ඉලීරියාව
බෝල්කන් අර්ධද්වීපයේ කොටසක් වූ මෙම ප්රදේශය ක්රි.පූ. හත්වැනි හෝ හයවැනි ශතවර්ෂයේ පටන් ග්රීක ජනපදයක් වශයෙන් පැවැති බව පෙනේ. එහෙත් ක්රි.පූ. තෙවැනි සියවසේ සිට එය රෝම බලපෑම්වලට ගොදුරු වන්නට පටන් ගත්තේය. අවසාන වශයෙන් ක්රිස්තුවර්ෂාරම්භයේ දී පමණ ඉලීරියාව රෝමවරුන් විසින් යටත් කරගනු ලැබීය. ක්රි.ව. 9 දී ටයිබීරියස් විසින් ඩැල්මේෂියා, ඉයාසිඩියා සහ ලිබර්නියා යන ප්රදේශ තුන ඉලිරිකම් ප්රදේශය වශයෙන් ඒකාබද්ධ කරන ලදි.
ඉන් පසු රෝම ශිෂ්ටාචාරය වේගයෙන් ඉලීරියාව පුරා පැතිරෙන්නට විය. එය රෝම අධිරාජ්යයට අයත් වැදගත් ප්රදේශයක් බවට පෙරළිණ. ක්ලෝඩියස්, ඕරීලියස්, ප්රෝබස්, ඩයොක්ලීෂන් ආදි අධිරාජයෝ ඉලීරියාවේ ජන්මලාභය ලද්දෝ වූහ. ක්රිස්තු වර්ෂයෙන් සිවුවැනි ශතවර්ෂයේ දී රෝම අධිරාජ්යය බෙදන ලද අවස්ථාවේ දී ඉලීරියාව නැගෙනහිර රෝම අධිරාජ්යයට ඇතුළත් කරන ලදි. එය බටහිර හා නැගෙනහිර රෝම අධිරාජ්යයන් අතර පැවැති දේශසීමාව වශයෙන් සලකන්නට පුළුවන.
පස්වැනි ශතවර්ෂාවසානයේ දී හූණ (හන්) ජාතිකයෝ ඉලීරියාව ආක්රමණය කළෝය. ඉක්බිති හත්වැනි සියවසේ මුල පටන් ඉලීරියාවට පැමිණි ස්ලාව් ජාතික කණ්ඩායම් සමූහ වශයෙන් එරට පදිංචි වන්නට පටන් ගත්තෝය. මොවුන් ග්රීක, රෝම සංස්කෘතික හා ආගමික බලපෑම්වලට ගොදුරු වූ බව පෙනේ. වැඩිකල් යන්නට පෙර, ඇල්බේනියාවේ කඳුකර ස්ථානයන්හි ඉතිරි වූ පෞරාණික ඉලීරියානු ජන කණ්ඩායම් කීපයක් හැර මුළු මහත් ඉලීරියාවේ ජන සංඛ්යාව ස්ලාව්-ඉලීරියානු මිශ්ර ජාතිකයන්ගෙන් සමන්විත විය. ඉලීරියාව යන නාමය ද ඉතිහාසයෙන් ගිලිහී ගියේය. එහෙත් නූතන යුගයේ දී ජාතිවාදයේ පුනර්ජීවනයෙහි ප්රතිඵලයක් වශයෙන් ඒ නම විටින් විට භාවිතා කර තිබෙන බව සැලකිය යුතුය.
බොස්නියා, හර්ට්සගොවීනා, ඩැල්මේෂියා, මොන්ටෙනීග්රෝ යන ප්රදේශ ද ක්රෝෂියා-ස්ලැවෝනියාවේ දකුණු කොටස ද බටහිර සර්බියාවේ කොටසක් හා ඇල්බේනියාවේ ඉතා ම උතුරු පෙදෙස ද ඉලීරියාව නමින් දන්නා ලද භූමිභාගයට ඇතුළත් වත්මන් පෙදෙස්ය.
(සංස්කරණය: 1970)
