උදාවර්ත රෝග
වාත, මල, මූත්ර, ඈනුම්, කඳුළු, කිවිසීම්, ඔක්කාර, වමන, ශුක්ර යන මේවායේ වේගයන් වැළැක්වූ කල්හි ඒවා උඩුකුරුව ගමන් කිරීම හේතුවින් උපදනා රෝගයෝ උදාවර්ත නමින් හඳුන්වනු ලැබෙත්. ක්ෂුධා, පිපාසා, ශ්වාස, නිද්රා යන මේවායේ වේග දැරීම හේතුකොටගෙන ද උදාවර්ත රෝග උපදනේය. චරක සංහිතාවෙහි උදාවර්ත නිදානය විස්තර කිරීමේ දී කසට දෑ, තික්ත දෑ, කුළු දෑ, රළු දෑ යන මේවා අනුභව කිරීමෙන් ද වේගයන් දැරීම, නූපන් වේග ඇති කරලීම, මෛථුනය යන මේවායින් ද පක්වාශයේ දී කිපී යන බලවත් අපාන වායුව අධෝගාමී ස්රෝතසුන් අවුරා මල, වායු, මූත්ර යන මේවා බද්ධ කොට ක්රමයෙන් දරුණු උදාවර්ත රෝග උපදවන බව සඳහන් වේ.
මේ හැම උදාවර්තයක දී ම වායුව එයට අයත් මඟට පැමිණවීම උදෙසා අවශ්ය වන සියලු ම චිකිත්සා විධානයන් යොදා ඉන් පසු එක් එක් උදාවර්තය පිළිබඳ ව්යවස්ථිත විශේෂ ප්රතිකාර විධි යෙදිය යුතුයි.
(සංස්කරණය: 1970)
