන්සේ තෙල්වත්තේ ශ්‍රී අමරවංශ ස්වාමීන්ද්‍රයන් සමඟ උපාධ්‍යායාචාර්‍ය්‍යන් ඇතිව උපසම්පදාව ලත්සේක. තෙල්වත්තේ උපන් මේ දෙනම පැවිද්ද ලද්දේත් ධර්‍මශාස්ත්‍ර හැදෑරූයේත් තෙල්වත්තේ ශ්‍රී සාරාලංකාර ස්වාමීන්ද්‍රයන් වෙතින් එකට මය. පද්‍යචූඩාමණි, ජාතකමාලා යන බෞද්ධ සංස්කෘත ග්‍රන්ථ සංශෝධනය කරන ලද්දේ මේ දෙනම විසින්ය. ආර්යවංශ අමරවංශ යතීන්ද්‍රයන් දෙනමගේ ඉගෙනීම වැඩිදියුණු වීමටත් චරිතය හැඩගැසීමටත් හේතු වූයේ අන්‍යෝන්‍ය සම්බන්ධයයි. ශ්‍රී ආර්යවංශ නාහිමියෝ පාරාජිකාපාළි, පාචිත්තියපාළි යන විනය ග්‍රන්ථ සංශෝධනය කළහ; “අශීතිපූර්ති මංගලම්” ආදි සංස්කෘත පද්‍ය බන්ධනය කළහ; පාණිනීව්‍යාකරණයෙහි විශේෂ ප්‍රගුණත්වය ලැබ සිටියෝය. පාණදුරේ සෞගතෝදය විද්‍යාලයෙහි කලක් ඉගැන්වීම කළ මුන්වහන්සේ ස්වකීයාචාර්යෝත්තම තෙල්වත්තේ ශ්‍රී සාරාලංකාර ස්වාමීන්ද්‍රයන් වැඩසිටි බේරුවල මංගලාරාමයෙහි පිහිටි කීර්තිධර ප්‍රාචීන විද්‍යාලයක් වන මංගල පිරිවෙන 1913 දී පිහිටුවාලූහ. පද්‍යචූඩාමණි, ජාතකමාලා යනාදි සංස්කෘත ග්‍රන්ථ කීපයකට ම මුන්වහන්සේගේ ශිෂ්‍යයෝ සිංහල සන්න ලියූහ. 1929 දි ශ්‍රී කල්‍යාණිවංශ නිකායෙහි අනුනායක පදවියට ද 1939 දී මහානායක පදවියට ද පත් වූ ශ්‍රී ආර්යවංශ මහානායක ස්වාමීන්ද්‍රයෝ 1962 පෙබරවාරි 4 වැනි දා අපවත්වූහ.
(කර්තෘ: කතලුවේ ධර්මශ්‍රී ස්ථවිර)
(සංස්කරණය: 1965)
