ඩෙසිඩීරියස් ඉරැස්මස්
(1466 ?..1536). විද්‍යානවෝදය සමයේ වුසූ ශ්‍රෙෂ්ඨතම මානවභක්තයා ලෙස සැලකෙන මොහු මහා පඬිවරයෙකි; විශිෂ්ට දේවධර්මශාස්ත්‍රඥයෙකි. ක්‍රි. ව. 1466 දී පමණ ඕලන්දයේ රොටර්ඩෑම් නගරයේ උපන් ඉරැස්මස් රෝමානු කතෝලික පැවිද්ද ලබා පැරිසියට ගොස් එහි විශ්වවිද්‍යාලයෙන් ස්වකීය අධ්‍යාපනය සම්පූර්ණ කරගෙන, කලක් එහි ම ඉගැන්වීම ද කෙළේය. සොළොස්වැනි ශතකයේ ආරම්භ අවධියේ දී පටන් සිය යහළුමිත්‍රාදීන්ගේ මාර්ගයෙන් ද තමා ලියා පළ කළ ශාස්ත්‍රීය ග්‍රන්ථ මාර්ගයෙන් ද ඉරැස්මස්ගේ බුද්ධිප්‍රභාව යුරෝපයේ පැතිරෙන්නට විය. යුරෝපයේ එදවස වැජැඹි විද්වතුන් කෙරෙන් වැඩි දෙනෙක් ඔහුගේ යහළුවෝ වූහ. පළමුවරට 1499 දී එංගලන්තයට ගිය වාරයේ දී ඔහුට තෝමස් මෝ නම් නීතිවේදියාත් ජෙන් කොලිට් නම් අධ්‍යාපනඥයාත් මුණගැසුණහ. මේ හමුවීම නිසා ඔහුගේ අදහස්වල ද යම්කිසි පෙරළියක් ඇති වූ බව 1503 දී ඔහු පළ කළ Enchridion militis Christiani (ක්‍රිස්තියානි සෙබළාගේ අත්පොත) නමැති ග්‍රන්ථයෙන් හෙළි වේ. සැබෑ ශ්‍රද්ධාව හෙවත් ධාර්මිකබවත් හුදෙක් වත්පිළිවෙත් පිරීමත් අතර ඇති වෙනස මෙයින් මොනවට පෙන්වා දෙනු ලැබේ. බයිබලයට අරුත් කීමෙහි දී නවමඟක් ගත යුතු වග වටහාගත් ඉරැස්මස් ඒ සඳහා ම මේ කාලයේ දී ග්‍රීක් භාෂාව ද හදාරන්නට වන. මේ අධ්‍යයනයේ ප්‍රථම ඵලය වූයේ ලොරෙන්සෝ වල්ලා (1407– 1457) නමැති ඉතාලි ජාතික ශාබ්දිකයා බයිබලයේ ග්‍රීක අලුත් ගිවිසුමට ලියූ ටිප්පණී නව සංස්කරණයකින් පළ කිරීමයි. තමාගේ ග්‍රීක භාෂාධ්‍යයනය ආගමික ග්‍රන්ථයනට සීමා නොකළ ඉරැස්මස් ග්‍රීක පුරාණ කාව්‍ය සාහිත්‍යය ද මැනැවින් පරිශීලනය කෙරෙමින් එයින් කාව්‍ය ග්‍රන්ථ කිහිපයක් ද ආධුනිකයන්ට වැඩ වන පරිදි සකස් කොට පළ කෙළේය. 1500 දී පමණ ඉරැස්මස් Adagia නමින් ආප්තෝපදේශ සංග්‍රහයක් ද පළ කෙළේය. මෙ ද ආධුනිකයන් සඳහා කැරුණකි. මෙහි ප්‍රථම සංස්කරණයෙහි වාක්‍ය සංඛ්‍යාව 800ක් පමණ වුව ද 1508 දී පළ වුණු ද්විතීය සංස්කරණයෙහි වාක්‍ය සංඛ්‍යාව 3,260කි. 1505 දී තෝමස් මෝගේ ආරාධනයෙන් දෙවැනිවරට එංගලන්තයට ගිය ඉරැස්මස් එහි දී ඔහුගේ ප්‍රකටතම කෘතිය වන Moriae encomium (මෝහ ස්තුති) නමැති ග්‍රන්ථය ලියා නිම කෙළේය. පැරිසියෙන් 1511 දී මුද්‍රණද්වාරයෙන් පිට වූ එම ප්‍රබන්ධය ඉරැස්මස්ගේ අදහස් උදහස් පිළිබිඹු කරන කැටපතකි. එහි මෝහය හෙවත් මෝඩකම දෙව්දුවක කොට ඇය චතුරතම ව්‍යාජස්තුතියකට ලක් කැරේ. සමකැලි ගිහිපැවිදි ප්‍රභූවරයන් මෝහ දේවියගේ භක්තයන් කෙරෙමින් ඔවුන්ගේ අවිනීත ගතිපැවැතුම් නිර්දය උපහාසයට ලක් කැරේ. ඔවුන්ගේ ඒ ජීවිතය මිනිස් දිවියේ පරමාර්ථය විය යුතු සුවිනීත පැවැත්මෙන් අන්‍යතර වූ අභාග්‍යවත් විනෝදයක් බව ද දැක්වීමෙහි ඉරැස්මස් සමත් වෙයි. ග්‍රන්ථාවසානයෙහි මෝහ දේවියගේ සැබෑ තත්ත්වය ද ක්‍රිස්තියානි සංස්කෘතියේ පරමාර්ථ ද හෙළි කැරේ. මෑත භාගයෙහි වර්තමාන යුරෝපීය භාෂාවනට පරිවර්තනය කරනු ලැබූ මේ මෝහස්තුතිය අදත් විද්වජ්ජනයා ප්‍රිය කරන ග්‍රන්ථයකි. 1511 දී ඉරැස්මස් ආදර්ශවත් ද්විතියික විද්‍යායතනයක සැලැස්මක් De ratione studii (අධ්‍යයනයේ අධ්‍යාසය) යන නමින් පළ කළේය. කොලිට් ප්‍රතිෂ්ඨාපනය කළ සාන්ත පාවුලු පාසල (St. Paul's school) මේ සැලැස්මට අනුව ආරම්භ කැරුණකි. අනතුරුව, එංගලන්තයේ තැනින් තැන පිහිටුවනු ලැබූ ද්විතීයික පාඨශාලා සියල්ලට ම ආදර්ශය වූයේ මේ සාන්ත පාවුලු පාසැලයි. ඉරැස්මස් බාලාධ්‍යාපනය සඳහා කළ වැඩ මෙපමණකින් සමාප්ත නොවීය. පාසල් සිසුන්ගේ ප්‍රයෝජනය සඳහා පාඩම් පොත් කිහිපයක් ද හේ සැපයීය. එම පොත් කෙරෙන් ප්‍රමුඛ ස්ථානය ගත්තේ ඔහු 1516 දී Colloquia (සංලාප) නමින් පළ කළ ග්‍රන්ථයයි. සංලාප වේශයෙන් එහි එන නිබන්ධ තත්කාල ප්‍රශ්න විෂය කරගනී. දෛනික චාරිත්‍රවාරිත්‍ර, ආගම ධර්මය, විවාහය, රාජ්‍යපාලනය ආදි නොයෙක් විෂයයන් අළලා ලිඛිත සංලාපයෙන් එම ග්‍රන්ථය සමන්විත වේ. 1516 දී ඉරැස්මස් අත්පිටපත් සතරක් සසඳා බලා බයිබලයේ ග්‍රීක බසින් වූ අලුත් ගිවිසුමේ නව සංස්කරණයක් පළ කෙළේය. ග්‍රීක අලුත් ගිවිසුම මුද්‍රණද්වාරයෙන් පළ වූ පළමුවැනි අවස්ථාව මේ යයි සැලකේ. මේ සංස්කරණය පළ වුණේ ලතින් අනුවාදයක් හා ටිප්පණී සහිතවය. ඉතා ම ජනප්‍රිය වූ මේ කෘතියෙහි මුද්‍රාංකණ පසක් ම ඉරැස්මස්ගේ ජිවිත කාලය තුළ පළ විය. 1517 දී පළවුණු ඔහුගේ Querela pacis (සාමයේ පැමිණිල්ල) නම් ග්‍රන්ථය යුද්ධයට විරුද්ධව එල්ල කරන ලද වේගවත් ප්‍රහාරයකි. ක්‍රිස්තු ශාසන පිතෲන්ගේ කෘතිවල නව්‍ය සංස්කරණ ද ඉරැස්මස්ගේ ශාස්ත්‍රීය සංග්‍රහ අතුරෙහි මුඛ්‍යස්ථානයක් ගනී. ජෙරෝම්, සිප්‍රියන්, හිලරි, අයිරේනියස්, ඇම්බ්‍රෝස්, ඔගස්ටින්, ක්‍රිසොස්ටම් බැසිල්, ඔරිගන් යනාදීන්ගේ කෘතිවල පෙළ හෝ ඒවායේ පරිවර්තන මේ අතර විය. ස්විට්සර්ලන්තයේ බාල් නුවර ෆ්‍රෝබෙන් නමැති මුද්‍රණාලයාධිපතියා ප්‍රකාශයට පත් කළ ග්‍රන්ථයන්ගෙන් වැඩි කොටසක සංස්කාරකත්වය ද දැරුවේ ඉරැස්මස්ය. ඉරැස්මස්ගේ කෘති සියල්ල ම ලියා ඇත්තේ ලතින් බසිනි. ඒ එදවස යුරෝපයේ උගතුන්ගේ බස විය. බොහෝ ශාස්ත්‍රයන්හි ද ලතින් හා ග්‍රීක් භාෂාවන්හි ද විශාරදයකුව සිටි ඉරැස්මස් උපහාසයෙහි දක්ෂයෙක් විය. එය ඔහුගේ ලියකියැවිලිවල කැපී පෙනෙන මුඛ්‍ය ලක්ෂණයකි. තත්කාලීන ආගමික වාදවිවාදයන්හි ඔහු ගත්තේ මැදුම් මඟය. එහෙයින් තමා හා කලක් යහළුව සිටි මාටින් ලූතර්ගේ අමනාපයට ද ගර්හාවට ද ඉරැස්මස් ලක් විය. තත්කාල ක්‍රෛස්තව පූජකයන්ගේ අප්‍රතිපත්ති හා දුෂ්ප්‍රතිපත්ති හෙළාදුටුව ද එයට නිර්දයව පහර දුන ද සිය ආගමේ මූලධර්ම ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීමෙහි යුක්තියක් නුදුටු හේ ජීවිතාන්තය දක්වා ම බැතිමත් රෝමානු කතෝලිකයකුව සිටියේය. ක්‍රි. ව. 1536 ජූලි 12 වැනිදා බාල් නුවර දී ඉරැස්මස් අතීසාර රෝගයෙන් මියගියේය.
(සංස්කරණය: 1970)
[[ප්‍රවර්ගය:]]
[[ප්‍රවර්ගය:]]
