ඇත්කඳ විහාරය

පෙර හස්තිශෛලපුර නමින් හැඳින්වුණු කුරුණෑගල නගරයේ පිහිටි පැරණි සිද්ධස්ථානයකි. ස්වරූපයෙන් ඇත් කඳක් වැනි වූ ඇතුගල් පර්වතයේ පාවුල ලෙනක කරවන ලද හෙයින් මෙයට ඇත්කඳ විහාරය යන්න යෙදේ. මේ විහාරය කිනම් කාලයක කවරකු විසින් කරවන ලද දැයි ස්ථිර වශයෙන් කිව නොහැකියි. එහෙත් කුරුණෑගල අගනුවර වශයෙන් පැවති සමයෙහි (1293-1341) එහි රජ කළ රජකු විසින් කරවන්නට ඇතැයි සිතිය හැක. සූරතිස්ස රජු (ක්‍රි.පූ. 200 පමණ) විසින් අනුරාධපුරයට නැගෙනහිර දෙස 'හත්ථිඛන්ධ' නමින් විහාරයක් කරවන ලදැයි මහාවංසයෙහි (21.4) සඳහන් වේ. එහෙත් එයත් මේ ඇත්කඳ විහාරයත් එකකැයි සැලකීමට නොපිළිවන. දැනට පවත්නා ගොඩනැඟිලිවලින් බොහොමයක් මෑත දී කරවන ලද සේයි. පුරාණ විහාර අස්නෙහි මෙම විහාරය සඳහන් වේ.

(සංස්කරණය: 1967)