ඉරට්පෙරියකුලම
උතුරු පළාතේ වවුනියා නගරයට සැතැපුම් හතරක් දකුණෙන් මහනුවර-යාපනේ මහා මාර්ගයෙහි 107 වැනි සැතැපුම් කණුවට සැතැපුම් කාලක් පමණ නැගෙනහිරින් පිහිටි වැවක් ද එම වැව පහළ ගම ද ඉරට්පෙරියකුලම නම් වේ. මල්වතු ඔයේ ශාඛාවක් වන කල්ආරු නමැති ඔයට එක් වන ඉරට්පෙරියකුලම් ඔය හරහා බැඳි කණ්ඩියකින් ඉරට්පෙරියකුලම වැව සෑදී ඇත. ඇත්ත වශයෙන් වැවේ නාමය අනුව මෙම ඔයට ඉරට්පෙරියකුලම් ආරු යන්න ව්යවහාර වන බව නිසැකය. මෙම වැව ක්රි.පූ. දෙවැනි සියවසේ දී පමණ ඉදි කරන ලද්දකැයි වැව් කණ්ඩිය මත තුබුණු සෙල්ලිපියක් අනුව නිගමනය කළ හැකි බව එච්. පාකර් සඳහන් කරයි. තවද එම සෙල්ලිපිය අනුව මෙම වැවෙහි පැරණි නාමය ‘අලවිච්චක වැව’ විය හැකි යයි ද පාකර් නිගමනය කරයි.
නටබුන්ව පැවති මෙම වැව 1886 දී ප්රතිසංස්කරණය කරනු ලැබීය. දැනට පවත්නා සැටියෙන් මෙහි වැව් කණ්ඩිය අඩි 4,825ක් දිගය. වැව් කණ්ඩියෙහි දකුණු දිග කොටස කුඩා කඳුගැටයකට සම්බන්ධය. මුහුදු මට්ටමේ සිට අඩි 438ක් උස් වූ මෙම කඳුගැටයේ මුදුන රජයේ මිනින්දෝරු දෙපාර්තමේන්තුව විසින් ලකුණු කරන ලද ත්රිකෝණමිතික ස්ථානයකි. මෙම වැව වාන් දෙකකින් හා සොරොවු තුනකින් යුක්තය. වැවෙහි පෝෂක ප්රදේශය වර්ග සැතැපුම් 12.24ක් විශාලය. ධාරිතාව අක්කර අඩි 3,534කි. වැව සම්පූර්ණයෙන් පිරුණ කල එහි විශාලත්වය අක්කර 525කි. මෙම වැවෙන් පෝෂණය කළ හැකි බිම් ප්රමාණය අක්කර 557කි. 1957 මහා ජලගැල්මෙන් මෙහි වැව් කණ්ඩිය බිඳී ගියෙන් අනාගතයේ දී එවැනි ජලගැල්මකට ඔරොත්තු දිය හැකි අන්දමට නැවත ප්රකෘතිමත් කරනු ලැබිණි.
ඉරට්පෙරියකුලම ගමෙහි විහාරයක්, පාසැලක්, උපතැපැල්හලක් හා දුම්රියපළක් ද ඇත.
(සංස්කරණය: 1970)
