ඉලෙක්ට්රෝනික නළ
(Electronic Tubes). ඉලෙක්ට්රෝනික උපක්රම ගණනාවකට යොදනු ලබන පොදු නාමයයි. ඉලෙක්ට්රෝනික නළය වූකලි මුද්රාවක් තබන ලද වීදුරු භාජනයක් හෝ ලෝහ භාජනයක් තුළ රික්තයක් (vacuum) හෝ වායුමය මාධ්යයක් හෝ මැදින් ඉලෙක්ට්රෝන මගින් සන්නයනය සිදු කරන ඉලෙක්ට්රෝනික උපක්රමයකි. විද්යුත් ශක්තිය වර්ධනය කිරීම ද ප්රත්යාවර්තක ධාරාව සරල ධාරාවක් බවට පරිවර්තනය කිරීම ද වැනි නොයෙක් ප්රයෝජන ඉලෙක්ට්රෝනික නළවලින් ලබාගත හැකිය. මේවා සියල්ල ම පදනම් කොට ඇත්තේ ඉලෙක්ට්රෝනවල පාලක ප්රවාහය මතය. ඉලෙක්ට්රෝනික නළයක ඉලෙක්ට්රෝන ඝන සන්නායකයකින් මුදා හරිනු ලැබ ඒවා නිදහස් අවකාශයක් (රික්තයක් හෝ අඩු පීඩනයක වායුවක්) හරහා ගොස් ඝන සන්නායකයක් මගින් යළි එකතු කරගනු ලැබේ. එහෙත් නිදහස් අවකාශය හරහා යන අවස්ථාවේ දී නොයෙක් ක්රම මගින් ඉලෙක්ට්රෝන පාලනය කර ගනු ලැබේ. ඉලෙක්ට්රෝන නිදහස් කරන ඝන සන්නායකය කැතෝඩය හෝ සූත්රිකාව වශයෙන් ද ඉලෙක්ට්රෝන එකතු කරන සන්නායකය ඇනෝඩය හෝ තහඩුව වශයෙන් ද නිදහස් අවකාශය හරහා ගමන් කරන ඉලෙක්ට්රෝන පාලනය කිරීම සඳහා යෙදෙන ඉලෙක්ට්රෝඩය ජාලකය හෝ චුල්ලිකාව නමින් ද හැඳින්වේ.
ඉලෙක්ට්රෝනික නළ නොයෙක් ලෙස වර්ග කරනු ලැබේ. එහෙත් ඒ වර්ග කිරීම්වලින් එකක් වත් සතුටුදායක යයි කිව නොහැකිය. කපාට (valves) හා වායු නළ වශයෙන් දෙවර්ගයකට ඉලෙක්ට්රෝනික නළ සාමාන්යයෙන් වර්ග කළ හැකිය. කපාටවල වායු සම්පූර්ණයෙන් ම වාගේ ඉවත් කොට ඇත. එබැවින් ඉලෙක්ට්රෝන ප්රවාහය මේවායේ දී ඇති වන්නේ රික්තයක් තුළය. වායු නළ තුළ තෝරාගත් වායුවක් අඩු පීඩනයක් පිට ඇත. එබැවින් වායු නළවල ඉලෙක්ට්රෝන ප්රවාහය වායු අයනීකරණයත් (ionization) සමඟ ම සිදු වේ. මේ ඉලෙක්ට්රෝනික නළ දෙවර්ගයේ ස්වාභාවික ලක්ෂණ ඉතා වෙනස්ය. මේ නළවල තිබෙන මූලාවයවයන් (ඉලෙක්ට්රෝඩ) අනුව ද ඒවා වර්ග කළ හැකිය. ඉලෙක්ට්රෝඩ දෙකක් සහිත නළයක් දියෝඩය (diode) වශයෙන් ද තුනක් සහිත නළයක් ත්රියෝඩය (triode) වශයෙන් ද සතරක් සහිත නළයක් චතුරෝඩය (tetrode) වශයෙන් ද පහක් සහිත නළයක් පංචෝඩය (pentode) වශයෙන් ද ඒවා වර්ග කරනු ලැබේ. සරලතම ඉලෙක්ට්රෝනික නළයක අඩු වශයෙන් ඉලෙක්ට්රෝඩ දෙකක් වත් තිබිය යුතුය.
1883 දී තාපදීප්ත පහන (incandescent lamp) පිළිබඳ පර්යේෂණවල යෙදී සිටිය දී තෝමස් එඩිසන් (බ.) විසින් එක් කරුණක් අලුතෙන් සොයාගන්නා ලදි. ඒ වනාහි රත් කරන ලද සූත්රිකාවක් හා සිසිල් ලෝහමය ඉලෙක්ට්රෝඩයක් අතර ඇති අර්ධ රික්තයක් හරහා දුර්වල විද්යුත් ධාරාවක් ඇති වන බවය. මෙය එඩිසන් ආවරණය (effect) නමින් හැඳින්වේ. ප්රායෝගික ප්රයෝජනය සඳහා එඩිසන් ආචරණය පළමුවරට යොදන ලද්දේ 1897 දී ජේ.ඒ. ෆ්ලෙමිං (Fleming) විසිනි. රේඩියෝ සංඥාවන් අනාවරණය කිරීම සඳහා ඉලෙක්ට්රෝන උසුලාගෙන යන විද්යුත් ධාරාවේ ඒකදිශ (unidirectional) ලක්ෂණය ඔහු විසින් උපයෝගී කොටගන්නා ලදි. ෆ්ලෙමිංගේ කපාටය නව දියෝඩ කපාටයේ මූලාදර්ශය විය. මේ දියෝඩ ක්ෂමතා ඍජුකාරකයක් (power rectifier) වශයෙන් හෝ රේඩියෝ අනාවරකයක් (detector) වශයෙන් හෝ දැන් බෙහෙවින් පාවිච්චි කරනු ලැබේ. කපාටයට තුන්වැනි ඉලෙක්ට්රෝඩයක් එකතු කරමින් ලී ඩි ෆොරස්ට් (Lee De Forest) විසින් ත්රියෝඩය නිපදවන ලදි. රත් කරන ලද සූත්රිකාව හා තහඩුව අතරින් ජාලක කම්බියක් (grid wire) ඔහු ඇතුළු කළේය. සූත්රිකාවෙන් තහඩුව කරා ඇති වන ඉලෙක්ට්රෝන ප්රවාහය මේ ජාලකය මගින් පාලනය කළ හැකිය. ප්රතිදාන වෝල්ටීයතාව (output voltage) පාලනය කිරීම සඳහා ජාලකයට අවශ්ය වන වෝල්ටීයතාවට වඩා ප්රතිදාන වෝල්ටීයතාව ඉතා විශාල වන බැවින් ත්රියෝඩය වර්ධකයක් (amplifier) සේ සලකනු ලැබේ. ත්රියෝඩය නිපදවීම ඉලෙක්ට්රෝන චලිතය ප්රයෝජනයට ගැනීමෙහි ලා අතිවිශාල ඉදිරි පියවරක් විය. නව චතුරෝඩය, පංචෝඩය හා අනික් බහු-අවයව කපාට වූකලි විශේෂ අරමුණු සඳහා ලී ඩි ෆොරස්ට්ගේ ත්රියෝඩය විකරණය කිරීමෙන් සාදා ගත් ඉලෙක්ට්රෝනික නළ වේ. නිවාරක ජාලකය (screen grid) යයි කියනු ලබන තවත් ජාලකයක් ත්රියෝඩයෙහි ජාලකය හා තහඩුව අතරින් ඇතුළු කිරීමෙන් චතුරෝඩය ලැබේ. මර්දකය (suppressor) නම් තවත් ජාලකයක් පංචෝඩයේ ඇත. මෙය නිවාරක ජාලකය හා තහඩුව අතර පිහිටා ඇත. අත්යුච්ච සංඛ්යාත කාර්ය්යයන් සඳහා යොදනු ලබන ඉතා කුඩා කපාටවල සිට රේඩියෝ සම්ප්රේක්ෂකවල හා විශාල කාර්මික ව්යාපාරවල යොදනු ලබන ඉතා විශාල කපාට දක්වා නොයෙක් ප්රමාණයන්ගෙන් යුත් කපාට ඇත.
දෙවැනි වර්ගයට අයත් වායු පිරි ඉලෙක්ට්රෝන නළවල ලක්ෂණ කපාටවල ලක්ෂණවලට වඩා බෙහෙවින් වෙනස්ය. මීට හේතුව නම් ඒවා ක්රියා කරන විට ඒවායේ තිබෙන වායු අයනීකරණය වීමයි. වායු පිරි දියෝඩය ප්රධාන වශයෙන් යොදනු ලබන්නේ සෘජුකාරකයක් වශයෙනි. නිර්මාණය අතින් ද එය දියෝඩ කපාටයට සමානය. නළය හරහා ඇති වන වෝල්ටීයතා බැස්ම අඩු බැවින් ප්රබල විද්යුත්ධාරා ඕනෑ කරන විට ඍජුකාරකයන් වශයෙන් වායු පිරි දියෝඩ බෙහෙවින් පාවිච්චි කරනු ලැබේ. මේවායේ කාර්යක්ෂමතාව ඉතා අධිකය. සාමාන්ය රත් කැතෝඩ නළයේ වෝල්ට 8 සිට 15 දක්වා බැස්මක් ඇති වේ. රසදිය කඩිති (mercury pool) නළය විශේෂ වර්ගයේ වායු පිරි දියෝඩයකි. රත් කැතෝඩ නළයට නොයෙක් විට ෆැනොට්රෝනය (phanotron) යයි කියනු ලැබේ. තයිරට්රෝනයත් (thyratron) විශේෂ වර්ගයේ ඉලෙක්ට්රෝනික නළයකි. මේ නළයෙහි ජාලකය මගින් පාලනය වනුයේ සන්තති (continuous) ධාරාවක පටන් ගැන්ම පමණයි. එබැවින් ඉන් නළයට ගෙන දෙනු ලබන්නේ ක්රියාරම්භක ශක්තියක් (trigger effect) පමණකි. පණිවුඩ හුවමාරු කිරීම වැනි කාර්ය්යයන් සඳහා මේවායින් ගත හැකි ප්රයෝජන සීමාසහිත වුවත් මේවා කාර්මික ව්යාපාරවල දී ඉතා ප්රයෝජනවත් වේ. බොහෝ කාර්මික ව්යාපාරවලට නියම ලෙස අවශ්ය වන්නේ මේ ක්රියාරම්භක ශක්තියයි. නෘත්ය ශාලාවල ආලෝක ක්රමයෙන් අඳුරු කිරීම සඳහා තයිරට්රෝනය බොහෝ විට යොදනු ලැබේ. ඉග්නයිට්රෝනය (ignitron) වූකලි තවත් වර්ගයකට අයත් පාලනය කරනු ලබන වායු පිරි ඉලෙක්ට්රෝනික නළයකි. එය රසදිය අඩංගු අර්ධ-තරංග-සෘජුකාරක ඉලෙක්ට්රෝනික නළයකි. වෙල්ඩිං කිරීමට යොදන ප්රබල ධාරාව සැපයීම සඳහා එය යොදනු ලැබේ. මැග්නිට්රෝනය (magnetron) වූකලි බාහිර ලෙස යොදනු ලබන චුම්බක ක්ෂේත්රයකින් ඉලෙක්ට්රෝනවල ප්රවාහය පාලනය කරන දියෝඩ නළයකි. සූක්ෂ්ම තරංග (microwave) සංඛ්යාතවල දී බලය ජනනය කිරීමට ද රේඩාවලට අවශ්ය අත්යුච්ච සංඛ්යාත රේඩියෝ තරංග ජනනය කිරීමට ද එය යොදනු ලැබේ. ප්රකාශවිද්යුත් නළ (බ.) ද කැතෝඩ කිරණ නළ (බ.) ද වෙනත් ඉලෙක්ට්රෝනික නළවලට නිදසුන් වේ.
නව තාක්ෂණික විද්යාවෙහි (technology) ලා ඉලෙක්ට්රෝනික නළ ඉතා වැදගත් වේ. ඉලෙක්ට්රෝනික නළ නැත්නම් රේඩියෝව, දුරසේයාව හා රේඩා මගින් ඉතා දුර ප්රදේශ සමග පණිවුඩ හුවමාරු කිරීම ආදිය අපට නැති වේ. ඉලෙක්ට්රෝනික නළ නැත්නම් අපගේ දෛනික අවශ්යතාවන් ලාභයටත් හොඳටත් සපයා ගත නොහැකිය. රෙදි පිළීවල වර්ණය හා ප්රමාණය හරි ද වැරදි ද යනු සොයා බැලීමට රෙදිපිළී කර්මාන්තයේ දී ඉලෙක්ට්රෝනික නළ යොදනු ලැබේ. නොයෙක් දේ ගණන් කිරීමට ද ප්රමාණය අනුව ඒවා තේරීමට ද ඉලෙක්ට්රෝනික නළ යොදනු ලැබේ. අධිවේග ස්විච්චි (high speed switches) වශයෙන් ද ඉලෙක්ට්රෝනික නළ යොදනු ලැබේ. විද්යුත් වෙල්ඩිං කිරීමට යොදන ප්රබල ධාරාවන්ගේ ස්විච්චිය දැමීමට හෝ වැහීමට ඒවා යොදනු ලැබේ. යුද්ධ කටයුතු පිළිබඳව ද ඉලෙක්ට්රෝනික නළ දැන් බෙහෙවින් පාවිච්චි කරනු ලැබේ. අහසෙහි ගමන් කරන යානාවල ප්රයෝජනය සඳහා ඉලෙක්ට්රෝනික උපක්රමවල වැදගත්කම දැන් බෙහෙවින් වැඩි වී තිබේ. වෛද්ය කර්මයෙහි ද නොයෙක් ඉලෙක්ට්රෝනික නළ යොදනු ලැබේ.
(සංස්කරණය: 1970)
